Methodologie van de sociale wetenschap
Module 1/H1 : Waarom sociaalwetenschappelijk onderzoek
Inleiding
Methodologie = Hoe moet je aan onderzoek doen?
Bij onderzoeken vertrekken we altijd vanuit een theoretische achtergrond : Rational choice
theory. Door deze theorie te bestuderen voor het onderzoek wordt opgezet kan je al weten
welke kennis er is en hoe je deze kan inzetten in je eigen onderzoek.
1.1 Inleiding
Resultaten en bevindingen van sociaalwetenschappelijk onderzoek vind je tegenwoordig
overal : in de populaire media, websites, blogs of in het nieuws. Ook zelf gebruiken we de
principes en inzicht uit sociaal wetenschappelijk onderzoek. Dit kan je bewust of onbewust
doen.
Methodologie → verwijst naar de wijze waarop het hele proces van wetenschapsbeoefening
functioneert, en houdt dus niet alleen de kennis en beheersing van methoden en technieken
in.
Vb. Het opzetten van een survey :
- Houdt bepaalde logica in
- Impliceert kennis over specifieke technieken :
● Vraagverwoording
● Trekken van een steekproef
● Overtuigen van respondenten om deel te nemen.
Het is essentieel om te kunnen bepalen welke informatie (die meestal online verspreid
wordt) wetenschappelijk onderbouwd is en welke informatie dat niet is. Daarnaast is het ook
belangrijk te weten welke plaats methodologie inneemt in onze maatschappij.
1.2 Enkele voorbeelden
1.2.1 De opwarming van de aarde : An inconvenient truth versus the great global warming
swindle
Inconvenient truth : Klimaatopwarming zal voor menselijke drama’s zorgen. Wij als mens
zijn hiervoor verantwoordelijk.
Global warming swindle : Eigenlijk speelt de mens juist geen rol in het opwarmen van de
aarde.
1
,Ondanks dat beide onderzoeken werden uitgevoerd op een wetenschappelijke manier door
gerenommeerde experten en met gebruik van wetenschappelijk bewijsmateriaal, komen ze
tot diametraal tegenovergestelde conclusies.
● In de realiteit is de wetenschappelijke discussie over klimaatverandering geen debat
tussen twee evenwaardige partijen.
● De visie van klimaatsceptici wordt slechts door een aantal wetenschappers
gedragen. De overgrote meerderheid beschouwt de mens als cruciaal in de
verandering van het klimaat.
1.2.2 De ‘WAR AGAINST CRIME’ in New York
Broken windows theorie : theorie: toename verval buurt → verminderde deelname
handhaving & toename
bekommernis veiligheid van inwoners -> toename criminaliteit → verdere toename verval →
potentiële criminelen van buiten de buurt nemen buurt in.
→ Neem de criminaliteit aan in de buurten waar ze het meeste voorkomt. Zorg ook voor
sterke handhaving en herstel de buurten.
Giuliani (burgemeester) gebruikt deze theorie : criminaliteitscijfers dalen → Dit is politiek een
sterk punt voor zijn campagne, MAAR is er een causaal verband?
3 voorwaarden voor een causaal verband
1. Er moet een zeker statistisch verband zijn tussen de gebeurtenissen (A=Giuliani’s
beleid) en gebeurtenis B (= geregistreerde criminaliteit).
2. Gebeurtenis A moet voorafgaan aan gebeurtenis B.
3. Het statistische verband tussen gebeurtenis A en B mag niet te wijten zijn aan een
derde gebeurtenis C die dat verband teweegbrengt.
1.2.3 Botsende beschavingen
Onderzoekers gebruiken bestaande gegevens (zoals World Values Survey, Foreign Policy)
→ om waarden, overtuigingen en normen in verschillende landen te vergelijken.
Samuel Huntington (1997) ontwikkelde de theorie van de “Clash of Civilizations”
(= botsing van beschavingen).
→ De wereld is verdeeld in grote cultuurgebieden (bv. Westen, Islamitische wereld,
Azië…).
→ Volgens Huntington botsen conflicten in de toekomst niet meer tussen landen, maar
tussen beschavingen met verschillende culturen en religies.
Bestaande beschrijvingen helpen onderzoekers om:
- verschillen tussen samenlevingen te begrijpen,
- nieuwe hypotheses te vormen,
- Trends in waarden en gedrag te bestuderen.
2
, 1.2.4 Polls bij verkiezingen verteken(en)d?
Peilingen = momentopnames van wat mensen denken of gaan stemmen.
Ze werken met een steekproef → een kleine groep die de bevolking moet
vertegenwoordigen.
→ Toevalssteekproef = iedereen heeft evenveel kans om gekozen te worden.
→ In werkelijkheid: vaak geen echte toevalssteekproef, vooral bij goedkope
marktonderzoeken.
Daardoor kunnen resultaten vertekend zijn:
- sommige groepen nemen minder deel,
- vragen zijn soms vaag of beïnvloedend,
- Mensen begrijpen vragen niet allemaal op dezelfde manier.
Ook de volgorde en presentatie van antwoordopties beïnvloeden resultaten.
Peilingen zijn nuttig om tendensen te zien, maar niet altijd wetenschappelijk
betrouwbaar.
Belangrijk: altijd kritisch interpreteren → wie heeft het onderzoek gedaan, hoe groot is de
steekproef, en hoe zijn de vragen gesteld?
1.2.5 De wetenschapper als bokser
● De socioloog Loïc Wacquant bestudeerde het leven van arme Afro-Amerikaanse
boksers in de wijk Woodlawn (Chicago).
→ Hij wilde stereotypen over armoede, racisme en marginaliteit doorbreken.
Wacquant trainde zelf als bokser en leefde maandenlang tussen hen.
→ Dit noemt men participerende observatie: de onderzoeker doet mee aan het dagelijks
leven van de onderzochte groep.
● Zijn doel: tonen dat deze mannen discipline, trots en een eigen cultuur hebben —
niet alleen geweld of misdaad.
● Hij kreeg hierdoor inzichten van binnenuit in een groep die anders moeilijk te
bereiken is.
3
Module 1/H1 : Waarom sociaalwetenschappelijk onderzoek
Inleiding
Methodologie = Hoe moet je aan onderzoek doen?
Bij onderzoeken vertrekken we altijd vanuit een theoretische achtergrond : Rational choice
theory. Door deze theorie te bestuderen voor het onderzoek wordt opgezet kan je al weten
welke kennis er is en hoe je deze kan inzetten in je eigen onderzoek.
1.1 Inleiding
Resultaten en bevindingen van sociaalwetenschappelijk onderzoek vind je tegenwoordig
overal : in de populaire media, websites, blogs of in het nieuws. Ook zelf gebruiken we de
principes en inzicht uit sociaal wetenschappelijk onderzoek. Dit kan je bewust of onbewust
doen.
Methodologie → verwijst naar de wijze waarop het hele proces van wetenschapsbeoefening
functioneert, en houdt dus niet alleen de kennis en beheersing van methoden en technieken
in.
Vb. Het opzetten van een survey :
- Houdt bepaalde logica in
- Impliceert kennis over specifieke technieken :
● Vraagverwoording
● Trekken van een steekproef
● Overtuigen van respondenten om deel te nemen.
Het is essentieel om te kunnen bepalen welke informatie (die meestal online verspreid
wordt) wetenschappelijk onderbouwd is en welke informatie dat niet is. Daarnaast is het ook
belangrijk te weten welke plaats methodologie inneemt in onze maatschappij.
1.2 Enkele voorbeelden
1.2.1 De opwarming van de aarde : An inconvenient truth versus the great global warming
swindle
Inconvenient truth : Klimaatopwarming zal voor menselijke drama’s zorgen. Wij als mens
zijn hiervoor verantwoordelijk.
Global warming swindle : Eigenlijk speelt de mens juist geen rol in het opwarmen van de
aarde.
1
,Ondanks dat beide onderzoeken werden uitgevoerd op een wetenschappelijke manier door
gerenommeerde experten en met gebruik van wetenschappelijk bewijsmateriaal, komen ze
tot diametraal tegenovergestelde conclusies.
● In de realiteit is de wetenschappelijke discussie over klimaatverandering geen debat
tussen twee evenwaardige partijen.
● De visie van klimaatsceptici wordt slechts door een aantal wetenschappers
gedragen. De overgrote meerderheid beschouwt de mens als cruciaal in de
verandering van het klimaat.
1.2.2 De ‘WAR AGAINST CRIME’ in New York
Broken windows theorie : theorie: toename verval buurt → verminderde deelname
handhaving & toename
bekommernis veiligheid van inwoners -> toename criminaliteit → verdere toename verval →
potentiële criminelen van buiten de buurt nemen buurt in.
→ Neem de criminaliteit aan in de buurten waar ze het meeste voorkomt. Zorg ook voor
sterke handhaving en herstel de buurten.
Giuliani (burgemeester) gebruikt deze theorie : criminaliteitscijfers dalen → Dit is politiek een
sterk punt voor zijn campagne, MAAR is er een causaal verband?
3 voorwaarden voor een causaal verband
1. Er moet een zeker statistisch verband zijn tussen de gebeurtenissen (A=Giuliani’s
beleid) en gebeurtenis B (= geregistreerde criminaliteit).
2. Gebeurtenis A moet voorafgaan aan gebeurtenis B.
3. Het statistische verband tussen gebeurtenis A en B mag niet te wijten zijn aan een
derde gebeurtenis C die dat verband teweegbrengt.
1.2.3 Botsende beschavingen
Onderzoekers gebruiken bestaande gegevens (zoals World Values Survey, Foreign Policy)
→ om waarden, overtuigingen en normen in verschillende landen te vergelijken.
Samuel Huntington (1997) ontwikkelde de theorie van de “Clash of Civilizations”
(= botsing van beschavingen).
→ De wereld is verdeeld in grote cultuurgebieden (bv. Westen, Islamitische wereld,
Azië…).
→ Volgens Huntington botsen conflicten in de toekomst niet meer tussen landen, maar
tussen beschavingen met verschillende culturen en religies.
Bestaande beschrijvingen helpen onderzoekers om:
- verschillen tussen samenlevingen te begrijpen,
- nieuwe hypotheses te vormen,
- Trends in waarden en gedrag te bestuderen.
2
, 1.2.4 Polls bij verkiezingen verteken(en)d?
Peilingen = momentopnames van wat mensen denken of gaan stemmen.
Ze werken met een steekproef → een kleine groep die de bevolking moet
vertegenwoordigen.
→ Toevalssteekproef = iedereen heeft evenveel kans om gekozen te worden.
→ In werkelijkheid: vaak geen echte toevalssteekproef, vooral bij goedkope
marktonderzoeken.
Daardoor kunnen resultaten vertekend zijn:
- sommige groepen nemen minder deel,
- vragen zijn soms vaag of beïnvloedend,
- Mensen begrijpen vragen niet allemaal op dezelfde manier.
Ook de volgorde en presentatie van antwoordopties beïnvloeden resultaten.
Peilingen zijn nuttig om tendensen te zien, maar niet altijd wetenschappelijk
betrouwbaar.
Belangrijk: altijd kritisch interpreteren → wie heeft het onderzoek gedaan, hoe groot is de
steekproef, en hoe zijn de vragen gesteld?
1.2.5 De wetenschapper als bokser
● De socioloog Loïc Wacquant bestudeerde het leven van arme Afro-Amerikaanse
boksers in de wijk Woodlawn (Chicago).
→ Hij wilde stereotypen over armoede, racisme en marginaliteit doorbreken.
Wacquant trainde zelf als bokser en leefde maandenlang tussen hen.
→ Dit noemt men participerende observatie: de onderzoeker doet mee aan het dagelijks
leven van de onderzochte groep.
● Zijn doel: tonen dat deze mannen discipline, trots en een eigen cultuur hebben —
niet alleen geweld of misdaad.
● Hij kreeg hierdoor inzichten van binnenuit in een groep die anders moeilijk te
bereiken is.
3
