Algemene inleiding
Bij vragen kan je mailen naar .
Te kennen leerstof:
- Handboek behalve onderdelen waarvan aangegeven wordt dat ze worden weggelaten;
- Slides en toevoegingen/actualiseringen uit de hoorcolleges. Evt. bijkomende
documenten via Ufora
Nieuw SW is nog niet van toepassing maar we gaan het wel leren nu dus duidelijke keuze voor
Nieuw Sw omdat als we afstuderen we sowieso dit gaan moeten toepassen.
Examen:
- Schriftelijk examen gesloten boek, 2u
- Open vragen, geen mpc
- Gebruik zoveel mogelijk wetboek: kruisverwijzingen NIET toegestaan
- Bijzondere strafwetten zoals fiscale of wegverkeerswet gaat niet nodig zijn dus druk deze
niet af. Codex is voldoende.
1
,Deel I: Strafrecht
Hoofdstuk 1: Juridische situering
Begrip
Het geheel van rechtsregels dat bepaalt: (definitie strafrecht)
(1) onder welke voorwaarden gedragingen misdrijven zijn en
welke gedragingen misdrijven zijn;
(2) wie dader van een misdrijf is en strafrechtelijke verantwoordelijkheid draagt;
(3) welke straffen bestaan en welke straffen op de misdrijven worden gesteld;
(4) onder welke voorwaarden straffen aan daders kunnen worden opgelegd en uitgevoerd; en
(5) hoe de bevoegde instanties oordelen over misdrijf, dader en straf.
Misdrijf/dader/straf/beveiligingsmaatregelen
Misdrijf: afwijking van de norm die een reactie in de vorm van een straf verantwoordt. Wat een
misdrijf is, verschilt in tijd en ruimte. Wat is een misdrijf (algemeen) en welke gedragingen zijn
een misdrijf (bijzonder)?
Dader: wie wordt als pleger(s) van een misdrijf aanzien en wie draagt voor dat misdrijf
strafrechtelijke verantwoordelijkheid.
Straf: wettelijk bepaalde vorm van leed door de rechter opgelegd als sanctie voor een misdrijf.
Wat is een straf (algemeen) en met welke straf wordt een bepaald misdrijf bestraft (bijzonder)?
Algemeen = strafrecht legt in algemene zin vast welke straffen er bestaan en onder welke
voorwaarden straffen aan daders kunnen worden opgelegd en uitgevoerd. Dit zijn bepalingen
over straffen in het algemeen.
Bijzonder = strafrecht bepaalt ook met welke specifieke straffen een welbepaald misdrijf wordt
bestraft. Net zoals het misdrijf, wordt de straf bepaald door en vastgelegd in de wet.
Beveiligingsmaatregelen zijn geen straffen (maar vallen wel binnen het strafrecht) en beogen
geen leed maar wel een ‘veiligstelling’ (die nadelige gevolgen kan hebben) naar aanleiding van het
plegen van een misdrijf. Beveiligingsmaatregelen zijn sancties die bv opgelegd ook opgelegd
kunnen worden aan daders die niet schuldbekwaam zijn en dus niet aan een echte strafrechtelijke
straf kunnen onderworpen worden. Bv personen die bepaalde misdrijven hebben gepleegd en die
op het ogenblik van de beslissing aan een geestesstoornis lijden bij wie het gevaar bestaat dat zij
als gevolg van hun geestesstoornis opnieuw feiten van enige ernst zullen plegen, kunnen
geïnterneerd worden. Het is geen straf, het is een beveiligingsmaatregel!
2
,Publiek recht en openbare orde
Strafrecht is publiek recht. Dat houdt in dat tegen van het misdrijf een verticale
rechtsverhouding tot stand brengt tussen de persoon die het misdrijf pleegt en de staat. Het recht
om strafbaar te stellen en om te straffen is voorbehouden aan de staat.
De (private) belangen van en geschillen tussen burgers zijn hier vreemd aan! Bv. verkrachtingszaak
Leuven waarbij geoordeeld is, ook al was er juridisch technisch sprake van een verkrachting, er
geen straf maar ook geen veroordeling werd toegekend (opschorting). Dit had enkele redenen.
Afhankelijk van de omstandigheden (en nagestreefde belangen) kan een geschil een privaat dan
wel publiek (strafbaar) karakter krijgen:
- Familieverlating (art. 676 N. Sw.) vs. invorderen achterstallen. Wanneer de persoon die
moet betalen niet betaald, ontstaat een achterstal. Dan kan in die private verhouding een
aanmaning gedaan worden… Maar wat zegt het strafrecht? Als maatschappij is het heel
belangrijk dat onderhoudsverplichtingen nageleefd worden! Als je kinderen op de wereld
zet, moet je u verantwoordelijkheid nemen. Bij een breuk, moet er gezorgd worden dat er
betaald wordt. Strafrecht komt daarom dus tussen op het ogenblik wanneer iemand min
2 maand achterstaat op die betaling, strafrecht noemt deze situatie familieverlating (al is
er een breuk, je verzuimt aan familiale verplichtingen). Iets privaat wordt op deze manier
publiek.
- Misbruik van vertrouwen – bedrog (art. 475 N.Sw.) vs. niet terugbetalen lening
Lenen veronderstelt een vorm van vertrouwen. Wanneer de lening niet wordt terugbetaald
bepaalt het verbintenissenrecht dat u die persoon kan aanspreken en laten veroordelen
om die lening gedwongen terug te betalen. Het kan leiden tot beslag. Dit is privaat recht
(verbintenissenrecht). Strafrecht heeft invloed wanneer de persoon wie van u leent dat
niet heeft gedaan met goede bedoelingen. Hoe bewijst men dit? Dit is het formeel
strafrecht (berichten, vermoedens…). Zo kan het niet betalen van een lening, bestempeld
worden met het misdrijf “misbruik van vertrouwen”.
Openbare orde: Strafwetten zijn van dwingend recht. Burgers kunnen geen afspraken maken over
de inhoud, reikwijdte en toepassing van de strafwet. Toestemming is geen rechtvaardiging (maar
kan in wettelijk bepaalde gevallen wel beletten dat er sprake is van een misdrijf, vb. seksuele
handelingen). Wel kan een ‘overeenkomst’ bepalen dat er geen openbaarheid gegeven wordt aan
een strafbare gedraging. Verder zijn overeenkomsten (dading) mogelijk over de burgerrechtelijke
gevolgen van een misdrijf.
➔ Overeenkomsten sluiten over wat de wet verbiedt of gebied heeft geen enkel effect, wij als
burgers moeten ons naar strafrecht schikken. Toestemmen met een bepaald misdrijf
levert geen rechtvaardiging op, TENZIJ de wet toch toelaat dat toestemming toch van
belang is om te kijken of er een misdrijf is of niet (bv seksuele handelingen – in deze context
bestaat een definitie van toestemming. Wanneer er geen toestemming was, is er een
seksuele handeling. Indien er wel toestemming was, zal het strafrecht niet tussenkomen).
➔ Dading: Het is niet omdat strafrecht van openbare orde is en dwingend is, dat er geen
mogelijkheid is tot het maken van afspraken over het al of niet aangeven van een misdrijf.
Bv. iemand die bedrogen is, neemt een advocaat die overlegt met de dader van het bedrog,
dan kunnen er vaak onderhandelingen gevoerd worden om een akkoord te bereiken
waarbij gezegd wordt: zolang in die termijn terugbetaald wordt, zullen wij als
tegenprestatie geen klacht indienen. Het strafrecht wordt dan niet geactiveerd.
3
, Slachtoffers: Slachtoffers hebben geen recht om te straffen en zijn ook niet nodig om te straffen
(geen klachtmisdrijven meer).
Kunnen wel deelnemen aan de strafprocedure en daarin via burgerlijke partijstelling
privaatrechtelijk belang nastreven (schadevergoeding bekomen). Onder bepaalde voorwaarden
kunnen slachtoffers de strafprocedure zelfs opstarten (om een misdrijf bewezen te doen verklaren
en schadevergoeding voor de strafrechter te bekomen), maar…
Geen recht om de strafvordering uit te oefenen en (mee) te beslissen over straf en strafuitvoering.
Wel geleidelijk meer aandacht voor slachtofferrechten (o.m. inzage, onderzoekshandelingen,
gehoord en geïnformeerd worden….).
Materieel en formeel
Materieel strafrecht: Rechtsregels die betrekking hebben op de omschrijving van strafbare
gedragingen, daderschap, straffen en voorwaarden om straffen op te leggen en uit te voeren.
Formeel strafrecht (‘strafvordering’, ‘strafprocesrecht’): Procedureregels over de toepassing van
het materieel strafrecht. Wettelijk bepaald voor elke fase van de strafrechtspleging: door wie en
op welke manier worden misdrijven vastgesteld of opgespoord (vooronderzoek), vervolgd,
bewezen en berecht (onderzoek ten gronde), en uitgevoerd.
Strafuitvoeringsrecht is materieel en formeel strafrecht.
Nationaal en internationaal
Nationaal strafrecht: Strafrecht is hoofdzakelijk nationaal recht. Er is federaal strafrecht, maar ook
strafrecht van gemeenschappen, gewesten, provincies en gemeenten.
Internationaal strafrecht: Hybride rechtstak tussen internationaal recht (tussen staten) en
strafrecht (tussen staat en personen), met verschillende componenten:
• Nationaal materieel strafrecht met internationale achtergrond: Internationale
organisaties en samenwerkingsverbanden stimuleren staten om misdrijven en straffen op
elkaar af te stemmen. Vooral bij transnationale en complexe fenomenen (terrorisme,
mensenhandel, drugs,…). Blijft in essentie nationaal (bijzonder) strafrecht.
• Internationale strafbaarstellingen: afspraken gemaakt tussen landen (bij verdrag) over
(internationale) misdrijven, hun vervolging en bestraffing. Gericht op berechting van
daders voor internationale strafrechtbanken (bvb. Verdrag van Rome: ISH)
• Rechtsmachtrecht: Bevoegdheid van de staat om het toepassingsbereik van de strafwet
te bepalen (ook buiten het eigen grondgebied). Vooral (materieel) nationaal recht
• Formeel internationaal strafrecht: Procedureregels voor de behandeling van
internationale misdrijven voor internationale strafrechtbanken en internationale
rechtshulp in strafzaken (gericht op bewijsverzameling, uitlevering/overlevering,…).
4
Bij vragen kan je mailen naar .
Te kennen leerstof:
- Handboek behalve onderdelen waarvan aangegeven wordt dat ze worden weggelaten;
- Slides en toevoegingen/actualiseringen uit de hoorcolleges. Evt. bijkomende
documenten via Ufora
Nieuw SW is nog niet van toepassing maar we gaan het wel leren nu dus duidelijke keuze voor
Nieuw Sw omdat als we afstuderen we sowieso dit gaan moeten toepassen.
Examen:
- Schriftelijk examen gesloten boek, 2u
- Open vragen, geen mpc
- Gebruik zoveel mogelijk wetboek: kruisverwijzingen NIET toegestaan
- Bijzondere strafwetten zoals fiscale of wegverkeerswet gaat niet nodig zijn dus druk deze
niet af. Codex is voldoende.
1
,Deel I: Strafrecht
Hoofdstuk 1: Juridische situering
Begrip
Het geheel van rechtsregels dat bepaalt: (definitie strafrecht)
(1) onder welke voorwaarden gedragingen misdrijven zijn en
welke gedragingen misdrijven zijn;
(2) wie dader van een misdrijf is en strafrechtelijke verantwoordelijkheid draagt;
(3) welke straffen bestaan en welke straffen op de misdrijven worden gesteld;
(4) onder welke voorwaarden straffen aan daders kunnen worden opgelegd en uitgevoerd; en
(5) hoe de bevoegde instanties oordelen over misdrijf, dader en straf.
Misdrijf/dader/straf/beveiligingsmaatregelen
Misdrijf: afwijking van de norm die een reactie in de vorm van een straf verantwoordt. Wat een
misdrijf is, verschilt in tijd en ruimte. Wat is een misdrijf (algemeen) en welke gedragingen zijn
een misdrijf (bijzonder)?
Dader: wie wordt als pleger(s) van een misdrijf aanzien en wie draagt voor dat misdrijf
strafrechtelijke verantwoordelijkheid.
Straf: wettelijk bepaalde vorm van leed door de rechter opgelegd als sanctie voor een misdrijf.
Wat is een straf (algemeen) en met welke straf wordt een bepaald misdrijf bestraft (bijzonder)?
Algemeen = strafrecht legt in algemene zin vast welke straffen er bestaan en onder welke
voorwaarden straffen aan daders kunnen worden opgelegd en uitgevoerd. Dit zijn bepalingen
over straffen in het algemeen.
Bijzonder = strafrecht bepaalt ook met welke specifieke straffen een welbepaald misdrijf wordt
bestraft. Net zoals het misdrijf, wordt de straf bepaald door en vastgelegd in de wet.
Beveiligingsmaatregelen zijn geen straffen (maar vallen wel binnen het strafrecht) en beogen
geen leed maar wel een ‘veiligstelling’ (die nadelige gevolgen kan hebben) naar aanleiding van het
plegen van een misdrijf. Beveiligingsmaatregelen zijn sancties die bv opgelegd ook opgelegd
kunnen worden aan daders die niet schuldbekwaam zijn en dus niet aan een echte strafrechtelijke
straf kunnen onderworpen worden. Bv personen die bepaalde misdrijven hebben gepleegd en die
op het ogenblik van de beslissing aan een geestesstoornis lijden bij wie het gevaar bestaat dat zij
als gevolg van hun geestesstoornis opnieuw feiten van enige ernst zullen plegen, kunnen
geïnterneerd worden. Het is geen straf, het is een beveiligingsmaatregel!
2
,Publiek recht en openbare orde
Strafrecht is publiek recht. Dat houdt in dat tegen van het misdrijf een verticale
rechtsverhouding tot stand brengt tussen de persoon die het misdrijf pleegt en de staat. Het recht
om strafbaar te stellen en om te straffen is voorbehouden aan de staat.
De (private) belangen van en geschillen tussen burgers zijn hier vreemd aan! Bv. verkrachtingszaak
Leuven waarbij geoordeeld is, ook al was er juridisch technisch sprake van een verkrachting, er
geen straf maar ook geen veroordeling werd toegekend (opschorting). Dit had enkele redenen.
Afhankelijk van de omstandigheden (en nagestreefde belangen) kan een geschil een privaat dan
wel publiek (strafbaar) karakter krijgen:
- Familieverlating (art. 676 N. Sw.) vs. invorderen achterstallen. Wanneer de persoon die
moet betalen niet betaald, ontstaat een achterstal. Dan kan in die private verhouding een
aanmaning gedaan worden… Maar wat zegt het strafrecht? Als maatschappij is het heel
belangrijk dat onderhoudsverplichtingen nageleefd worden! Als je kinderen op de wereld
zet, moet je u verantwoordelijkheid nemen. Bij een breuk, moet er gezorgd worden dat er
betaald wordt. Strafrecht komt daarom dus tussen op het ogenblik wanneer iemand min
2 maand achterstaat op die betaling, strafrecht noemt deze situatie familieverlating (al is
er een breuk, je verzuimt aan familiale verplichtingen). Iets privaat wordt op deze manier
publiek.
- Misbruik van vertrouwen – bedrog (art. 475 N.Sw.) vs. niet terugbetalen lening
Lenen veronderstelt een vorm van vertrouwen. Wanneer de lening niet wordt terugbetaald
bepaalt het verbintenissenrecht dat u die persoon kan aanspreken en laten veroordelen
om die lening gedwongen terug te betalen. Het kan leiden tot beslag. Dit is privaat recht
(verbintenissenrecht). Strafrecht heeft invloed wanneer de persoon wie van u leent dat
niet heeft gedaan met goede bedoelingen. Hoe bewijst men dit? Dit is het formeel
strafrecht (berichten, vermoedens…). Zo kan het niet betalen van een lening, bestempeld
worden met het misdrijf “misbruik van vertrouwen”.
Openbare orde: Strafwetten zijn van dwingend recht. Burgers kunnen geen afspraken maken over
de inhoud, reikwijdte en toepassing van de strafwet. Toestemming is geen rechtvaardiging (maar
kan in wettelijk bepaalde gevallen wel beletten dat er sprake is van een misdrijf, vb. seksuele
handelingen). Wel kan een ‘overeenkomst’ bepalen dat er geen openbaarheid gegeven wordt aan
een strafbare gedraging. Verder zijn overeenkomsten (dading) mogelijk over de burgerrechtelijke
gevolgen van een misdrijf.
➔ Overeenkomsten sluiten over wat de wet verbiedt of gebied heeft geen enkel effect, wij als
burgers moeten ons naar strafrecht schikken. Toestemmen met een bepaald misdrijf
levert geen rechtvaardiging op, TENZIJ de wet toch toelaat dat toestemming toch van
belang is om te kijken of er een misdrijf is of niet (bv seksuele handelingen – in deze context
bestaat een definitie van toestemming. Wanneer er geen toestemming was, is er een
seksuele handeling. Indien er wel toestemming was, zal het strafrecht niet tussenkomen).
➔ Dading: Het is niet omdat strafrecht van openbare orde is en dwingend is, dat er geen
mogelijkheid is tot het maken van afspraken over het al of niet aangeven van een misdrijf.
Bv. iemand die bedrogen is, neemt een advocaat die overlegt met de dader van het bedrog,
dan kunnen er vaak onderhandelingen gevoerd worden om een akkoord te bereiken
waarbij gezegd wordt: zolang in die termijn terugbetaald wordt, zullen wij als
tegenprestatie geen klacht indienen. Het strafrecht wordt dan niet geactiveerd.
3
, Slachtoffers: Slachtoffers hebben geen recht om te straffen en zijn ook niet nodig om te straffen
(geen klachtmisdrijven meer).
Kunnen wel deelnemen aan de strafprocedure en daarin via burgerlijke partijstelling
privaatrechtelijk belang nastreven (schadevergoeding bekomen). Onder bepaalde voorwaarden
kunnen slachtoffers de strafprocedure zelfs opstarten (om een misdrijf bewezen te doen verklaren
en schadevergoeding voor de strafrechter te bekomen), maar…
Geen recht om de strafvordering uit te oefenen en (mee) te beslissen over straf en strafuitvoering.
Wel geleidelijk meer aandacht voor slachtofferrechten (o.m. inzage, onderzoekshandelingen,
gehoord en geïnformeerd worden….).
Materieel en formeel
Materieel strafrecht: Rechtsregels die betrekking hebben op de omschrijving van strafbare
gedragingen, daderschap, straffen en voorwaarden om straffen op te leggen en uit te voeren.
Formeel strafrecht (‘strafvordering’, ‘strafprocesrecht’): Procedureregels over de toepassing van
het materieel strafrecht. Wettelijk bepaald voor elke fase van de strafrechtspleging: door wie en
op welke manier worden misdrijven vastgesteld of opgespoord (vooronderzoek), vervolgd,
bewezen en berecht (onderzoek ten gronde), en uitgevoerd.
Strafuitvoeringsrecht is materieel en formeel strafrecht.
Nationaal en internationaal
Nationaal strafrecht: Strafrecht is hoofdzakelijk nationaal recht. Er is federaal strafrecht, maar ook
strafrecht van gemeenschappen, gewesten, provincies en gemeenten.
Internationaal strafrecht: Hybride rechtstak tussen internationaal recht (tussen staten) en
strafrecht (tussen staat en personen), met verschillende componenten:
• Nationaal materieel strafrecht met internationale achtergrond: Internationale
organisaties en samenwerkingsverbanden stimuleren staten om misdrijven en straffen op
elkaar af te stemmen. Vooral bij transnationale en complexe fenomenen (terrorisme,
mensenhandel, drugs,…). Blijft in essentie nationaal (bijzonder) strafrecht.
• Internationale strafbaarstellingen: afspraken gemaakt tussen landen (bij verdrag) over
(internationale) misdrijven, hun vervolging en bestraffing. Gericht op berechting van
daders voor internationale strafrechtbanken (bvb. Verdrag van Rome: ISH)
• Rechtsmachtrecht: Bevoegdheid van de staat om het toepassingsbereik van de strafwet
te bepalen (ook buiten het eigen grondgebied). Vooral (materieel) nationaal recht
• Formeel internationaal strafrecht: Procedureregels voor de behandeling van
internationale misdrijven voor internationale strafrechtbanken en internationale
rechtshulp in strafzaken (gericht op bewijsverzameling, uitlevering/overlevering,…).
4
