Wat is communicatie?
2.1: Inleiding:
Ontstaan in 1950 in Europa
Heath & Bryant (1992) 4 invalshoeken voor communicatietheoretisch of
communicatiewetenschappelijk denken:
1) Retoriek
o Aristoteles : welke tactieken sprekers gebruikten om de gedachten en
gedragingen van publiek te beïnvloeden
Ethos: Persoonlijkheid en waarden van spreker
Pathos: inspelen op de emoties van publiek
Logos: logica van argumentatie
2) Propaganda en media-effecten
3) Informatietheorie
o Hoe kan informatie elektronisch verstuurd worden?
4) Groepsdynamica / interpersoonlijke attributietheorie
Socioloog Mead (1930)
= mensen kennen elkaar door middel van communicatie
2.2: Wat is communicatie?
4 manier om te achterhalen wat communicatie is
1) Kijken naar definities – formele definities ontwikkeld door wetenschappers
2) Controversen en breekpunten
3) Elementen van het communicatieproces
4) Communicatiemodellen (grafisch)
Einddoel = perfect kunnen uitleggen wat communicatie is, maar veel interessanter om te
kijken hoe wetenschappers geprobeerd hebben een antwoord te formuleren op die vraag
Prof gaat geen antwoord geven op de vraag ‘wat is communicatie’ er is geen afgebakend
antwoord, er zijn wel verschillende manier om dit te achterhalen
Wetenschap is het zoeken en verschillende perspectieve ontwikkelen
Etymologie van het begrip “communicatie”
Woordenboekdefinities: transmissie versus gemeenschappelijk maken
- Van Dale:
1) Mededeling, kennisgeving
M.n. van verloving, huwelijk, geboorte of andere familiegebeurtenissen
Een zender heeft een boodschap en die probeert die ergens te krijgen bij
een ontvanger/publiek
= lineair : het vertrekt ergens en komt ergens toe
Kan zijn dat de boodschap niet wordt opgemerkt door de bedoelde
ontvanger.
1
, 2) Verbinding
Weinig gebruikt in cummunicatiewetenschap
Communicatie = “transport”
3) Uitwisseling van gedachten, het geestelijk met elkaar verkeren
‘met elkaar’ wilt zeggen dat het niet super belangrijk is dat er een zender
en een ontvanger is, het gaat meer over een interactie
= GEEN eenzijdig proces
Er is geen start- of eindpunt
Gemeenschappelijk maken
Het zorgen dat er in een groep mensen, een betekenis gemeenschappelijk is gemaakt
2.2.1.Wetenschappelijke definities van communicatie : talrijk
Verschillende accenten:
o Ontvanger
o Zender
o Verbinding
o Vergemeenschappelijken
o Transmissie
o Symboolgebruik…
Volgens Fauconnier is een definitie van communicatie goed als…
a) Bruikbaar of operationeel is binnen bepaalde wetenschappelijke visie
b) Logisch en coherent is
c) Niet tegengesproken wordt door waarneembare werkelijkheid
d) Toelaat het gedefinieerde nauwkeurig te onderscheiden van andere maatschappelijke
verschijnselen
Voorbeelden van wetenschappelijke definities:
Mensen leggen verschillende klemtonen op, wat volgens hen, een klemtoon verdient als het
gaat om communicatie. Voor de een is communicatie iets anders dan voor de andere.
Communicatie is een proces waardoor een zender bewustzijnsinhoud
overdraagt of tracht over te dragen aan een of meerdere ontvangers en dit
door middel van een kanaal, signalen en tekens. (Fauconnier, 1973)
2 belangrijke perspectieven :
1.PROCESSCHOOL
(school = wetenschappers die het eens zijn over een bepaalde visie over wat communicatie
is)
… ziet communicatie als transmissie van boodschappen :
Het vertrekt bij een zender en is de bedoeling uit te komen bij een ontvanger. Focus op de
elementen van dat proces.
Nadruk op hoe zender en ontvanger encoderen en decoderen, hoe kanalen en
media efficiënt kunnen worden ingezet
o Efficiëntie & accuraatheid
o Zender gebruikt een bepaalde code
o Ontvanger heeft de opdracht om te decoderen : de code om te zetten in
betekenis
2
, o Het decoderen moet zo dicht mogelijk aansluiten bij het encoderen de
betekenis van de zender moet quasi dezelfde zijn als hoe die bij de ontvanger
komt
o BV: leerlingen zouden zo goed mogelijk moeten begrijpen wat de prof bedoelt
o ‘zo efficiënt mogelijk’ = de zender heeft de hoop dat de communicatie zal
werken
Communicatie is een (beïnvloedings)process
o … waarbij de ene persoon het gedrag of de gedachten van de andere persoon
beïnvloedt
o Beïnvloeding / bedoeld : het heeft altijd een intentie of bedoeling
o BV: prof heeft de intenties om de leerlingen te laten slagen. Als dat niet lukt,
dan is het geen goede communicatie
Verschil tussen output en input is een “fout”
Basis: psychologie en sociologie
o Het gaat om processen tussen mensen in gemeenschappen en hoe werkt dit
succesvol
o Hoe geraken boodschappen tot bij een publiek?
Richt zich primair op communicatieactiviteiten (“acts”)
o Acts bewuste daad, handeling, gedrag (the act of communication)
o Communicatie is dus voor de processchool een intentioneel gegeven
2.BETEKENISCREATIESCHOOL
… ziet communicatie als productie en uitwisseling van betekenissen
Zet zich af tegen de processchool
Nadruk op hoe boodschappen of teksten interageren met mensen om zo
betekenissen tot stand te brengen
o Tekst = de boodschap of inhoud (niet per se geschreven tekst)
o Gemeenschappelijke betekenis ontstaat
Afwijkingen tussen zender en ontvanger NIET noodzakelijk als “fout” beschouwd,
maar bv. als culturele verschillen tussen partijen
o Men gaat zelden van een ‘fout’ spreken
o Het is net omdat mensen in communicatieve manier met elkaar in contact
staan dat er culturen ontstaan, betekenissen ontstaan
o ( processchool zegt BV: stel mensen spreken met elkaar met een andere
moedertaal, dan zegt de processchool dat dit een fout is) de
betekeniscreatieschool zegt dat dit is hoe de samenleving werkt
o Niet louter het transmissie model van zender – ontvanger
Centrale methode = semiotiek (de “tekenleer”)
o processchool : sociologie en psychologie
o Semiotiek = de wetenschap van betekenis
o Het gaat hier meer om de boodschap zelf – de inhoud van het met elkaar
uitwisselen
o Een samenleving of cultuur is niet veel meer dan het met elkaar delen van
allerlei betekenissen
Works of communication
Richt zich primair op de producten van communicatie (kunstwerken, reclamespots…)
Teksten maken en lezen worden beschouwd als parallelle processen
o Het gaat nauwelijks over wie zender en ontvanger is
3
, o Het gaat over het voortdurend in elkaar overvloeien van betekenissen
2.3:Controversen en breekpunten:
Er zijn verschillende punten, waar wetenschappers het niet eens over geraken
2.3.1.Intentionaliteit
Moet communicatie intentioneel zijn om van
communicatie te kunnen spreken?
Intentionaliteit: 4 situaties
Het passief-actief model van McQuail
1) Situatie 1
o Communicatie is bedoeld door de zender en
de ontvanger ontvangt intentioneel
o Ontvanger actief & zender actief
o BV: de ene praat en de andere luistert
2) Situatie 2:
o De ontvanger luistert intentioneel, maar het is niet bedoeld door de zender
o het is een gesprek dat niet voor jou bedoeld is
o Ontvanger actief & zender passief
o BV: je zit op trein, hoort achter jou een boeiend gesprek over iets en je zit
bewust te luisteren
3) Situatie 3
o Het wordt passief ontvangen door de ontvanger, maar het is wel de intentie van
de zender
o Ontvanger passief & zender actief
o BV: prof is aan het vertellen, maar leerlingen zijn er niet mee bezig
4) Situatie 4
o Er is GEEN bewuste communicatie, er is ook geen bewust ontvangen. Maar je
vormt je wel een bepaalde indruk bijvoorbeeld.
o Geen intentie bij de zender, noch bij de ontvanger
o Ontvanger passief & zender passief
o BV: je ziet op straat iemand heel bizar gekleed
2 OPVATTINGEN
(1) Teleologische opvatting = sterk vertegenwoordigd bij onderzoekers
massacommunicatie (communicatie = 1, eventueel ook 3).
o = communicatie heeft een intentie
o Typisch voor processchool
o Je kan alleen van communicatie spreken, als het de bedoeling was als
communicatie en de ontvanger beschouwt
(2) “Gedragsopvatting”: studie van interpersoonlijke communicatie…(communicatie
is 1, 2, 3, 4)
o Alles is communicatie, elk gedrag waar op een of andere manier interpretatie op
kan volgen
4
2.1: Inleiding:
Ontstaan in 1950 in Europa
Heath & Bryant (1992) 4 invalshoeken voor communicatietheoretisch of
communicatiewetenschappelijk denken:
1) Retoriek
o Aristoteles : welke tactieken sprekers gebruikten om de gedachten en
gedragingen van publiek te beïnvloeden
Ethos: Persoonlijkheid en waarden van spreker
Pathos: inspelen op de emoties van publiek
Logos: logica van argumentatie
2) Propaganda en media-effecten
3) Informatietheorie
o Hoe kan informatie elektronisch verstuurd worden?
4) Groepsdynamica / interpersoonlijke attributietheorie
Socioloog Mead (1930)
= mensen kennen elkaar door middel van communicatie
2.2: Wat is communicatie?
4 manier om te achterhalen wat communicatie is
1) Kijken naar definities – formele definities ontwikkeld door wetenschappers
2) Controversen en breekpunten
3) Elementen van het communicatieproces
4) Communicatiemodellen (grafisch)
Einddoel = perfect kunnen uitleggen wat communicatie is, maar veel interessanter om te
kijken hoe wetenschappers geprobeerd hebben een antwoord te formuleren op die vraag
Prof gaat geen antwoord geven op de vraag ‘wat is communicatie’ er is geen afgebakend
antwoord, er zijn wel verschillende manier om dit te achterhalen
Wetenschap is het zoeken en verschillende perspectieve ontwikkelen
Etymologie van het begrip “communicatie”
Woordenboekdefinities: transmissie versus gemeenschappelijk maken
- Van Dale:
1) Mededeling, kennisgeving
M.n. van verloving, huwelijk, geboorte of andere familiegebeurtenissen
Een zender heeft een boodschap en die probeert die ergens te krijgen bij
een ontvanger/publiek
= lineair : het vertrekt ergens en komt ergens toe
Kan zijn dat de boodschap niet wordt opgemerkt door de bedoelde
ontvanger.
1
, 2) Verbinding
Weinig gebruikt in cummunicatiewetenschap
Communicatie = “transport”
3) Uitwisseling van gedachten, het geestelijk met elkaar verkeren
‘met elkaar’ wilt zeggen dat het niet super belangrijk is dat er een zender
en een ontvanger is, het gaat meer over een interactie
= GEEN eenzijdig proces
Er is geen start- of eindpunt
Gemeenschappelijk maken
Het zorgen dat er in een groep mensen, een betekenis gemeenschappelijk is gemaakt
2.2.1.Wetenschappelijke definities van communicatie : talrijk
Verschillende accenten:
o Ontvanger
o Zender
o Verbinding
o Vergemeenschappelijken
o Transmissie
o Symboolgebruik…
Volgens Fauconnier is een definitie van communicatie goed als…
a) Bruikbaar of operationeel is binnen bepaalde wetenschappelijke visie
b) Logisch en coherent is
c) Niet tegengesproken wordt door waarneembare werkelijkheid
d) Toelaat het gedefinieerde nauwkeurig te onderscheiden van andere maatschappelijke
verschijnselen
Voorbeelden van wetenschappelijke definities:
Mensen leggen verschillende klemtonen op, wat volgens hen, een klemtoon verdient als het
gaat om communicatie. Voor de een is communicatie iets anders dan voor de andere.
Communicatie is een proces waardoor een zender bewustzijnsinhoud
overdraagt of tracht over te dragen aan een of meerdere ontvangers en dit
door middel van een kanaal, signalen en tekens. (Fauconnier, 1973)
2 belangrijke perspectieven :
1.PROCESSCHOOL
(school = wetenschappers die het eens zijn over een bepaalde visie over wat communicatie
is)
… ziet communicatie als transmissie van boodschappen :
Het vertrekt bij een zender en is de bedoeling uit te komen bij een ontvanger. Focus op de
elementen van dat proces.
Nadruk op hoe zender en ontvanger encoderen en decoderen, hoe kanalen en
media efficiënt kunnen worden ingezet
o Efficiëntie & accuraatheid
o Zender gebruikt een bepaalde code
o Ontvanger heeft de opdracht om te decoderen : de code om te zetten in
betekenis
2
, o Het decoderen moet zo dicht mogelijk aansluiten bij het encoderen de
betekenis van de zender moet quasi dezelfde zijn als hoe die bij de ontvanger
komt
o BV: leerlingen zouden zo goed mogelijk moeten begrijpen wat de prof bedoelt
o ‘zo efficiënt mogelijk’ = de zender heeft de hoop dat de communicatie zal
werken
Communicatie is een (beïnvloedings)process
o … waarbij de ene persoon het gedrag of de gedachten van de andere persoon
beïnvloedt
o Beïnvloeding / bedoeld : het heeft altijd een intentie of bedoeling
o BV: prof heeft de intenties om de leerlingen te laten slagen. Als dat niet lukt,
dan is het geen goede communicatie
Verschil tussen output en input is een “fout”
Basis: psychologie en sociologie
o Het gaat om processen tussen mensen in gemeenschappen en hoe werkt dit
succesvol
o Hoe geraken boodschappen tot bij een publiek?
Richt zich primair op communicatieactiviteiten (“acts”)
o Acts bewuste daad, handeling, gedrag (the act of communication)
o Communicatie is dus voor de processchool een intentioneel gegeven
2.BETEKENISCREATIESCHOOL
… ziet communicatie als productie en uitwisseling van betekenissen
Zet zich af tegen de processchool
Nadruk op hoe boodschappen of teksten interageren met mensen om zo
betekenissen tot stand te brengen
o Tekst = de boodschap of inhoud (niet per se geschreven tekst)
o Gemeenschappelijke betekenis ontstaat
Afwijkingen tussen zender en ontvanger NIET noodzakelijk als “fout” beschouwd,
maar bv. als culturele verschillen tussen partijen
o Men gaat zelden van een ‘fout’ spreken
o Het is net omdat mensen in communicatieve manier met elkaar in contact
staan dat er culturen ontstaan, betekenissen ontstaan
o ( processchool zegt BV: stel mensen spreken met elkaar met een andere
moedertaal, dan zegt de processchool dat dit een fout is) de
betekeniscreatieschool zegt dat dit is hoe de samenleving werkt
o Niet louter het transmissie model van zender – ontvanger
Centrale methode = semiotiek (de “tekenleer”)
o processchool : sociologie en psychologie
o Semiotiek = de wetenschap van betekenis
o Het gaat hier meer om de boodschap zelf – de inhoud van het met elkaar
uitwisselen
o Een samenleving of cultuur is niet veel meer dan het met elkaar delen van
allerlei betekenissen
Works of communication
Richt zich primair op de producten van communicatie (kunstwerken, reclamespots…)
Teksten maken en lezen worden beschouwd als parallelle processen
o Het gaat nauwelijks over wie zender en ontvanger is
3
, o Het gaat over het voortdurend in elkaar overvloeien van betekenissen
2.3:Controversen en breekpunten:
Er zijn verschillende punten, waar wetenschappers het niet eens over geraken
2.3.1.Intentionaliteit
Moet communicatie intentioneel zijn om van
communicatie te kunnen spreken?
Intentionaliteit: 4 situaties
Het passief-actief model van McQuail
1) Situatie 1
o Communicatie is bedoeld door de zender en
de ontvanger ontvangt intentioneel
o Ontvanger actief & zender actief
o BV: de ene praat en de andere luistert
2) Situatie 2:
o De ontvanger luistert intentioneel, maar het is niet bedoeld door de zender
o het is een gesprek dat niet voor jou bedoeld is
o Ontvanger actief & zender passief
o BV: je zit op trein, hoort achter jou een boeiend gesprek over iets en je zit
bewust te luisteren
3) Situatie 3
o Het wordt passief ontvangen door de ontvanger, maar het is wel de intentie van
de zender
o Ontvanger passief & zender actief
o BV: prof is aan het vertellen, maar leerlingen zijn er niet mee bezig
4) Situatie 4
o Er is GEEN bewuste communicatie, er is ook geen bewust ontvangen. Maar je
vormt je wel een bepaalde indruk bijvoorbeeld.
o Geen intentie bij de zender, noch bij de ontvanger
o Ontvanger passief & zender passief
o BV: je ziet op straat iemand heel bizar gekleed
2 OPVATTINGEN
(1) Teleologische opvatting = sterk vertegenwoordigd bij onderzoekers
massacommunicatie (communicatie = 1, eventueel ook 3).
o = communicatie heeft een intentie
o Typisch voor processchool
o Je kan alleen van communicatie spreken, als het de bedoeling was als
communicatie en de ontvanger beschouwt
(2) “Gedragsopvatting”: studie van interpersoonlijke communicatie…(communicatie
is 1, 2, 3, 4)
o Alles is communicatie, elk gedrag waar op een of andere manier interpretatie op
kan volgen
4
