‘beginselen van het recht - samenvatting (hoorcolleges)
hoorcollege 1
definitie van ‘recht’
recht bepaalt dagelijks leven - heeft 4 cruciale onderdelen
1) rationeel opgebouwd geheel
recht is gebaseerd op rede
( dus niet zomaar willekeurig opgebouwd, er zit een rede ‘logica’ achter
- ratio = ‘rede’: alle deeltjes van het pakket zijn op logische wijze met elkaar
verbonden
- organische groei (bv : de maatschappelijke noden veranderen rcolle) maar
behoud bepaalde structuur
- EN plaats voor gevoel en menselijkheid, MAAR recht beschrijft wanneer er
plaats gemaakt moet worden voor gevoel vb bij uhasselt mag je niet minder
dan 30% behalen, maar uitzondering als er overmacht is → de overmacht
wordt beschreven
2) begrippen en normen
gebruik van specifieke termen/begrippen = cruciaal (elke term heeft eigen
betekenis)
- termen worden gebruikt om norm samen te stellen
vb: misdaad - misdrijf
wet - decreet
→ betekent niet hetzelfde
algemene en abstracte omschrijving van juridische regel (toepassing op meerdere
gevallen mogelijk)
juridische regels die door parlement worden opgesteld
- formele wet: gevormd door parlement of andere bevoegde instantie
- materiële wet: inhoud van de wet, ongeacht welke instantie deze wet heeft
opgesteld
3) maatschappij ordenen
recht = middel om een doel te bereiken
- doel: waar maatschappij naartoe wilt, hoe wereld eruit moet zien volgens ons
ideaalbeeld over de wereld
regels over hoe maatschappij georganiseerd wordt om dat ideaalbeeld te bereiken
- niet alle mensen hebben dezelfde ideaalbeeld -> andere juridische regels in
andere landen
- verschillende rechtsstelsels in verschillende landen
1
,rechtszekerheid bieden = cruciaal
-> een zekere mate voorspelbaarheid (voordeel) bieden aan de maatschappij,
beperkt ‘beleid’ blijft mogelijk - ondanks de vaste regels - voor de ‘bijzondere’
gevallen
ook niet juridische regels willen maatschappij ordenen
-> bv. godsdienst, moraal = voorschriften over hoe je moet leven
-> verschil met juridische regels: niet afdwingbaar (je kunt niet gesanctioneerd
worden)
4) verband met recht - overheid
overheid maakt recht en maakt het afdwingbaar
positief recht = door de overheid opgelegde recht dat door bevolking erkend wordt
- rechtspositivisme = benadering van het recht die puur kijkt naar de
totstandkoming van recht
- <> tegenovergestelde : natuurrecht
naleving recht wordt gegarandeerd door hetzelfde orgaan (overheid)
- afdwingbaarheid: degene die recht niet naleven worden gesanctioneerd
- geweldsmonopolie ligt in de handen van overheid, jij als burger mag dus niet
iemand anders opsluiten omdat hij/zij recht niet naleeft
verschillende sancties afhankelijk van het concrete rechtsprobleem :
- gedwongen uitvoering (! soms kan je iemand niet dwingen aangezien het
echte dwingen onder schending valt)
- bij uitvoering van equivalent wordt je straf een financiële sanctie
- de overeengekomen actie wordt niet correct uitgevoerd dus er wordt
een sanctie opgelegd in de vorm van een boete
- nietigheid:
- relatieve of absolute nietigheid
straf = specifieke sanctie uit het strafrecht (= bepaald soort sanctie)
- bv. vrijheidsstraf, geldboete,..
- = bepaald deel van recht
- parket = ander woord voor openbaar ministerie, hebben monopolie op
opleggen en uitvoeren van de straffen - onderdeel van de overheid
een straf is altijd een sanctie, MAAR een sanctie is niet altijd een straf
werkdefinitie recht: een rationeel opgebouwd geheel van begrippen en normen,
opgelegd en gesanctioneerd door de overheid, die als doel hebben de samenleving
te ordenen.
2
,juridische termen
objectief en subjectief recht
*objectief recht = geheel van abstracte normen, los van enige concrete toepassing
vb regels in codex
*subjectief recht = een op objectief recht gesteunde, bevoegdheid of macht (van een
persoon) om iets te vragen, eisen, vorderen
- bv. markeren in codex - dit is subjectief recht dat gebaseerd is op de
objectieve regel
rechtsobjecten en rechtssubjecten
rechtsobject = het lijdend voorwerp van een concrete rechtstoepassing (het
voorwerp, goed, dingen, dieren,..)
rechtssubject = drager van subjectieve rechten (en plichten) en juridisch kan
handelen
- natuurlijk persoon of rechtspersoon
- dieren, rivieren, meren?
?? Heeft een dier een eigen recht? Heeft een rivier een eigen recht?
positief recht en natuurrecht
positief recht = recht dat bestaat in bepaalde samenleving, recht dat de staat op
een bepaald moment heeft opgelegd
- recht = pas recht wanneer het door bepaalde procedure is gegaan/tot stand
is gekomen door de overheid
natuurrecht = idee dat er rechtsregels zijn die kunnen worden afgeleid uit de natuur
- rechten die uit de natuur van de mens komt
materieel en formeel recht
materieel recht: inhoudelijke rechtsregels, het inhoudelijk toepasselijk recht
(‘substantive law’)
- bepalen wat je rechten en plichten zijn
formeel recht: vorm, procedureregels, ‘hulp recht’ dat materieel recht moet doen
naleven/afdwingen (‘procedural law’)
- procedure is er als er een discussie is over het materiële
- bepalen hoe je rechten kunt afdwingen of beschermen
vb hc: 1 ste: formeel
2 de : materieel
3
, gemeenrecht en uitzonderingsrecht
gemeen recht = rechtsregels die gelden in normale omstandigheden, gevallen
waarbij uitzonderingsrecht niet van toepassing is - droit commun/lex generalis
uitzonderingsrecht = recht dat geldt in bijzondere gevallen of voor specifieke
categorieën/personen - droit d’exception ou droit particulier, lex specialis
in codex neem je altijd de regel die het meest specifiek is
- uitzonderingsrecht stelt gemeenrecht buiten werking
- lex specialis derogat legi generali
burgerlijk recht - gemeenrecht voor alle situaties
- ons recht heeft historische ontwikkeling (romeins recht)
- > onderlinge verhouding tss burgers van rome vertegenwoordigen de
belangrijkste juridische activiteiten
onderwijsgroep 1
norm ⇒ een gedragsvoorschrift dat betrekking heeft op een onbepaald aantal
gevallen
sancties
⇒ wordt gebruikt als middel om voorschriften af te dwingen
niet alle regels/normen worden gesanctioneerd bv. hulpregels
- hulpregels bevatten geen normen en krijgen normatief karakter
- bv. in wetboek staat wat een minderjarige is, op dit moment heeft het nog
niet echt een effect maar bij de wetten waarbij er over rechten van een
minderjarige wordt gesproken heeft dit artikelen een helpend karakter
ongesanctioneerde normen = geen wetten (want onvoldoende afdwingbaar)
indirecte sancties
gebiedende en verbiedende norm van een sanctie
- een gebiedende norm is een regel die verplichtingen oplegt, waarbij een
bepaald gedrag moet worden nageleefd.
- een verbiedende norm daarentegen is een regel die bepaald gedrag verbiedt,
en het niet naleven hiervan kan leiden tot sancties of straf
dwingend en aanvullende normen
- dwingende of imperatieve normen: afwijking is verboden
- bv. verkeersregels, deze gelden voor iedereen
- te herkennen aan bepaalde formaliteiten
4
hoorcollege 1
definitie van ‘recht’
recht bepaalt dagelijks leven - heeft 4 cruciale onderdelen
1) rationeel opgebouwd geheel
recht is gebaseerd op rede
( dus niet zomaar willekeurig opgebouwd, er zit een rede ‘logica’ achter
- ratio = ‘rede’: alle deeltjes van het pakket zijn op logische wijze met elkaar
verbonden
- organische groei (bv : de maatschappelijke noden veranderen rcolle) maar
behoud bepaalde structuur
- EN plaats voor gevoel en menselijkheid, MAAR recht beschrijft wanneer er
plaats gemaakt moet worden voor gevoel vb bij uhasselt mag je niet minder
dan 30% behalen, maar uitzondering als er overmacht is → de overmacht
wordt beschreven
2) begrippen en normen
gebruik van specifieke termen/begrippen = cruciaal (elke term heeft eigen
betekenis)
- termen worden gebruikt om norm samen te stellen
vb: misdaad - misdrijf
wet - decreet
→ betekent niet hetzelfde
algemene en abstracte omschrijving van juridische regel (toepassing op meerdere
gevallen mogelijk)
juridische regels die door parlement worden opgesteld
- formele wet: gevormd door parlement of andere bevoegde instantie
- materiële wet: inhoud van de wet, ongeacht welke instantie deze wet heeft
opgesteld
3) maatschappij ordenen
recht = middel om een doel te bereiken
- doel: waar maatschappij naartoe wilt, hoe wereld eruit moet zien volgens ons
ideaalbeeld over de wereld
regels over hoe maatschappij georganiseerd wordt om dat ideaalbeeld te bereiken
- niet alle mensen hebben dezelfde ideaalbeeld -> andere juridische regels in
andere landen
- verschillende rechtsstelsels in verschillende landen
1
,rechtszekerheid bieden = cruciaal
-> een zekere mate voorspelbaarheid (voordeel) bieden aan de maatschappij,
beperkt ‘beleid’ blijft mogelijk - ondanks de vaste regels - voor de ‘bijzondere’
gevallen
ook niet juridische regels willen maatschappij ordenen
-> bv. godsdienst, moraal = voorschriften over hoe je moet leven
-> verschil met juridische regels: niet afdwingbaar (je kunt niet gesanctioneerd
worden)
4) verband met recht - overheid
overheid maakt recht en maakt het afdwingbaar
positief recht = door de overheid opgelegde recht dat door bevolking erkend wordt
- rechtspositivisme = benadering van het recht die puur kijkt naar de
totstandkoming van recht
- <> tegenovergestelde : natuurrecht
naleving recht wordt gegarandeerd door hetzelfde orgaan (overheid)
- afdwingbaarheid: degene die recht niet naleven worden gesanctioneerd
- geweldsmonopolie ligt in de handen van overheid, jij als burger mag dus niet
iemand anders opsluiten omdat hij/zij recht niet naleeft
verschillende sancties afhankelijk van het concrete rechtsprobleem :
- gedwongen uitvoering (! soms kan je iemand niet dwingen aangezien het
echte dwingen onder schending valt)
- bij uitvoering van equivalent wordt je straf een financiële sanctie
- de overeengekomen actie wordt niet correct uitgevoerd dus er wordt
een sanctie opgelegd in de vorm van een boete
- nietigheid:
- relatieve of absolute nietigheid
straf = specifieke sanctie uit het strafrecht (= bepaald soort sanctie)
- bv. vrijheidsstraf, geldboete,..
- = bepaald deel van recht
- parket = ander woord voor openbaar ministerie, hebben monopolie op
opleggen en uitvoeren van de straffen - onderdeel van de overheid
een straf is altijd een sanctie, MAAR een sanctie is niet altijd een straf
werkdefinitie recht: een rationeel opgebouwd geheel van begrippen en normen,
opgelegd en gesanctioneerd door de overheid, die als doel hebben de samenleving
te ordenen.
2
,juridische termen
objectief en subjectief recht
*objectief recht = geheel van abstracte normen, los van enige concrete toepassing
vb regels in codex
*subjectief recht = een op objectief recht gesteunde, bevoegdheid of macht (van een
persoon) om iets te vragen, eisen, vorderen
- bv. markeren in codex - dit is subjectief recht dat gebaseerd is op de
objectieve regel
rechtsobjecten en rechtssubjecten
rechtsobject = het lijdend voorwerp van een concrete rechtstoepassing (het
voorwerp, goed, dingen, dieren,..)
rechtssubject = drager van subjectieve rechten (en plichten) en juridisch kan
handelen
- natuurlijk persoon of rechtspersoon
- dieren, rivieren, meren?
?? Heeft een dier een eigen recht? Heeft een rivier een eigen recht?
positief recht en natuurrecht
positief recht = recht dat bestaat in bepaalde samenleving, recht dat de staat op
een bepaald moment heeft opgelegd
- recht = pas recht wanneer het door bepaalde procedure is gegaan/tot stand
is gekomen door de overheid
natuurrecht = idee dat er rechtsregels zijn die kunnen worden afgeleid uit de natuur
- rechten die uit de natuur van de mens komt
materieel en formeel recht
materieel recht: inhoudelijke rechtsregels, het inhoudelijk toepasselijk recht
(‘substantive law’)
- bepalen wat je rechten en plichten zijn
formeel recht: vorm, procedureregels, ‘hulp recht’ dat materieel recht moet doen
naleven/afdwingen (‘procedural law’)
- procedure is er als er een discussie is over het materiële
- bepalen hoe je rechten kunt afdwingen of beschermen
vb hc: 1 ste: formeel
2 de : materieel
3
, gemeenrecht en uitzonderingsrecht
gemeen recht = rechtsregels die gelden in normale omstandigheden, gevallen
waarbij uitzonderingsrecht niet van toepassing is - droit commun/lex generalis
uitzonderingsrecht = recht dat geldt in bijzondere gevallen of voor specifieke
categorieën/personen - droit d’exception ou droit particulier, lex specialis
in codex neem je altijd de regel die het meest specifiek is
- uitzonderingsrecht stelt gemeenrecht buiten werking
- lex specialis derogat legi generali
burgerlijk recht - gemeenrecht voor alle situaties
- ons recht heeft historische ontwikkeling (romeins recht)
- > onderlinge verhouding tss burgers van rome vertegenwoordigen de
belangrijkste juridische activiteiten
onderwijsgroep 1
norm ⇒ een gedragsvoorschrift dat betrekking heeft op een onbepaald aantal
gevallen
sancties
⇒ wordt gebruikt als middel om voorschriften af te dwingen
niet alle regels/normen worden gesanctioneerd bv. hulpregels
- hulpregels bevatten geen normen en krijgen normatief karakter
- bv. in wetboek staat wat een minderjarige is, op dit moment heeft het nog
niet echt een effect maar bij de wetten waarbij er over rechten van een
minderjarige wordt gesproken heeft dit artikelen een helpend karakter
ongesanctioneerde normen = geen wetten (want onvoldoende afdwingbaar)
indirecte sancties
gebiedende en verbiedende norm van een sanctie
- een gebiedende norm is een regel die verplichtingen oplegt, waarbij een
bepaald gedrag moet worden nageleefd.
- een verbiedende norm daarentegen is een regel die bepaald gedrag verbiedt,
en het niet naleven hiervan kan leiden tot sancties of straf
dwingend en aanvullende normen
- dwingende of imperatieve normen: afwijking is verboden
- bv. verkeersregels, deze gelden voor iedereen
- te herkennen aan bepaalde formaliteiten
4
