Hoofdstuk 1
Recht en regels
1.1
Waarom is er recht?
- Om te voorkomen dat er conflicten ontstaan
- Fatsoennormen:
Normen die gewaarborgd moeten worden (stoppen bij een zebrapad)
- Structureert:
Goed geregelde dingen
- Spelregels:
Licht aan op de fiets
- Sturing gedrag:
Wat wel en niet verwacht wordt volgens de wet
Rechten en plichten van individuen en de overheid: komen voort uit normen en waarden die
algemeen gelden in de maatschappij
1.2
Vindplaatsen van het recht
4 rechtsbronnen:
1. De wet- en regelgeving
Zijn vastgesteld door de overheid; eerste en tweede kamer
Wet komt tot stand als de Staten-Generaal + ministers met een wetsvoorstel instemmen
Staten-Generaal: eerste + tweede kamer
Regering: ministers + koning
Wetsartikelen: bepalingen in wetten die genummerd zijn (artikel 1 van het BW)
Wetbundel: verzameling officiële wetten die door een uitgeven zijn geselecteerd en samen in een
boek zijn gemaakt
Grondwet: de hoogste wet in Nederland
Koninklijk Besluit: een regeling die afkomstig is van de regering
Algemene Maatregel van Bestuur: een KB dat wel regels bevat
Provinciale Staten: kunnen regels vaststellen voor hun provincie
Gemeenteraad: kan regels vaststellen voor hun gemeente
Verordening: een regeling van PS of van de gemeenteraad
Gemeenschapsverorderingen- en richtlijnen: organen van de EU die verordeningen en richtlijnen
vaststellen in de hele EU
2. Jurisprudentie/rechtersrecht
ongeschreven rechtsbron: rechtsbron die niet in de wet is terug te vinden
Uitspraken van rechters waarin burgers het niet eens zijn met elkaar; kantonrechter, gerechtshof,
hoge raad
Vonnis/uitspraak/arrest: afhankelijk van de soort zaak of het niveau waarop er recht wordt
uitgesproken
3. De gewoonte
Ongeschreven recht
Zijn ontstaan in de loop van de tijd door het gebruik ervan in algemene kring
, 4. Verdragen
Afspraken tussen twee of meer staten die op schrift zijn vastgesteld en die gelden in de staten die
partij zijn bij het verdrag
Geratificeerd: ermee akkoord gaan
Deze regels staan boven de rechtsregels die in Nederland gelden
Directe werking: iedereen kan zich hier direct op beroepen
1.3
Aard van regels
Dwingend recht: Wettelijke bepalingen waarvan niet mag worden afgeweken
Dienen voor bescherming van een ‘zwakkere’ partij.
Semidwingend recht: Recht waarbij partijen alleen met schriftelijke overeenkomst mogen afwijken
Aanvullend recht: regels die alleen gelden als specifieke afspraken ontbreken, als partijen er samen
niet uit zijn gekomen
Wet, gewoonte, onvoorziene omstandigheden, gemeenschap van goederen
Overeenkomsten recht: de partijen mogen de inhoud van een overeenkomst zelf bepalen
Rechtskracht: is afhankelijk van het orgaan waarvan de regelgeving afkomstig is
Volgorde regelingen:
1. Verdragen
2. Gemeenschapsverordening en richtlijnen
3. Grondwet
4. Overige wetten
5. Algemene maatreken van bestuur
6. Ministeriële regelingen en richtlijnen
7. Provinciale verordeningen
8. Gemeentelijke verordeningen
Objectieve recht: bevat alle geldende regels, alle rechten en plichten die zijn vastgelegd
Subjectieve recht: moet worden afgeleid van het objectieve recht, het recht dat iemand kan hebben
Recht van vrijheid van meningsuiting
Klassieke grondrechten
Burgerlijke en politieke rechten. Iedereen wordt gelijk behandeld. Bij de toeslagenaffaire is dit dus
totaal niet zo.
Sociale grondrechten
Recht op huisvesting, sociale zekerheid, gezondheidszorg
1.4
Grondrechten
zijn de meest elementaire en onvervreemdbare rechten van een individu die door iedereen
gerespecteerd moet worden
maken van inbreuk: afwijken van de wet (als iemand een gevaar dreigt te zijn)
inbreuk rechtmatig: in overeenstemming met het recht
1.5
Recht en de praktijk van het zorg- en welzijnswerk
Bepaalt de juridische verhouding tussen de hulp- en dienstverlener en zijn cliënt
Bepaalt de (on) mogelijkheden van de cliënt (gedwongen opnames)
, Hoofdstuk 2
Indeling van het recht
2.1
Publiekrecht en privaatrecht
Publiekrecht: bevat regels voor het uitoefenen van gezag door de overheid in relatie met de burger
en tussen overheidsorganen onderling
- Staatsrecht
Betrekking op de organen van de staat. Onderdeel van publiekrecht
Er is een regering, regelt de indeling van hoe de staat geregeld is. (provincies, gemeentes)
- Bestuursrecht
Regels waar de overheid zich aan moet houden bij het nemen van besluiten. (subsidies,
vergoedingen)
Hoe moet een provincie of gemeente handelen. Komt iemand in aanmerking voor uitkering?
Abbb
Algemene wet bestuursrecht
Motivering, onderbouwen waarom iemand een uitkering wil. En waarom iemand dan misschien geen
uitkering kan krijgen.
- Strafrecht
Rechtsregels waarin is vastgelegd welk gedrag welke straf krijgt.
Rechtszaken.
Tuchtrecht: neemt naast het strafrecht een plaats in omdat het feitelijk is bedoeld om bepaald
gedrag af te dwingen binnen een bepaalde beroepsgroep
Een gemeente heeft 3 organen:
1. Gemeenteraad
2. Het college van burgemeester en wethouders
3. De burgemeester
Besturen/bestuursorganen: regels voor organen van de overheid en andere organen die met
openbaar gezag zijn bekleed
Beschikking: besluit van bestuursorganen waarin iets geregeld wordt
Meest belangrijke algemene beginselen:
- Zorgvuldigheidsbeginsel
Verlangt van een bestuursorgaan dat het beginsel zorgvuldig wordt voorbereidt
- Rechtszekerheidsbeginsel
Vereist dat burgers erop kunnen vertrouwen dat hun rechten en plichten niet zomaar veranderen
- Gelijkheidsbeginsel
Dwingt het bestuursorgaan om gelijke gevallen zo veel mogelijk gelijk te behandelen
- Verbod van misbruik van bevoegdheid
Verbiedt een bestuursorgaan om zijn bevoegdheid voor een ander doel te gebruiken
- Motiveringsbeginsel
Bestuursorgaan moet zijn besluiten goed kunnen motiveren
Privaatrecht/civielrecht: heeft betrekking op de rechtsverhouding tussen personen (Burgers
onderling)
Verbintenissen: rechtsverhoudingen in huurovereenkomst, aangaan van geregistreerd partnerschap
of door de wet als iemand een ander schade toebrengt
Rechtspersonen: organisaties die volgens de wet net als personen rechten en plichten hebben en
daarmee zelfstandig kunnen deelnemen aan het rechtsverkeer
Functionele rechtsgebieden: wetten die regels bevatten over bepaalde onderwerpen
Recht en regels
1.1
Waarom is er recht?
- Om te voorkomen dat er conflicten ontstaan
- Fatsoennormen:
Normen die gewaarborgd moeten worden (stoppen bij een zebrapad)
- Structureert:
Goed geregelde dingen
- Spelregels:
Licht aan op de fiets
- Sturing gedrag:
Wat wel en niet verwacht wordt volgens de wet
Rechten en plichten van individuen en de overheid: komen voort uit normen en waarden die
algemeen gelden in de maatschappij
1.2
Vindplaatsen van het recht
4 rechtsbronnen:
1. De wet- en regelgeving
Zijn vastgesteld door de overheid; eerste en tweede kamer
Wet komt tot stand als de Staten-Generaal + ministers met een wetsvoorstel instemmen
Staten-Generaal: eerste + tweede kamer
Regering: ministers + koning
Wetsartikelen: bepalingen in wetten die genummerd zijn (artikel 1 van het BW)
Wetbundel: verzameling officiële wetten die door een uitgeven zijn geselecteerd en samen in een
boek zijn gemaakt
Grondwet: de hoogste wet in Nederland
Koninklijk Besluit: een regeling die afkomstig is van de regering
Algemene Maatregel van Bestuur: een KB dat wel regels bevat
Provinciale Staten: kunnen regels vaststellen voor hun provincie
Gemeenteraad: kan regels vaststellen voor hun gemeente
Verordening: een regeling van PS of van de gemeenteraad
Gemeenschapsverorderingen- en richtlijnen: organen van de EU die verordeningen en richtlijnen
vaststellen in de hele EU
2. Jurisprudentie/rechtersrecht
ongeschreven rechtsbron: rechtsbron die niet in de wet is terug te vinden
Uitspraken van rechters waarin burgers het niet eens zijn met elkaar; kantonrechter, gerechtshof,
hoge raad
Vonnis/uitspraak/arrest: afhankelijk van de soort zaak of het niveau waarop er recht wordt
uitgesproken
3. De gewoonte
Ongeschreven recht
Zijn ontstaan in de loop van de tijd door het gebruik ervan in algemene kring
, 4. Verdragen
Afspraken tussen twee of meer staten die op schrift zijn vastgesteld en die gelden in de staten die
partij zijn bij het verdrag
Geratificeerd: ermee akkoord gaan
Deze regels staan boven de rechtsregels die in Nederland gelden
Directe werking: iedereen kan zich hier direct op beroepen
1.3
Aard van regels
Dwingend recht: Wettelijke bepalingen waarvan niet mag worden afgeweken
Dienen voor bescherming van een ‘zwakkere’ partij.
Semidwingend recht: Recht waarbij partijen alleen met schriftelijke overeenkomst mogen afwijken
Aanvullend recht: regels die alleen gelden als specifieke afspraken ontbreken, als partijen er samen
niet uit zijn gekomen
Wet, gewoonte, onvoorziene omstandigheden, gemeenschap van goederen
Overeenkomsten recht: de partijen mogen de inhoud van een overeenkomst zelf bepalen
Rechtskracht: is afhankelijk van het orgaan waarvan de regelgeving afkomstig is
Volgorde regelingen:
1. Verdragen
2. Gemeenschapsverordening en richtlijnen
3. Grondwet
4. Overige wetten
5. Algemene maatreken van bestuur
6. Ministeriële regelingen en richtlijnen
7. Provinciale verordeningen
8. Gemeentelijke verordeningen
Objectieve recht: bevat alle geldende regels, alle rechten en plichten die zijn vastgelegd
Subjectieve recht: moet worden afgeleid van het objectieve recht, het recht dat iemand kan hebben
Recht van vrijheid van meningsuiting
Klassieke grondrechten
Burgerlijke en politieke rechten. Iedereen wordt gelijk behandeld. Bij de toeslagenaffaire is dit dus
totaal niet zo.
Sociale grondrechten
Recht op huisvesting, sociale zekerheid, gezondheidszorg
1.4
Grondrechten
zijn de meest elementaire en onvervreemdbare rechten van een individu die door iedereen
gerespecteerd moet worden
maken van inbreuk: afwijken van de wet (als iemand een gevaar dreigt te zijn)
inbreuk rechtmatig: in overeenstemming met het recht
1.5
Recht en de praktijk van het zorg- en welzijnswerk
Bepaalt de juridische verhouding tussen de hulp- en dienstverlener en zijn cliënt
Bepaalt de (on) mogelijkheden van de cliënt (gedwongen opnames)
, Hoofdstuk 2
Indeling van het recht
2.1
Publiekrecht en privaatrecht
Publiekrecht: bevat regels voor het uitoefenen van gezag door de overheid in relatie met de burger
en tussen overheidsorganen onderling
- Staatsrecht
Betrekking op de organen van de staat. Onderdeel van publiekrecht
Er is een regering, regelt de indeling van hoe de staat geregeld is. (provincies, gemeentes)
- Bestuursrecht
Regels waar de overheid zich aan moet houden bij het nemen van besluiten. (subsidies,
vergoedingen)
Hoe moet een provincie of gemeente handelen. Komt iemand in aanmerking voor uitkering?
Abbb
Algemene wet bestuursrecht
Motivering, onderbouwen waarom iemand een uitkering wil. En waarom iemand dan misschien geen
uitkering kan krijgen.
- Strafrecht
Rechtsregels waarin is vastgelegd welk gedrag welke straf krijgt.
Rechtszaken.
Tuchtrecht: neemt naast het strafrecht een plaats in omdat het feitelijk is bedoeld om bepaald
gedrag af te dwingen binnen een bepaalde beroepsgroep
Een gemeente heeft 3 organen:
1. Gemeenteraad
2. Het college van burgemeester en wethouders
3. De burgemeester
Besturen/bestuursorganen: regels voor organen van de overheid en andere organen die met
openbaar gezag zijn bekleed
Beschikking: besluit van bestuursorganen waarin iets geregeld wordt
Meest belangrijke algemene beginselen:
- Zorgvuldigheidsbeginsel
Verlangt van een bestuursorgaan dat het beginsel zorgvuldig wordt voorbereidt
- Rechtszekerheidsbeginsel
Vereist dat burgers erop kunnen vertrouwen dat hun rechten en plichten niet zomaar veranderen
- Gelijkheidsbeginsel
Dwingt het bestuursorgaan om gelijke gevallen zo veel mogelijk gelijk te behandelen
- Verbod van misbruik van bevoegdheid
Verbiedt een bestuursorgaan om zijn bevoegdheid voor een ander doel te gebruiken
- Motiveringsbeginsel
Bestuursorgaan moet zijn besluiten goed kunnen motiveren
Privaatrecht/civielrecht: heeft betrekking op de rechtsverhouding tussen personen (Burgers
onderling)
Verbintenissen: rechtsverhoudingen in huurovereenkomst, aangaan van geregistreerd partnerschap
of door de wet als iemand een ander schade toebrengt
Rechtspersonen: organisaties die volgens de wet net als personen rechten en plichten hebben en
daarmee zelfstandig kunnen deelnemen aan het rechtsverkeer
Functionele rechtsgebieden: wetten die regels bevatten over bepaalde onderwerpen
