Beknopte geschiedenis van het Romeinse recht
Relevante achtergrondinformatie
Periode van Romeinse Rijk: 753 VC – 1453 NC
- 753-509 VC: Koningen
- 510-27 VC: Republiek
- 27 - 476 NC: Keizers
o In 476 wordt de laatste West-Romeinse keizer afgezet, daar beginnen dan de
Middeleeuwen
o Oost-Romeinse rijk bestaat tot 1453
*in de samenvatting: RR = Romeinse rijk
Middeleeuwen
Romeins recht in late middeleeuwen
= gebruikt in hoge gerechtshoven waarmee de centrale overheid probeerde voor juridische
uniformiteit te zorgen
- Gebeurde ook op lagere niveaus
Romeins recht: ‘geleerde recht’
Wordt zo genoemd bc het werd slechts op universiteiten onderwezen.
- Daarbij: in de middeleeuwen werden vonnissen niet gemotiveerd, zodat men de uitleg van
het Corpus Iuris pas kon kennen uit commentaren van hoogleraren
Sinds ineenstorting RR in het Westen…
Barbarisering tussen 500-1000 NC
Voor zover in W-Eu nog kennis werd genomen van het Romeinse recht, was dat alleen
binnen kloosters. (cruciaal geweest voor Romeins-juridische literatuur)
Maar toen in ITALIË:
1. Onderwijs aan domschool in Bologna door Irnerius rond 1090 a.h.v. onderdelen van
Justitianus’ wetboek
2. Toestroom studenten uit West-Europa, ontstaat universiteit hierdoor die grondslag vormde
van universiteit van Bologna
3. Groot succes, na deed Irnerius moest hij overgenomen worden door 4 docenten
4. Verschijnsel ‘universiteit’ verspreidt zich snel over Italië (+ Europa)
Let op: Er werd dan wel Romeins recht onderwezen, het werd niet gehanteerd. Buiten de uni
gebruikte men niet ‘geleerd recht’, maar vnl gewoonterecht
,De aan de middeleeuwse uni’s afgestuurde juristen…
Kregen warme belangstelling van vorsten, vervingen daardoor veelal geestelijken in schrijven etc
- Sws bc zij waren verdacht geworden in ogen van vorsten bc aantal keer probeerden ze
vorsten te onderwerpen
Ander voordeel van dat vorsten juristen gingen gebruiken: adel werd naar zijkant geschoven
- Gevolg: ontstaat beroepsbureaucratie uit juristen; centrale gerechtshoven na 1000 vnl bezet
door juristen, receptie Romeins recht groot
Receptie van Romeins recht in Europa
Destijds: elke streek heeft verschillend gewoonterecht, ook bínnen streken.
- Daarom: Romeins recht fungeerde als hulprecht; subsidiair recht; voor wanneer lokale,
gewoonterechtelijke regels geen oplossing boden
Engels recht
= gebaseerd op uitleg van recht, ‘common law’: JP recht
Maar toen: Romeins recht steeds meer aanwezig
Want: hoewel het subsidiair was, vulde het erg veel aan
Middeleeuwse recht krijgt dualistische structuur:
Primaire rechtsbron: lokale gewoonterechten en wetten
Aanvullend: subsidiair Romeins recht
Daarna: Men wilde in Middeleeuwen Justinianus’ Corpus Iuris gaan hanteren
Probleem: 500 jaar oud dus gedateerd -> vervangen door nieuwe was in die tijd niet ok, daarom:
men eerde op uni’s welke delen nog golden en welke niet
Oplossing: in 1250 werd door Bolognese hoogleraar ‘standaardcommentaar’ op het hele Corpus Iuris
uitgebracht om alles tot eenheid te brengen. (hiervoor was men gewend zelf glossen toe te voegen)
- Dit standaardcommentaar heet daarom ook wel ‘standaard glosse’
- Gevolg: tussen jurist en wetboek schoof nu de hoogleraar + advocaten beroepen zich liever
op uitleg van wettekst, dan op wet zelf.
*let op: Romeins recht bleef subsidiair, ook in loop van de Middeleeuwen
, Romeins recht was subsidiair tot…
- FR: 1804
- IT: 1865
- NL: 1809
- DL: 1900
- OOST: 1811
Belangrijk om te onthouden over Middeleeuwen
Er bestond in W-Europa, alhoewel er gemeenschappelijke subsidiaire rechtskracht van Romeins recht
was, geen uniform recht wegens regionale verschillen
Uiteindelijk werd Romeins recht meer gehanteerd dan gewoonterecht, maar komt omdat
gewoonterecht vaak gebaseerd was op Romeins recht
- Maar wel: de terminologie van het Romeinse recht werd gebruikt bij de uitleg van het lokale
recht
(Renaissance:)
= men kijkt niet meer naar hoe men Corpus Iuris opvatte, maar juist naar het vóór-Justiniaanse recht
Wedergeboorte Klassieke Cultuur
Relevante achtergrondinformatie
Periode van Romeinse Rijk: 753 VC – 1453 NC
- 753-509 VC: Koningen
- 510-27 VC: Republiek
- 27 - 476 NC: Keizers
o In 476 wordt de laatste West-Romeinse keizer afgezet, daar beginnen dan de
Middeleeuwen
o Oost-Romeinse rijk bestaat tot 1453
*in de samenvatting: RR = Romeinse rijk
Middeleeuwen
Romeins recht in late middeleeuwen
= gebruikt in hoge gerechtshoven waarmee de centrale overheid probeerde voor juridische
uniformiteit te zorgen
- Gebeurde ook op lagere niveaus
Romeins recht: ‘geleerde recht’
Wordt zo genoemd bc het werd slechts op universiteiten onderwezen.
- Daarbij: in de middeleeuwen werden vonnissen niet gemotiveerd, zodat men de uitleg van
het Corpus Iuris pas kon kennen uit commentaren van hoogleraren
Sinds ineenstorting RR in het Westen…
Barbarisering tussen 500-1000 NC
Voor zover in W-Eu nog kennis werd genomen van het Romeinse recht, was dat alleen
binnen kloosters. (cruciaal geweest voor Romeins-juridische literatuur)
Maar toen in ITALIË:
1. Onderwijs aan domschool in Bologna door Irnerius rond 1090 a.h.v. onderdelen van
Justitianus’ wetboek
2. Toestroom studenten uit West-Europa, ontstaat universiteit hierdoor die grondslag vormde
van universiteit van Bologna
3. Groot succes, na deed Irnerius moest hij overgenomen worden door 4 docenten
4. Verschijnsel ‘universiteit’ verspreidt zich snel over Italië (+ Europa)
Let op: Er werd dan wel Romeins recht onderwezen, het werd niet gehanteerd. Buiten de uni
gebruikte men niet ‘geleerd recht’, maar vnl gewoonterecht
,De aan de middeleeuwse uni’s afgestuurde juristen…
Kregen warme belangstelling van vorsten, vervingen daardoor veelal geestelijken in schrijven etc
- Sws bc zij waren verdacht geworden in ogen van vorsten bc aantal keer probeerden ze
vorsten te onderwerpen
Ander voordeel van dat vorsten juristen gingen gebruiken: adel werd naar zijkant geschoven
- Gevolg: ontstaat beroepsbureaucratie uit juristen; centrale gerechtshoven na 1000 vnl bezet
door juristen, receptie Romeins recht groot
Receptie van Romeins recht in Europa
Destijds: elke streek heeft verschillend gewoonterecht, ook bínnen streken.
- Daarom: Romeins recht fungeerde als hulprecht; subsidiair recht; voor wanneer lokale,
gewoonterechtelijke regels geen oplossing boden
Engels recht
= gebaseerd op uitleg van recht, ‘common law’: JP recht
Maar toen: Romeins recht steeds meer aanwezig
Want: hoewel het subsidiair was, vulde het erg veel aan
Middeleeuwse recht krijgt dualistische structuur:
Primaire rechtsbron: lokale gewoonterechten en wetten
Aanvullend: subsidiair Romeins recht
Daarna: Men wilde in Middeleeuwen Justinianus’ Corpus Iuris gaan hanteren
Probleem: 500 jaar oud dus gedateerd -> vervangen door nieuwe was in die tijd niet ok, daarom:
men eerde op uni’s welke delen nog golden en welke niet
Oplossing: in 1250 werd door Bolognese hoogleraar ‘standaardcommentaar’ op het hele Corpus Iuris
uitgebracht om alles tot eenheid te brengen. (hiervoor was men gewend zelf glossen toe te voegen)
- Dit standaardcommentaar heet daarom ook wel ‘standaard glosse’
- Gevolg: tussen jurist en wetboek schoof nu de hoogleraar + advocaten beroepen zich liever
op uitleg van wettekst, dan op wet zelf.
*let op: Romeins recht bleef subsidiair, ook in loop van de Middeleeuwen
, Romeins recht was subsidiair tot…
- FR: 1804
- IT: 1865
- NL: 1809
- DL: 1900
- OOST: 1811
Belangrijk om te onthouden over Middeleeuwen
Er bestond in W-Europa, alhoewel er gemeenschappelijke subsidiaire rechtskracht van Romeins recht
was, geen uniform recht wegens regionale verschillen
Uiteindelijk werd Romeins recht meer gehanteerd dan gewoonterecht, maar komt omdat
gewoonterecht vaak gebaseerd was op Romeins recht
- Maar wel: de terminologie van het Romeinse recht werd gebruikt bij de uitleg van het lokale
recht
(Renaissance:)
= men kijkt niet meer naar hoe men Corpus Iuris opvatte, maar juist naar het vóór-Justiniaanse recht
Wedergeboorte Klassieke Cultuur
