Deel 1
Heb jij een kritische geest?
Aandachtsblindheid
= we focussen soms zo hard op één element dat we blind zijn voor alles
wat daarbuiten gebeurt, zelfs als we er met onze neus bovenop zitten.
1. Waarom is kritisch denken belangrijk?
1. Professionele kwaliteit in samenleving garanderen
2. Democratie en mensenrechten staan onder druk
De innovatie-economie waarin we leven heeft nood aan wendbare professionals
die niet alleen de nodige vakkennis bezitten maar die ook in staat dienen te zijn
om creatieve ideeën te genereren, multidisciplinair en internationaal samen te
werken, nieuwe technologische toepassingen onder de knie te krijgen
Kritisch denken vraagt om:
- Vaardigheden (bv. betrouwbare informatie zoeken)
- Houding (bv. een open geest)
Deze 2 zaken kan je trainen.
2. Wat verstaan we onder kritisch denken?
Kritische vaardigheden:
1. betrouwbare info zoeken
2. bronnen analyseren
3. redeneren en reflecteren
4. verklaringen van je standpunt
5. drogredenen herkennen en vermijden
Kritische houding:
open geest
onderzoekend
juiste vragen stellen
…
3. Bedreigingen voor ons kritisch denkvermogen.
3.1. misleid door ons eigen brein
Ons eigen brein vormt soms een bedreiging voor ons kritisch denkvermogen :
1) Type 1-denken = snel intuïtief en onbewust.
= Deze zorgt er voor dat je snel kan handelen en meerdere dingen tegelijk kan
doen.
2) Type 2-denken = langzaam, expliciet, bewust.
= Deze verloopt beredeneerd. Het kost meer inspanning.
Deze factoren hebben een invloed op hoe je in het leven staat en ernaar kijkt:
, - Gevoelens
- Geheugen, vroegere ervaring
- Verwachtingen
- Contrastwerking
- Projectie
- Vooroordelen
- Eigen waarden en normen
Confirmation bias of tunnelvisie
= We hebben van nature vooral oog voor elementen die onze reeds gevormde
meningen, keuzes en handelingen ondersteunen en niet voor elementen die dat
niet doen.
Confirmation bias of tunnelvisie voorkomen door je type 2-denken te activeren
- Oordeel niet te snel
- Gerichte info zoeken
- Verschillende perspectieven bekijken
Groepsdruk : hoeft niet altijd negatief te zijn, maar het kan leiden tot irrationele
beslissingen met verregaande gevolgen.
3.2. misleid door anderen
Je wordt niet alleen onbewust misleid door je eigen brein, je kritisch denkvermogen
wordt ook uitgedaagd door anderen. Hieronder enkele veel voorkomende
fenomenen op een rij.
- Filterbubbel
= dit is een online bubbel met informatie over jou waaraan websites, apps… zich
kunnen aanpassen en op die manier jou zo beïnvloeden.
- Framing
= is een communicatiestrategie waarbij je bewust de aandacht vestigt op een
aantal kenmerken, terwijl je de andere kenmerken negeert.
Framing gebeurt niet alleen met woorden, maar ook met beelden en grafrieken.
1. Framing op sociale media
= meest voorkomende vorm, je toont de beste versie van jezelf en laten
de minder goede zaken achter
The age of envy = het tijdperk van jaloezie
1. Het leven van een ander lijkt op sociale media al snel extreem boeiend, terwijl
dat in werkelijk niet dat geval is
2. Framing in reclame
= men gebruikt vaak framing om consumenten te overtuigen
- Brand journalism
= dit is een contentstrategie waarbij een bedrijf journalistieke methoden en
principes gebruikt om authentieke verhalen over zichzelf te vertellen, hun
industrie of relevante onderwerpen.
Clickbait
= dat zijn berichten die via een sensationele, misleidende titel lezers verleiden
om op het artikel te klikken. meer clicks betekend meer advertentie-
inkomsten
- Slordige journalistiek
, = nieuws gaat heel rap rond en blijven langer rondzwerven; journalisten moeten
snel zijn als ze met een primeur naar buiten willen komen. Daarom zijn ze soms
slordig bij het dubbelchecken van hun bronnen
- Complottheorieën
= is een alternatieve, maar foutieve verklaring voor een (historische)
gebeurtenis. Ze verwerpen de officiële versie van de feiten
Pseudowetenschappen
= zijn stelsels van opvattingen, theorieën, ideeën waarvan de aanhangers
beweren dat ze wetenschappelijk zijn, zonder enig wetenschappelijk bewijs
4 Hoe kan je zelf kritisch leren denken?
De verschillende soorten bronnen kunnen relevant zijn voor je bachelorproef. Het
ene type is niet automatisch waardevoller dan het andere.
Welk type bronnen je precies nodig hebt, hangt enorm af van de context van je
zoekvraag.
4.1. kritisch omgaan met bronnen
Verschillende soorten bronnen:
Schriftelijke bronnen
Populaire literatuur Vak Wetenschappelijke
literatuur literatuur
Kranten
Vak Wetenschappelijk
Sociale
tijdschriften Te
media artikel
maken met werk
Wetenschappelijk
dialoog
Primaire bronnen Secundaire bronnen
Rechtstreeks Interpretatie van primaire bronnen
betrokken Speculaties
Schilderij Vertalingen
Ooggetuige ! Later geproduceerd !
, Onderzoeksvaardigheden
4.1.2. kritische analyse van beeldmateriaal
Beelden zijn krachtige middelen om de publieke opinie te beïnvloeden.
Het manipuleren van beelden is dan ook een veelgebruikte techniek
om fake news te verspreiden.
We onderscheiden vier verschillende vormen van beeldmanipulatie:
1) Foto's of video's in een andere context plaatsen
2) Foto bewerken
3) Video's via montage manipuleren
4) Video bewerken met deepfake
4.1.3. feiten en meningen onderscheiden
FEIT MENING
Objectief, algemeen aanvaard Subjectief
Gebaseerd op emoties, persoonlijke
Geverifieerd door experten
overtuigingen en/of vooroordelen
Bewezen, wordt door andere bronnen Niet bewezen, vatbaar voor
bevestigd, kan je controleren interpretatie, bevooroordeeld
Versterkt je argumentatie Verzwakt je argumentatie
Geschikt om te gebruiken in Niet geschikt om te gebruiken in
wetenschappelijke papers, wetenschappelijke papers,
bachelorproeven, enz. bachelorproeven, enz.
Voorbeeld: mensen van 60 jaar of ouder Voorbeeld: jongeren verdienen het
hebben een verhoogd risico op een ernstig om eerst gevaccineerd te worden
COVID-19-beloop. tegen COVID-19.
In de sommige situaties is het onderscheid moeilijk te bepalen:
5) Als we onvoldoende kennis hebben om te bepalen of het om een feit
of een mening gaat
6) Als anderen doen alsof ze spreken over een algemeen bekend feit,
terwijl het eigenlijk een persoonlijke mening is
Zwakke en sterke feiten en meningen
Meningen van zwak naar sterk:
7) Persoonlijke mening van een individu
8) Persoonlijke mening van een groep
9) Mening van een expert
10) Mening van een groep experten
Feiten van zwak naar sterk:
11) Algemeen kunnen we stellen dat hoe meer bewijzen er te vinden zijn
en hoe minder tegenindicaties ( -> redenen om te denken dat iets
niet waar is.) , hoe sterker het feit
Camille de Vreeze 4
Heb jij een kritische geest?
Aandachtsblindheid
= we focussen soms zo hard op één element dat we blind zijn voor alles
wat daarbuiten gebeurt, zelfs als we er met onze neus bovenop zitten.
1. Waarom is kritisch denken belangrijk?
1. Professionele kwaliteit in samenleving garanderen
2. Democratie en mensenrechten staan onder druk
De innovatie-economie waarin we leven heeft nood aan wendbare professionals
die niet alleen de nodige vakkennis bezitten maar die ook in staat dienen te zijn
om creatieve ideeën te genereren, multidisciplinair en internationaal samen te
werken, nieuwe technologische toepassingen onder de knie te krijgen
Kritisch denken vraagt om:
- Vaardigheden (bv. betrouwbare informatie zoeken)
- Houding (bv. een open geest)
Deze 2 zaken kan je trainen.
2. Wat verstaan we onder kritisch denken?
Kritische vaardigheden:
1. betrouwbare info zoeken
2. bronnen analyseren
3. redeneren en reflecteren
4. verklaringen van je standpunt
5. drogredenen herkennen en vermijden
Kritische houding:
open geest
onderzoekend
juiste vragen stellen
…
3. Bedreigingen voor ons kritisch denkvermogen.
3.1. misleid door ons eigen brein
Ons eigen brein vormt soms een bedreiging voor ons kritisch denkvermogen :
1) Type 1-denken = snel intuïtief en onbewust.
= Deze zorgt er voor dat je snel kan handelen en meerdere dingen tegelijk kan
doen.
2) Type 2-denken = langzaam, expliciet, bewust.
= Deze verloopt beredeneerd. Het kost meer inspanning.
Deze factoren hebben een invloed op hoe je in het leven staat en ernaar kijkt:
, - Gevoelens
- Geheugen, vroegere ervaring
- Verwachtingen
- Contrastwerking
- Projectie
- Vooroordelen
- Eigen waarden en normen
Confirmation bias of tunnelvisie
= We hebben van nature vooral oog voor elementen die onze reeds gevormde
meningen, keuzes en handelingen ondersteunen en niet voor elementen die dat
niet doen.
Confirmation bias of tunnelvisie voorkomen door je type 2-denken te activeren
- Oordeel niet te snel
- Gerichte info zoeken
- Verschillende perspectieven bekijken
Groepsdruk : hoeft niet altijd negatief te zijn, maar het kan leiden tot irrationele
beslissingen met verregaande gevolgen.
3.2. misleid door anderen
Je wordt niet alleen onbewust misleid door je eigen brein, je kritisch denkvermogen
wordt ook uitgedaagd door anderen. Hieronder enkele veel voorkomende
fenomenen op een rij.
- Filterbubbel
= dit is een online bubbel met informatie over jou waaraan websites, apps… zich
kunnen aanpassen en op die manier jou zo beïnvloeden.
- Framing
= is een communicatiestrategie waarbij je bewust de aandacht vestigt op een
aantal kenmerken, terwijl je de andere kenmerken negeert.
Framing gebeurt niet alleen met woorden, maar ook met beelden en grafrieken.
1. Framing op sociale media
= meest voorkomende vorm, je toont de beste versie van jezelf en laten
de minder goede zaken achter
The age of envy = het tijdperk van jaloezie
1. Het leven van een ander lijkt op sociale media al snel extreem boeiend, terwijl
dat in werkelijk niet dat geval is
2. Framing in reclame
= men gebruikt vaak framing om consumenten te overtuigen
- Brand journalism
= dit is een contentstrategie waarbij een bedrijf journalistieke methoden en
principes gebruikt om authentieke verhalen over zichzelf te vertellen, hun
industrie of relevante onderwerpen.
Clickbait
= dat zijn berichten die via een sensationele, misleidende titel lezers verleiden
om op het artikel te klikken. meer clicks betekend meer advertentie-
inkomsten
- Slordige journalistiek
, = nieuws gaat heel rap rond en blijven langer rondzwerven; journalisten moeten
snel zijn als ze met een primeur naar buiten willen komen. Daarom zijn ze soms
slordig bij het dubbelchecken van hun bronnen
- Complottheorieën
= is een alternatieve, maar foutieve verklaring voor een (historische)
gebeurtenis. Ze verwerpen de officiële versie van de feiten
Pseudowetenschappen
= zijn stelsels van opvattingen, theorieën, ideeën waarvan de aanhangers
beweren dat ze wetenschappelijk zijn, zonder enig wetenschappelijk bewijs
4 Hoe kan je zelf kritisch leren denken?
De verschillende soorten bronnen kunnen relevant zijn voor je bachelorproef. Het
ene type is niet automatisch waardevoller dan het andere.
Welk type bronnen je precies nodig hebt, hangt enorm af van de context van je
zoekvraag.
4.1. kritisch omgaan met bronnen
Verschillende soorten bronnen:
Schriftelijke bronnen
Populaire literatuur Vak Wetenschappelijke
literatuur literatuur
Kranten
Vak Wetenschappelijk
Sociale
tijdschriften Te
media artikel
maken met werk
Wetenschappelijk
dialoog
Primaire bronnen Secundaire bronnen
Rechtstreeks Interpretatie van primaire bronnen
betrokken Speculaties
Schilderij Vertalingen
Ooggetuige ! Later geproduceerd !
, Onderzoeksvaardigheden
4.1.2. kritische analyse van beeldmateriaal
Beelden zijn krachtige middelen om de publieke opinie te beïnvloeden.
Het manipuleren van beelden is dan ook een veelgebruikte techniek
om fake news te verspreiden.
We onderscheiden vier verschillende vormen van beeldmanipulatie:
1) Foto's of video's in een andere context plaatsen
2) Foto bewerken
3) Video's via montage manipuleren
4) Video bewerken met deepfake
4.1.3. feiten en meningen onderscheiden
FEIT MENING
Objectief, algemeen aanvaard Subjectief
Gebaseerd op emoties, persoonlijke
Geverifieerd door experten
overtuigingen en/of vooroordelen
Bewezen, wordt door andere bronnen Niet bewezen, vatbaar voor
bevestigd, kan je controleren interpretatie, bevooroordeeld
Versterkt je argumentatie Verzwakt je argumentatie
Geschikt om te gebruiken in Niet geschikt om te gebruiken in
wetenschappelijke papers, wetenschappelijke papers,
bachelorproeven, enz. bachelorproeven, enz.
Voorbeeld: mensen van 60 jaar of ouder Voorbeeld: jongeren verdienen het
hebben een verhoogd risico op een ernstig om eerst gevaccineerd te worden
COVID-19-beloop. tegen COVID-19.
In de sommige situaties is het onderscheid moeilijk te bepalen:
5) Als we onvoldoende kennis hebben om te bepalen of het om een feit
of een mening gaat
6) Als anderen doen alsof ze spreken over een algemeen bekend feit,
terwijl het eigenlijk een persoonlijke mening is
Zwakke en sterke feiten en meningen
Meningen van zwak naar sterk:
7) Persoonlijke mening van een individu
8) Persoonlijke mening van een groep
9) Mening van een expert
10) Mening van een groep experten
Feiten van zwak naar sterk:
11) Algemeen kunnen we stellen dat hoe meer bewijzen er te vinden zijn
en hoe minder tegenindicaties ( -> redenen om te denken dat iets
niet waar is.) , hoe sterker het feit
Camille de Vreeze 4
