PSYCHODYNAMISCHE
THERAPIEËN
GEEF DE PERCENTAGES VAN VERBETERING IN THERAPIE
De effectiviteit van therapie hangt af van 4 aspecten:
1. 15% placebo en verwachtingseffecten
2. 15% therapie-specifieke factoren
3. 30% therapeutische relatie
4. 40% non-specifieke factoren, zoals cliëntkenmerken, omstandigheden buiten de therapiekamer, …
Dit impliceert dat PDT voor verschillende vormen van psychopathologie een effectieve en dus te overwegen
optie kan zijn.
LEG UIT: DE HIËRARCHIE VAN EMPIRICALLY SUPPORTED
Empirically supported wordt bepaald door 3 termen:
1. Effectiveness, dat slaat op de doelmatigheid van de behandeling. Is de behandeling effectief? Bereikt
het de beoogde doelstellingen?
2. Appropriateness, geschiktheid of afgestemdheid. Is deze behandeling geschikt voor deze patiënt? Is de
behandeling afgestemd op de patiënt?
3. Feasability, implementeerbaarheid. Kan deze behandeling in de praktijk/in real life uitgevoerd
worden? Zijn er genoeg middelen voor?
Daarnaast wordt het ook op een schaal gezet van poor naar excellent.
GEEF DE 7 BASISASSUMPTIES VAN PDT EN LEG UIT
1. Ontwikkelingsperspectief
Klemtoon op de formatieve rol van vroege levenservaringen op latere psychische structuren en gedrag.
Formatief als in probabilistisch en dus niet deterministisch (= 1 op 1 verband). Verder is er ook een geleidelijke
ontwikkeling van de mentale capaciteiten. Verschillende levensfasen zijn gekenmerkt door een ander begrip
van de wereld en kennen.
2. Rol van onbewuste motivatie en intentionaliteit
Denken, voelen en handelen wordt gedreven door motieven die grotendeels onbewust zijn, naast bewuste
factoren. Zowel in een normale als in een psychopathologische ontwikkeling kunnen motivationele factoren
met elkaar in conflict geraken. Men heeft dan de neiging om het psychisch evenwicht te herstellen a.d.h.v.
(mal)adaptieve pogingen.
3. Overdracht van patronen van denken, voelen en handelen in vroegere relaties naar huidige relaties
Patronen van denken, voelen en handelen zijn geïnternaliseerd geraakt door vroegere ervaringen (= cognitieve,
affectieve modellen), en meer bepaald door primaire gehechtheidsrelaties (= interne werkmodellen). Deze
internalisaties spelen dan een rol in hoe we nieuwe relaties percipiëren, ervaren en benaderen. Het impliceert
ook dat we tijdens de therapie maar een klein deeltje zien van hoe de cliënt omgaat in zijn relaties.
4. Persoonsgericht perspectief
PDT houden rekening met de gehele persoon en hebben dus geen symptoomgerichte benadering.
Multifinaliteit, waarbij één factor kan leiden tot meerdere ontwikkelingsuitkomsten.
1
, Equifinaliteit, waarbij één ontwikkelingsuitkomst resultaat kan zijn van meerdere factoren.
5. Erkenning van complexiteit
Er zijn meerdere ontwikkelingslijnen waarbij er sprake is van herval, stilstand en progressie. Wanneer er sprake
is van extremen in de ontwikkelingslijn, spreken we van een psychopathologie. Op bepaalde momenten in je
leven, kan je bepaalde betekenissen verlenen aan bepaalde omstandigheden. Bijvoorbeeld, een adolescent
meisje dat tijdens haar seksuele ontwikkeling ontdekt dat het gedrag van haar vader seksueel misbruik was.
6. Focus op interne psychische wereld en psychologische causaliteit
De psychische ontwikkeling gaat toenemen in complexiteit, differentiatie en integratie van gevoelens,
gedachten en representaties van het zelf en anderen. Waarbij psychische processen een rol spelen in het
ontstaan en voortbestaan van psychopathologie, naast biologische en sociale factoren.
7. Continuïteit tussen normale en psychopathologische ontwikkeling
Er is een continuüm gaande van normale naar psychopathologische ontwikkeling, waar iedereen op geplaatst
kan worden. Ieder van ons heeft een bepaalde kwetsbaarheid, maar bij een conflict kan ieder van ons daar
anders op reageren. Een persoon kan gezonde of ongezonde manieren gebruiken, waarbij de ongezonde
manieren meer kans hebben op een psychopathologie. Of er kunnen copingstrategieën gebruikt worden die
vroeger adaptief waren, maar nu maladaptief zijn.
GEEF DE 4 BASISPRINCIPES VAN PDT EN LEG UIT
1. Mensbeeld
Een psychodynamisch mensbeeld gaat ervan uit dat elke symptoom of klacht betekenisvol is.
Er zijn twee basisassumpties van toepassing, namelijk
a) Psychische gelaagdheid: de menselijke psyche bestaat uit verschillende ‘lagen’. Zo is er de onbewuste,
voorbewuste en bewuste laag. Deze zijn allemaal tegelijk in werking en treden ook in interactie met die
van anderen. Het is te vergelijken met de ijsberg, waarbij het bewuste het topje van de ijsberg is dat
boven water komt. Het voorbewuste is dan net onder water, maar is wel nog zichtbaar en het onbewuste
zit diep onder water.
b) Trias van verborgen gevoel – angst – afweer: De menselijke psyche is erop gericht om evenwicht, grip en
zelfwaardegevoel te behouden. Dit proberen we door om te gaan met affecten en spanningen die
uitgelokt worden door externe en interne gebeurtenissen. Samengevat in de conflictdriehoek van Malan
waarbij alle drie de aspecten elkaar beïnvloeden. VB: kindje dat het beu is dat ouders beslissen wanneer
hij/zij gaat slapen. Verborgen gevoel is dan woede, maar deze woede kan niet geuit worden uit angst geen
liefde meer te krijgen van ouders. Dus wordt er een afweer opgebouwd waarin het kindje niet durft te
gaan slapen want ‘er zitten monsters onder zijn bed’.
Vervolgens wordt er een onderscheid gemaakt tussen descriptieve en structurele psychodiagnostiek.
Descriptief: vele nadelen, zoals veel comorbiditeiten, onvoldoende etiologie waardoor het moeilijk is om
behandeling op te stellen.
Structureel: aan de hand van het model van Kernberg waarbij er drie persoonlijkheidsconstructen
(identiteitsdiffusie, primitieve afweer en gestoorde realiteitstoetsing) zijn en drie persoonlijkheidsorganisaties
(neurotisch, borderline, psychotisch). Neurotisch functioneert het beste en psychotisch het slechtste op deze
drie niveaus.
Dan is er een alternatief, namelijk het representationeel model versus het mentaliserend model.
Representationeel model: symptomen/klachten zijn maladaptieve oplossingen.
Mentaliserend model: ernstige verstoringen van de mentale processen waarbij het mentaliserend vermogen
fundamenteel verstoord is. Hier maken ze het onderscheid tussen conflict en defect. Conflict is eerder een
2
THERAPIEËN
GEEF DE PERCENTAGES VAN VERBETERING IN THERAPIE
De effectiviteit van therapie hangt af van 4 aspecten:
1. 15% placebo en verwachtingseffecten
2. 15% therapie-specifieke factoren
3. 30% therapeutische relatie
4. 40% non-specifieke factoren, zoals cliëntkenmerken, omstandigheden buiten de therapiekamer, …
Dit impliceert dat PDT voor verschillende vormen van psychopathologie een effectieve en dus te overwegen
optie kan zijn.
LEG UIT: DE HIËRARCHIE VAN EMPIRICALLY SUPPORTED
Empirically supported wordt bepaald door 3 termen:
1. Effectiveness, dat slaat op de doelmatigheid van de behandeling. Is de behandeling effectief? Bereikt
het de beoogde doelstellingen?
2. Appropriateness, geschiktheid of afgestemdheid. Is deze behandeling geschikt voor deze patiënt? Is de
behandeling afgestemd op de patiënt?
3. Feasability, implementeerbaarheid. Kan deze behandeling in de praktijk/in real life uitgevoerd
worden? Zijn er genoeg middelen voor?
Daarnaast wordt het ook op een schaal gezet van poor naar excellent.
GEEF DE 7 BASISASSUMPTIES VAN PDT EN LEG UIT
1. Ontwikkelingsperspectief
Klemtoon op de formatieve rol van vroege levenservaringen op latere psychische structuren en gedrag.
Formatief als in probabilistisch en dus niet deterministisch (= 1 op 1 verband). Verder is er ook een geleidelijke
ontwikkeling van de mentale capaciteiten. Verschillende levensfasen zijn gekenmerkt door een ander begrip
van de wereld en kennen.
2. Rol van onbewuste motivatie en intentionaliteit
Denken, voelen en handelen wordt gedreven door motieven die grotendeels onbewust zijn, naast bewuste
factoren. Zowel in een normale als in een psychopathologische ontwikkeling kunnen motivationele factoren
met elkaar in conflict geraken. Men heeft dan de neiging om het psychisch evenwicht te herstellen a.d.h.v.
(mal)adaptieve pogingen.
3. Overdracht van patronen van denken, voelen en handelen in vroegere relaties naar huidige relaties
Patronen van denken, voelen en handelen zijn geïnternaliseerd geraakt door vroegere ervaringen (= cognitieve,
affectieve modellen), en meer bepaald door primaire gehechtheidsrelaties (= interne werkmodellen). Deze
internalisaties spelen dan een rol in hoe we nieuwe relaties percipiëren, ervaren en benaderen. Het impliceert
ook dat we tijdens de therapie maar een klein deeltje zien van hoe de cliënt omgaat in zijn relaties.
4. Persoonsgericht perspectief
PDT houden rekening met de gehele persoon en hebben dus geen symptoomgerichte benadering.
Multifinaliteit, waarbij één factor kan leiden tot meerdere ontwikkelingsuitkomsten.
1
, Equifinaliteit, waarbij één ontwikkelingsuitkomst resultaat kan zijn van meerdere factoren.
5. Erkenning van complexiteit
Er zijn meerdere ontwikkelingslijnen waarbij er sprake is van herval, stilstand en progressie. Wanneer er sprake
is van extremen in de ontwikkelingslijn, spreken we van een psychopathologie. Op bepaalde momenten in je
leven, kan je bepaalde betekenissen verlenen aan bepaalde omstandigheden. Bijvoorbeeld, een adolescent
meisje dat tijdens haar seksuele ontwikkeling ontdekt dat het gedrag van haar vader seksueel misbruik was.
6. Focus op interne psychische wereld en psychologische causaliteit
De psychische ontwikkeling gaat toenemen in complexiteit, differentiatie en integratie van gevoelens,
gedachten en representaties van het zelf en anderen. Waarbij psychische processen een rol spelen in het
ontstaan en voortbestaan van psychopathologie, naast biologische en sociale factoren.
7. Continuïteit tussen normale en psychopathologische ontwikkeling
Er is een continuüm gaande van normale naar psychopathologische ontwikkeling, waar iedereen op geplaatst
kan worden. Ieder van ons heeft een bepaalde kwetsbaarheid, maar bij een conflict kan ieder van ons daar
anders op reageren. Een persoon kan gezonde of ongezonde manieren gebruiken, waarbij de ongezonde
manieren meer kans hebben op een psychopathologie. Of er kunnen copingstrategieën gebruikt worden die
vroeger adaptief waren, maar nu maladaptief zijn.
GEEF DE 4 BASISPRINCIPES VAN PDT EN LEG UIT
1. Mensbeeld
Een psychodynamisch mensbeeld gaat ervan uit dat elke symptoom of klacht betekenisvol is.
Er zijn twee basisassumpties van toepassing, namelijk
a) Psychische gelaagdheid: de menselijke psyche bestaat uit verschillende ‘lagen’. Zo is er de onbewuste,
voorbewuste en bewuste laag. Deze zijn allemaal tegelijk in werking en treden ook in interactie met die
van anderen. Het is te vergelijken met de ijsberg, waarbij het bewuste het topje van de ijsberg is dat
boven water komt. Het voorbewuste is dan net onder water, maar is wel nog zichtbaar en het onbewuste
zit diep onder water.
b) Trias van verborgen gevoel – angst – afweer: De menselijke psyche is erop gericht om evenwicht, grip en
zelfwaardegevoel te behouden. Dit proberen we door om te gaan met affecten en spanningen die
uitgelokt worden door externe en interne gebeurtenissen. Samengevat in de conflictdriehoek van Malan
waarbij alle drie de aspecten elkaar beïnvloeden. VB: kindje dat het beu is dat ouders beslissen wanneer
hij/zij gaat slapen. Verborgen gevoel is dan woede, maar deze woede kan niet geuit worden uit angst geen
liefde meer te krijgen van ouders. Dus wordt er een afweer opgebouwd waarin het kindje niet durft te
gaan slapen want ‘er zitten monsters onder zijn bed’.
Vervolgens wordt er een onderscheid gemaakt tussen descriptieve en structurele psychodiagnostiek.
Descriptief: vele nadelen, zoals veel comorbiditeiten, onvoldoende etiologie waardoor het moeilijk is om
behandeling op te stellen.
Structureel: aan de hand van het model van Kernberg waarbij er drie persoonlijkheidsconstructen
(identiteitsdiffusie, primitieve afweer en gestoorde realiteitstoetsing) zijn en drie persoonlijkheidsorganisaties
(neurotisch, borderline, psychotisch). Neurotisch functioneert het beste en psychotisch het slechtste op deze
drie niveaus.
Dan is er een alternatief, namelijk het representationeel model versus het mentaliserend model.
Representationeel model: symptomen/klachten zijn maladaptieve oplossingen.
Mentaliserend model: ernstige verstoringen van de mentale processen waarbij het mentaliserend vermogen
fundamenteel verstoord is. Hier maken ze het onderscheid tussen conflict en defect. Conflict is eerder een
2
