Inhoudsopgave
counselen................................................................................................................................................. 4
Hoofdstuk 1: basishouding van de counselor........................................................................................ 4
ontwikkeling van de hulpverlening.................................................................................................... 4
counselen in vlaanderen/belgië......................................................................................................... 5
vertrekpunten van counselen............................................................................................................ 5
wat doen counselers wel en wat niet................................................................................................. 6
Wat doen ze wel............................................................................................................................. 6
wat doen ze niet............................................................................................................................. 6
psychotherapie........................................................................................................................... 6
competenties van een counselor....................................................................................................... 7
de effectiviteit van counselen............................................................................................................ 7
basishouding van de counselor.......................................................................................................... 8
presentiebenadering........................................................................................................................ 10
Hoofdstuk 2: fasen in het counselingsproces......................................................................................10
het diagnostisch proces................................................................................................................... 10
wat is het?.................................................................................................................................... 10
verschillende fasen...................................................................................................................... 10
het diagnostisch proces in de praktijk.......................................................................................... 14
het model van egan......................................................................................................................... 14
fases in het model van egan........................................................................................................ 14
het counselingsmodel...................................................................................................................... 16
verschillende fases....................................................................................................................... 16
monitoring tijdens het counselingsproces........................................................................................ 17
Rom= routine outcome monitoring..............................................................................................17
rpm= routine process monitoring................................................................................................. 18
hoe ziet een counselingssessie eruit?..............................................................................................18
algemeen..................................................................................................................................... 18
methodieken en technieken binnen intake......................................................................................18
Hoofdstuk 3: systemische invalshoek van counselen..........................................................................19
systemische invalshoek................................................................................................................... 19
eigenschappen van de systeemtheorie........................................................................................... 19
circulaire causaliteit (unicausaliteit/
liniaire causaliteit)...............................................................19
het geheel is meer dan de som van de delen...............................................................................19
systeem wordt geleid door regels................................................................................................19
systeem streeft naar homeostase................................................................................................ 19
er is sprake van circulaire feedback-processen............................................................................19
principe van de equifinaliteit, equipotentialiteit, multicausaliteit en multifinaliteit......................20
verschillende systeemgerichte benaderingen..................................................................................20
1
, cybernetische benadering............................................................................................................ 20
structurele benadering................................................................................................................. 20
strategische benadering............................................................................................................... 22
contextuele systeemgerichte benadering....................................................................................23
Hoofdstuk 4: motivationele gespreksvoering......................................................................................23
stadia van verandering.................................................................................................................... 23
precontemplatiestadium.............................................................................................................. 24
contemplatiestadium.................................................................................................................... 24
voorbereidingsstadium................................................................................................................. 25
actieplan...................................................................................................................................... 25
onderhouds- en hervalpreventiestadium......................................................................................25
motivationele gespreksvoering........................................................................................................ 26
introductie.................................................................................................................................... 26
principes....................................................................................................................................... 26
motivationele gesprekstechnieken............................................................................................... 27
verandertaal uitlokken.............................................................................................................. 27
socratische dialoog................................................................................................................... 27
hoofdstuk 5: cognitief en gedragsmatig kader....................................................................................29
uitganspunt..................................................................................................................................... 29
klassieke conditionering.................................................................................................................. 30
wat............................................................................................................................................... 30
belangrijke begrippen.................................................................................................................. 30
klassieke conditionering en psychologische problemen...............................................................30
operante conditionering................................................................................................................... 31
wat............................................................................................................................................... 31
functie-analyse............................................................................................................................. 31
tweefactoren model......................................................................................................................... 31
aanpak psychische problemen......................................................................................................... 32
cognitieve invalshoek van counselen............................................................................................... 32
uitgangspunt: schema’s............................................................................................................... 32
ontstaan van psychologische problemen.....................................................................................33
aanpak psychologische problemen..............................................................................................33
rationele-emotonele therapie (ret-ellis)....................................................................................33
cognitieve theorie (beck).......................................................................................................... 33
technieken uit de werkcolleges........................................................................................................ 35
g-keten/ 5G-schema..................................................................................................................... 35
neerwaartse pijltechniek.............................................................................................................. 36
cognitieve herstructurering.......................................................................................................... 36
meerdimensioneel evalueren....................................................................................................... 37
taartpunttechniek......................................................................................................................... 37
historische toets........................................................................................................................... 38
2
,hoofdstuk 6: lichaamsgerichte technieken.......................................................................................... 38
inleiding........................................................................................................................................... 38
wat zjn lichaamsgerichte technieken........................................................................................... 38
wanneer inzetten?........................................................................................................................ 39
randvoorwaarden......................................................................................................................... 39
werking lichaamsgerichte technieken (psycho-educatie)................................................................39
stress........................................................................................................................................... 39
window of tolerance..................................................................................................................... 41
specifieke lichaamsgerichte technieken.......................................................................................... 43
ademhalingstechnieken............................................................................................................... 43
mindfulness.................................................................................................................................. 43
geleide fantasie............................................................................................................................ 44
focussen....................................................................................................................................... 45
deel 2: wandelcounseling, wat is het...............................................................................................46
wetenschappelijke onderbouwing.................................................................................................... 46
stress reduction theory (ulrich).................................................................................................... 46
attention restoration theory (kaplan & kaplan)............................................................................46
biophilla-hypothese (wilson)......................................................................................................... 46
effecten van natuur op mentaal welzijn...........................................................................................46
zinvolheid wnadelcounseling........................................................................................................... 47
stappenplan van Hilde Backus......................................................................................................... 47
voorbeelden..................................................................................................................................... 48
hoofdstuk 7: creatieve technieken...................................................................................................... 48
grondleggers................................................................................................................................... 48
zelfactualisatietendens.................................................................................................................... 50
wat is het..................................................................................................................................... 50
meest gunstige omstandigheden voor zelfactualisatie.................................................................50
ontstaan van psychische problemen............................................................................................ 51
aanpak psychologische problemen..............................................................................................52
emoties/beleving centraal............................................................................................................... 53
emoties als innerlijk compas........................................................................................................ 53
emotionele bewustwording op vers niveaus.................................................................................53
soorten emoties........................................................................................................................... 54
emotieregulatie............................................................................................................................ 54
ontstaan van psychologische problemen.....................................................................................55
aanpakken van psychologische problemen..................................................................................55
creatieve technieken....................................................................................................................... 55
niet louter gelinkt aan cliëntgerichte invalshoek..........................................................................56
voelen met je lichaam.................................................................................................................. 56
soorten creatieve technieken....................................................................................................... 56
beeldende technieken............................................................................................................... 56
3
, speltechnieken en werken met poppen....................................................................................56
muzikale technieken................................................................................................................. 57
metaforen................................................................................................................................. 57
bewegingstechnieken............................................................................................................... 57
hoofdstuk 8: actietechnieken, gesprekstechnieken en zelfzorg..........................................................57
actietechnieken: psychodrama........................................................................................................ 57
inleiding....................................................................................................................................... 57
persoonsmodel............................................................................................................................. 58
rollen in psychodrama.................................................................................................................. 59
fasen............................................................................................................................................ 59
warming-up fase....................................................................................................................... 59
actiefase................................................................................................................................... 60
sharingsfase............................................................................................................................. 60
technieken................................................................................................................................... 60
concrete oefeningen..................................................................................................................... 61
gesprekstechnieken 2.0................................................................................................................... 61
zelfzorg............................................................................................................................................ 62
abc van zelfzorg........................................................................................................................... 62
wat helpt om empathisch te kunnen blijven.................................................................................63
zelfzorgplan.................................................................................................................................. 63
COUNSELEN
HOOFDSTUK 1: BASISHOUDING VAN DE COUNSELOR
ONTWIKKELING VAN DE HULPVERLENING
1. Counselen = laagdrempelige, emotionele hulp via een vertrouwelijk en oordeelvrij gesprek.
Helpen bij het vinden van antwoorden.
4
counselen................................................................................................................................................. 4
Hoofdstuk 1: basishouding van de counselor........................................................................................ 4
ontwikkeling van de hulpverlening.................................................................................................... 4
counselen in vlaanderen/belgië......................................................................................................... 5
vertrekpunten van counselen............................................................................................................ 5
wat doen counselers wel en wat niet................................................................................................. 6
Wat doen ze wel............................................................................................................................. 6
wat doen ze niet............................................................................................................................. 6
psychotherapie........................................................................................................................... 6
competenties van een counselor....................................................................................................... 7
de effectiviteit van counselen............................................................................................................ 7
basishouding van de counselor.......................................................................................................... 8
presentiebenadering........................................................................................................................ 10
Hoofdstuk 2: fasen in het counselingsproces......................................................................................10
het diagnostisch proces................................................................................................................... 10
wat is het?.................................................................................................................................... 10
verschillende fasen...................................................................................................................... 10
het diagnostisch proces in de praktijk.......................................................................................... 14
het model van egan......................................................................................................................... 14
fases in het model van egan........................................................................................................ 14
het counselingsmodel...................................................................................................................... 16
verschillende fases....................................................................................................................... 16
monitoring tijdens het counselingsproces........................................................................................ 17
Rom= routine outcome monitoring..............................................................................................17
rpm= routine process monitoring................................................................................................. 18
hoe ziet een counselingssessie eruit?..............................................................................................18
algemeen..................................................................................................................................... 18
methodieken en technieken binnen intake......................................................................................18
Hoofdstuk 3: systemische invalshoek van counselen..........................................................................19
systemische invalshoek................................................................................................................... 19
eigenschappen van de systeemtheorie........................................................................................... 19
circulaire causaliteit (unicausaliteit/
liniaire causaliteit)...............................................................19
het geheel is meer dan de som van de delen...............................................................................19
systeem wordt geleid door regels................................................................................................19
systeem streeft naar homeostase................................................................................................ 19
er is sprake van circulaire feedback-processen............................................................................19
principe van de equifinaliteit, equipotentialiteit, multicausaliteit en multifinaliteit......................20
verschillende systeemgerichte benaderingen..................................................................................20
1
, cybernetische benadering............................................................................................................ 20
structurele benadering................................................................................................................. 20
strategische benadering............................................................................................................... 22
contextuele systeemgerichte benadering....................................................................................23
Hoofdstuk 4: motivationele gespreksvoering......................................................................................23
stadia van verandering.................................................................................................................... 23
precontemplatiestadium.............................................................................................................. 24
contemplatiestadium.................................................................................................................... 24
voorbereidingsstadium................................................................................................................. 25
actieplan...................................................................................................................................... 25
onderhouds- en hervalpreventiestadium......................................................................................25
motivationele gespreksvoering........................................................................................................ 26
introductie.................................................................................................................................... 26
principes....................................................................................................................................... 26
motivationele gesprekstechnieken............................................................................................... 27
verandertaal uitlokken.............................................................................................................. 27
socratische dialoog................................................................................................................... 27
hoofdstuk 5: cognitief en gedragsmatig kader....................................................................................29
uitganspunt..................................................................................................................................... 29
klassieke conditionering.................................................................................................................. 30
wat............................................................................................................................................... 30
belangrijke begrippen.................................................................................................................. 30
klassieke conditionering en psychologische problemen...............................................................30
operante conditionering................................................................................................................... 31
wat............................................................................................................................................... 31
functie-analyse............................................................................................................................. 31
tweefactoren model......................................................................................................................... 31
aanpak psychische problemen......................................................................................................... 32
cognitieve invalshoek van counselen............................................................................................... 32
uitgangspunt: schema’s............................................................................................................... 32
ontstaan van psychologische problemen.....................................................................................33
aanpak psychologische problemen..............................................................................................33
rationele-emotonele therapie (ret-ellis)....................................................................................33
cognitieve theorie (beck).......................................................................................................... 33
technieken uit de werkcolleges........................................................................................................ 35
g-keten/ 5G-schema..................................................................................................................... 35
neerwaartse pijltechniek.............................................................................................................. 36
cognitieve herstructurering.......................................................................................................... 36
meerdimensioneel evalueren....................................................................................................... 37
taartpunttechniek......................................................................................................................... 37
historische toets........................................................................................................................... 38
2
,hoofdstuk 6: lichaamsgerichte technieken.......................................................................................... 38
inleiding........................................................................................................................................... 38
wat zjn lichaamsgerichte technieken........................................................................................... 38
wanneer inzetten?........................................................................................................................ 39
randvoorwaarden......................................................................................................................... 39
werking lichaamsgerichte technieken (psycho-educatie)................................................................39
stress........................................................................................................................................... 39
window of tolerance..................................................................................................................... 41
specifieke lichaamsgerichte technieken.......................................................................................... 43
ademhalingstechnieken............................................................................................................... 43
mindfulness.................................................................................................................................. 43
geleide fantasie............................................................................................................................ 44
focussen....................................................................................................................................... 45
deel 2: wandelcounseling, wat is het...............................................................................................46
wetenschappelijke onderbouwing.................................................................................................... 46
stress reduction theory (ulrich).................................................................................................... 46
attention restoration theory (kaplan & kaplan)............................................................................46
biophilla-hypothese (wilson)......................................................................................................... 46
effecten van natuur op mentaal welzijn...........................................................................................46
zinvolheid wnadelcounseling........................................................................................................... 47
stappenplan van Hilde Backus......................................................................................................... 47
voorbeelden..................................................................................................................................... 48
hoofdstuk 7: creatieve technieken...................................................................................................... 48
grondleggers................................................................................................................................... 48
zelfactualisatietendens.................................................................................................................... 50
wat is het..................................................................................................................................... 50
meest gunstige omstandigheden voor zelfactualisatie.................................................................50
ontstaan van psychische problemen............................................................................................ 51
aanpak psychologische problemen..............................................................................................52
emoties/beleving centraal............................................................................................................... 53
emoties als innerlijk compas........................................................................................................ 53
emotionele bewustwording op vers niveaus.................................................................................53
soorten emoties........................................................................................................................... 54
emotieregulatie............................................................................................................................ 54
ontstaan van psychologische problemen.....................................................................................55
aanpakken van psychologische problemen..................................................................................55
creatieve technieken....................................................................................................................... 55
niet louter gelinkt aan cliëntgerichte invalshoek..........................................................................56
voelen met je lichaam.................................................................................................................. 56
soorten creatieve technieken....................................................................................................... 56
beeldende technieken............................................................................................................... 56
3
, speltechnieken en werken met poppen....................................................................................56
muzikale technieken................................................................................................................. 57
metaforen................................................................................................................................. 57
bewegingstechnieken............................................................................................................... 57
hoofdstuk 8: actietechnieken, gesprekstechnieken en zelfzorg..........................................................57
actietechnieken: psychodrama........................................................................................................ 57
inleiding....................................................................................................................................... 57
persoonsmodel............................................................................................................................. 58
rollen in psychodrama.................................................................................................................. 59
fasen............................................................................................................................................ 59
warming-up fase....................................................................................................................... 59
actiefase................................................................................................................................... 60
sharingsfase............................................................................................................................. 60
technieken................................................................................................................................... 60
concrete oefeningen..................................................................................................................... 61
gesprekstechnieken 2.0................................................................................................................... 61
zelfzorg............................................................................................................................................ 62
abc van zelfzorg........................................................................................................................... 62
wat helpt om empathisch te kunnen blijven.................................................................................63
zelfzorgplan.................................................................................................................................. 63
COUNSELEN
HOOFDSTUK 1: BASISHOUDING VAN DE COUNSELOR
ONTWIKKELING VAN DE HULPVERLENING
1. Counselen = laagdrempelige, emotionele hulp via een vertrouwelijk en oordeelvrij gesprek.
Helpen bij het vinden van antwoorden.
4