Week 1 De totstandkoming van de bron
Hoorcollege
Inkomen dat niet uit een bron komt kan niet worden belast. Studiebeurs, huur- en
kinderopvangtoeslag valt niet onder een bron, anders had je er belasting over moeten
betalen. Bron en onderneming zijn normen die door de rechters worden ingevuld. Geen bron
= geen inkomen = geen belasting. Het inkomen moet uit de bron komen.
1. Is er een bron van inkomen? —> activiteiten ontplooien en er voordeel mee behalen,
is dat een bron?
2. Zo ja, welke categorie? Is het een onderneming, of iets anders?
Winst uit onderneming
1. Er is een duurzame organisatie van arbeid en kapitaal (een onderneming),
Mag ook zijn of arbeid of kapitaal, in beide gevallen heb je te maken met een onderneming.
2. Die deelneemt aan het economisch verkeer,
3. Daarmee voordeel beoogt, en
4. Dat voordeel ook redelijkerwijs kan worden verwacht.
= het materiële ondernemingsbegrip.
Broncriteria: als je voldoet aan criteria 2, 3 en 4 is er sprake van een bron en kan sprake zijn
van belastingheffing. Als er sprake is van een bron, welke dan? Onderneming kan een van
de bronnen zijn. Staan opgesomd in art. 3.1 lid 2 Wet IB.
- Onderneming
- Dienstbetrekking
- Resultaat uit overige werkzaamheden
- Eigen woning
- Etc
Per bron is er een hoofdstuk die stelt hoe je het inkomen kunt vaststellen. Alle inkomens
samen zijn het inkomen uit box 1. Je kijkt altijd naar de eerste bron waaruit het voordeel
genoten kan worden, er heerst een bronnenvolgorde.
Het formele ondernemingsbegrip: iedere rechtspersoon opgericht naar Nederlands recht
wordt geacht een onderneming te drijven met zijn gehele vermogen.
Bronnenvolgorde (art. 3.1 jo 2.14 Wet IB):
Als een voordeel niet te kwalificeren is als winst uit onderneming, dan kan het voordeel nog
steeds belast zijn als (onder meer):
1. Loon uit dienstbetrekking (art. 3.2 Wet IB 2001)
2. Overige werkzaamheden (art. 3.90 Wet IB 2001)
3. Inkomen uit eigen woning (art. 3.110 Wet IB 2001)
4. Inkomen uit sparen en beleggen (hoofdstuk 5 Wet IB 2001).
Kenmerken van duurzaamheid
1. Omvang van de werkzaamheden
2. Aard van de werkzaamheden
3. Omvang van de investeringen
4. Debiteurenrisico
1
,5. Ondernemersrisico
6. Beschikbare tijd
7. Aantal opdrachtgevers
8. Bekendheid naar buiten toe
Bovenstaande is een toets van de feiten door de rechter, in welke mate voldoe je hieraan en
is het voldoende om te spreken van ondernemerschap? Is het geheel voldoende om van
een duurzame organisatie te spreken? Criteria kunnen uitleggen. Vooral lastig bij ZZP’ers.
Duurzaamheid is het verschil tussen winst uit onderneming en ROW, want die eerste heeft
dat wel maar resultaat uit overige werkzaamheden niet.
Toetsingsmoment onderneming
Een activiteit kan klein beginnen en langzaam uitgroeien tot onderneming. Op welk moment
toets je of er sprake is van een onderneming, dus van een duurzame organisatie van arbeid
en kapitaal.
De vraag of je ondernemer bent moet van jaar tot jaar opnieuw beoordeeld worden aan de
hand van de feiten en omstandigheden. Je bekijkt het ook per activiteit, waarbij activiteiten
als ze zo nauw zijn verweven als één worden geteld. Nauwe economische en
organisatorische verwevenheid = één activiteit.
Deelname economisch verkeer
Activiteiten die louter plaatsvinden in de gezinssfeer kunnen niet een bron van inkomen
vormen. Ook niet als ze toch een voordeel opleveren.
Om aan een bron te komen moet er cumulatief voldaan zijn aan de eerste drie voorwaarden.
Deze hebben tot doel inkomenssfeer en inkomensbestedingsfeer (niet belast, is privé). Om
in de belaste sfeer te komen moet sprake zijn van deelname economisch verkeer.
Huishouden ligt niet in de inkomenssfeer (zakgeld, belastingaangifte doen, groentetuin, etc).
Als te veel concurrentie optreedt met commerciële markt gaat het de inkomenssfeer te
buiten.
Voordeel beogen
1. Dit is een subjectief criterium, maar is in de jurisprudentie wel geobjectiveerd;
2. Heeft tot doel voordelen die weliswaar in het economische verkeer zijn verricht, doch in de
de persoonlijke sfeer liggen, buiten het inkomensbegrip te laten.
^ Voordelen die opkomen in de persoonlijke sfeer erbuiten houden.
Oogmerk beoordeel je bij aanvang van de activiteit, dus als de activiteit start. Treed je buiten
de persoonlijke sfeer? Als hobbyprojecten structureel geld opleveren.
Piramidespel is voorzienbaar verliesgevend, dus buiten inkomensbegrip. Wat betreft
criterium voordeel verwachten is dat niet subjectief criterium, doel ervan is om duurzaam
verliesgevende activiteiten buiten het inkomensbegrip te houden, is inkomensbesteding en
om speculatievoordeel (normaal vermogensbeheer) erbuiten te houden.
Voordeel verwachten:
1. Dit is een objectief criterium;
2
,2. Criterium wordt verschillend toegepast al naar gelang sprake is van
werkzaamheden/diensten of vermogenstransacties.
3. Bij werkzaamheden en diensten is voordeel niet redelijkerwijs te verwachten als de
werkzaamheden of diensten structureel verliesgevend zijn (hobbysfeer);
4. Bij vermogenstransacties is voordeel niet redelijkerwijs te verwachten als sprake is van
speculatie (normaal vermogensbeheer).
Normaal vermogensbeheer heeft te maken met invloed op voordeel. Bv aandelen kopen
beurs. Is geen inkomen in de zin van broncriteria. Heeft het voordeel relatie tot jouw arbeid
in kwalitatieve of kwantitatieve zin? Bv bij verbouwd huis brengt het het pand in een
verbeterde marktpositie die niet alleen het gevolg is van marktwerking. Heeft jouw arbeid jou
in staat gesteld voordeel te behalen? Dan niet te maken met normaal vermogensbeheer en
dus wordt het belast.
Voordeel
1. Positief zuivere inkomsten, i.e. in euro’s gemeten levert de activiteit een positief resultaat
op.
Er moet meer uit komen qua geld dan erin is gegaan.
Geen te verwachten voordeel in de zin van de broncriteria als het een normale prijs is gezien
het aanbod als je je kamer op AirB&B verhuurd.
HR: of er sprake is van een bron in het algemeen moet je kijken naar het jaar (per jaar
beoordelen of iets een bron is), maar je mag feiten en omstandigheden uit de 5 volgende
jaren in ogenschouw nemen om die vraag te beantwoorden. Voordeel hoef je niet datzelfde
jaar te beoordelen.
Overgangsregeling
1. Art. 3.10 Wet IB 2001: hobby groeit uit tot onderneming. Kosten van de voorafgaande 5
jaar (als die niet in aftrek zijn genomen) mag je alsnog in aftrek brengen.
2. Het moet wel zo zijn dat de kosten verband houden met de voordelen die je uit het bedrijf
gaat genieten en niet verband houden met ander inkomen (BNB 2010/191).
Werkgroep
Begrippen bron, ondernemer en onderneming
Literatuur
• Hoofdzaken winst uit onderneming, hoofdstuk 2.
• Hoofdzaken Belastingrecht, par. 2.2.1., 2.2.3 en 2.2.4.
Jurisprudentie
• Hoge Raad 25 april 2010, nr. 08/04843, BNB 2010/244 (Windturbine)
R.o. 3.2 & 3.3
• Hoge Raad 22 januari 2010, nr. 08/04313, BNB 2010/191 (Reikwijdte regeling voor
aanloopverliezen)
• Hoge Raad 15 juni 1955, nr. 12 372, BNB 1955/338 (Notarisarrest)
• Hoge Raad 24 juni 2011, nr. 10/01299, BNB 2011/246 (Tijdstip bronkwalificatie)
• Hoge Raad 21 december 2018, nr. 17/01760, BNB 2019/39 (Softwaretoolarrest)
3
, Opgave 1
Jaap is lange tijd in loondienst werkzaam geweest als beurshandelaar bij Fortis. In
2021 heeft Jaap ontslag genomen. Na zijn ontslag gaat Jaap met zijn privévermogen
van € 1 miljoen zelf handelen op de beurs. Elke werkdag besteedt Jaap minstens 8
uren aan het doornemen van nieuwsbronnen, het lezen van marktcommentaren, het
volgen van internationale effectenmarkten, het onderhouden van contacten met
beleggingsexperts en managers van beursgenoteerde bedrijven en het handelen in
aandelen. De inspanningen van Jaap blijven niet zonder succes. In 2021, 2022, 2023
en 2024 verdient Jaap jaarlijks meer dan € 200.000 met de beurshandel.
Vraag a
Hoe zou je de activiteiten van Jaap kwalificeren voor de inkomstenbelasting?
1. Is er sprake van een bron?
3 bron elementen (cumulatieve vereisten):
1. Deelname aan het economische verkeer —> buiten de privé- en gezinssfeer de
markt op gaan. Is bijna altijd het geval.
Doet Jaap aan mee.
2. Subjectieve voordeelsoogmerk —> voordeel beogen. Begonnen vanuit persoonlijke
overwegingen? Met welke intentie is de belastingplichtige hieraan begonnen? Bv
vriendendienst of niet. Wordt ook snel vervuld.
Subjectieve voordeelsoogmerk is hier aanwezig, kon weten dat hij er veel mee kon
verdienen (beurshandelaar), besteed ook veel tijd eraan etc. Niet louter persoonlijke
motieven, dus is vervuld.
3. Objectieve voordeelsoogmerk —> voordeel verwachten. Discussie gaat vaak
hierover. Kunnen andere mensen redelijkerwijs inschatten dat er voordeel wordt
behaald? Als het niet structureel verliesgevend is is voordeel te verwachten. Als het
diensten zijn in de verkoop sfeer kijk je naar wat je qua kosten kwijt bent en wat je
eruit haalt, als het meer oplevert dan kost dan is voordeel te verwachten, wordt
objectieve voordeelsoogmerk vervuld. Moet niet structureel verliesgevend gevend
zijn, dat ziet op verkopen en dienst. Als je met vermogen (vermogens transacties)
aan de gang gaat, bv geld op de beurs, is de vraag of er sprake is van speculatie of
kan de belastingplichtige de uitkomst voorspellen, niet gokken.
Jaap weet er zoveel van af, maar alsnog niet voorzienbaar, blijft een gok/speculatie, geen
objectieve voordeelsverwachting en dus geen bron van inkomen in de zin van box 1.
Feiten en omstandigheden zijn heel belangrijk voor het invullen van deze criteria.
Stel wel bron van inkomen, dan kijken of sprake is van een onderneming, dus duurzame
organisatie van kapitaal en arbeid, gericht op behalen van winst door deelname economisch
verkeer. Moet dus sprake zijn van duurzaamheid (bv voor langere tijd iets doen of grote
investering in bv bedrijfspand), arbeid en kapitaal, want aan overige voorwaarden is al
voldaan. Zou dus een onderneming zijn dan. Mocht het niet duurzaam zijn, dus bijvoorbeeld
incidenteel, dan via de rangorderegeling (art. 2.14 Wet IB), onder welke bron kan het dan
vallen. Waarschijnlijk resultaat uit overige werkzaamheden (ROW).
Jaap wilt geen bron van inkomen, maar als geen bron van inkomen kan het ook in box 3
vallen.
4
Hoorcollege
Inkomen dat niet uit een bron komt kan niet worden belast. Studiebeurs, huur- en
kinderopvangtoeslag valt niet onder een bron, anders had je er belasting over moeten
betalen. Bron en onderneming zijn normen die door de rechters worden ingevuld. Geen bron
= geen inkomen = geen belasting. Het inkomen moet uit de bron komen.
1. Is er een bron van inkomen? —> activiteiten ontplooien en er voordeel mee behalen,
is dat een bron?
2. Zo ja, welke categorie? Is het een onderneming, of iets anders?
Winst uit onderneming
1. Er is een duurzame organisatie van arbeid en kapitaal (een onderneming),
Mag ook zijn of arbeid of kapitaal, in beide gevallen heb je te maken met een onderneming.
2. Die deelneemt aan het economisch verkeer,
3. Daarmee voordeel beoogt, en
4. Dat voordeel ook redelijkerwijs kan worden verwacht.
= het materiële ondernemingsbegrip.
Broncriteria: als je voldoet aan criteria 2, 3 en 4 is er sprake van een bron en kan sprake zijn
van belastingheffing. Als er sprake is van een bron, welke dan? Onderneming kan een van
de bronnen zijn. Staan opgesomd in art. 3.1 lid 2 Wet IB.
- Onderneming
- Dienstbetrekking
- Resultaat uit overige werkzaamheden
- Eigen woning
- Etc
Per bron is er een hoofdstuk die stelt hoe je het inkomen kunt vaststellen. Alle inkomens
samen zijn het inkomen uit box 1. Je kijkt altijd naar de eerste bron waaruit het voordeel
genoten kan worden, er heerst een bronnenvolgorde.
Het formele ondernemingsbegrip: iedere rechtspersoon opgericht naar Nederlands recht
wordt geacht een onderneming te drijven met zijn gehele vermogen.
Bronnenvolgorde (art. 3.1 jo 2.14 Wet IB):
Als een voordeel niet te kwalificeren is als winst uit onderneming, dan kan het voordeel nog
steeds belast zijn als (onder meer):
1. Loon uit dienstbetrekking (art. 3.2 Wet IB 2001)
2. Overige werkzaamheden (art. 3.90 Wet IB 2001)
3. Inkomen uit eigen woning (art. 3.110 Wet IB 2001)
4. Inkomen uit sparen en beleggen (hoofdstuk 5 Wet IB 2001).
Kenmerken van duurzaamheid
1. Omvang van de werkzaamheden
2. Aard van de werkzaamheden
3. Omvang van de investeringen
4. Debiteurenrisico
1
,5. Ondernemersrisico
6. Beschikbare tijd
7. Aantal opdrachtgevers
8. Bekendheid naar buiten toe
Bovenstaande is een toets van de feiten door de rechter, in welke mate voldoe je hieraan en
is het voldoende om te spreken van ondernemerschap? Is het geheel voldoende om van
een duurzame organisatie te spreken? Criteria kunnen uitleggen. Vooral lastig bij ZZP’ers.
Duurzaamheid is het verschil tussen winst uit onderneming en ROW, want die eerste heeft
dat wel maar resultaat uit overige werkzaamheden niet.
Toetsingsmoment onderneming
Een activiteit kan klein beginnen en langzaam uitgroeien tot onderneming. Op welk moment
toets je of er sprake is van een onderneming, dus van een duurzame organisatie van arbeid
en kapitaal.
De vraag of je ondernemer bent moet van jaar tot jaar opnieuw beoordeeld worden aan de
hand van de feiten en omstandigheden. Je bekijkt het ook per activiteit, waarbij activiteiten
als ze zo nauw zijn verweven als één worden geteld. Nauwe economische en
organisatorische verwevenheid = één activiteit.
Deelname economisch verkeer
Activiteiten die louter plaatsvinden in de gezinssfeer kunnen niet een bron van inkomen
vormen. Ook niet als ze toch een voordeel opleveren.
Om aan een bron te komen moet er cumulatief voldaan zijn aan de eerste drie voorwaarden.
Deze hebben tot doel inkomenssfeer en inkomensbestedingsfeer (niet belast, is privé). Om
in de belaste sfeer te komen moet sprake zijn van deelname economisch verkeer.
Huishouden ligt niet in de inkomenssfeer (zakgeld, belastingaangifte doen, groentetuin, etc).
Als te veel concurrentie optreedt met commerciële markt gaat het de inkomenssfeer te
buiten.
Voordeel beogen
1. Dit is een subjectief criterium, maar is in de jurisprudentie wel geobjectiveerd;
2. Heeft tot doel voordelen die weliswaar in het economische verkeer zijn verricht, doch in de
de persoonlijke sfeer liggen, buiten het inkomensbegrip te laten.
^ Voordelen die opkomen in de persoonlijke sfeer erbuiten houden.
Oogmerk beoordeel je bij aanvang van de activiteit, dus als de activiteit start. Treed je buiten
de persoonlijke sfeer? Als hobbyprojecten structureel geld opleveren.
Piramidespel is voorzienbaar verliesgevend, dus buiten inkomensbegrip. Wat betreft
criterium voordeel verwachten is dat niet subjectief criterium, doel ervan is om duurzaam
verliesgevende activiteiten buiten het inkomensbegrip te houden, is inkomensbesteding en
om speculatievoordeel (normaal vermogensbeheer) erbuiten te houden.
Voordeel verwachten:
1. Dit is een objectief criterium;
2
,2. Criterium wordt verschillend toegepast al naar gelang sprake is van
werkzaamheden/diensten of vermogenstransacties.
3. Bij werkzaamheden en diensten is voordeel niet redelijkerwijs te verwachten als de
werkzaamheden of diensten structureel verliesgevend zijn (hobbysfeer);
4. Bij vermogenstransacties is voordeel niet redelijkerwijs te verwachten als sprake is van
speculatie (normaal vermogensbeheer).
Normaal vermogensbeheer heeft te maken met invloed op voordeel. Bv aandelen kopen
beurs. Is geen inkomen in de zin van broncriteria. Heeft het voordeel relatie tot jouw arbeid
in kwalitatieve of kwantitatieve zin? Bv bij verbouwd huis brengt het het pand in een
verbeterde marktpositie die niet alleen het gevolg is van marktwerking. Heeft jouw arbeid jou
in staat gesteld voordeel te behalen? Dan niet te maken met normaal vermogensbeheer en
dus wordt het belast.
Voordeel
1. Positief zuivere inkomsten, i.e. in euro’s gemeten levert de activiteit een positief resultaat
op.
Er moet meer uit komen qua geld dan erin is gegaan.
Geen te verwachten voordeel in de zin van de broncriteria als het een normale prijs is gezien
het aanbod als je je kamer op AirB&B verhuurd.
HR: of er sprake is van een bron in het algemeen moet je kijken naar het jaar (per jaar
beoordelen of iets een bron is), maar je mag feiten en omstandigheden uit de 5 volgende
jaren in ogenschouw nemen om die vraag te beantwoorden. Voordeel hoef je niet datzelfde
jaar te beoordelen.
Overgangsregeling
1. Art. 3.10 Wet IB 2001: hobby groeit uit tot onderneming. Kosten van de voorafgaande 5
jaar (als die niet in aftrek zijn genomen) mag je alsnog in aftrek brengen.
2. Het moet wel zo zijn dat de kosten verband houden met de voordelen die je uit het bedrijf
gaat genieten en niet verband houden met ander inkomen (BNB 2010/191).
Werkgroep
Begrippen bron, ondernemer en onderneming
Literatuur
• Hoofdzaken winst uit onderneming, hoofdstuk 2.
• Hoofdzaken Belastingrecht, par. 2.2.1., 2.2.3 en 2.2.4.
Jurisprudentie
• Hoge Raad 25 april 2010, nr. 08/04843, BNB 2010/244 (Windturbine)
R.o. 3.2 & 3.3
• Hoge Raad 22 januari 2010, nr. 08/04313, BNB 2010/191 (Reikwijdte regeling voor
aanloopverliezen)
• Hoge Raad 15 juni 1955, nr. 12 372, BNB 1955/338 (Notarisarrest)
• Hoge Raad 24 juni 2011, nr. 10/01299, BNB 2011/246 (Tijdstip bronkwalificatie)
• Hoge Raad 21 december 2018, nr. 17/01760, BNB 2019/39 (Softwaretoolarrest)
3
, Opgave 1
Jaap is lange tijd in loondienst werkzaam geweest als beurshandelaar bij Fortis. In
2021 heeft Jaap ontslag genomen. Na zijn ontslag gaat Jaap met zijn privévermogen
van € 1 miljoen zelf handelen op de beurs. Elke werkdag besteedt Jaap minstens 8
uren aan het doornemen van nieuwsbronnen, het lezen van marktcommentaren, het
volgen van internationale effectenmarkten, het onderhouden van contacten met
beleggingsexperts en managers van beursgenoteerde bedrijven en het handelen in
aandelen. De inspanningen van Jaap blijven niet zonder succes. In 2021, 2022, 2023
en 2024 verdient Jaap jaarlijks meer dan € 200.000 met de beurshandel.
Vraag a
Hoe zou je de activiteiten van Jaap kwalificeren voor de inkomstenbelasting?
1. Is er sprake van een bron?
3 bron elementen (cumulatieve vereisten):
1. Deelname aan het economische verkeer —> buiten de privé- en gezinssfeer de
markt op gaan. Is bijna altijd het geval.
Doet Jaap aan mee.
2. Subjectieve voordeelsoogmerk —> voordeel beogen. Begonnen vanuit persoonlijke
overwegingen? Met welke intentie is de belastingplichtige hieraan begonnen? Bv
vriendendienst of niet. Wordt ook snel vervuld.
Subjectieve voordeelsoogmerk is hier aanwezig, kon weten dat hij er veel mee kon
verdienen (beurshandelaar), besteed ook veel tijd eraan etc. Niet louter persoonlijke
motieven, dus is vervuld.
3. Objectieve voordeelsoogmerk —> voordeel verwachten. Discussie gaat vaak
hierover. Kunnen andere mensen redelijkerwijs inschatten dat er voordeel wordt
behaald? Als het niet structureel verliesgevend is is voordeel te verwachten. Als het
diensten zijn in de verkoop sfeer kijk je naar wat je qua kosten kwijt bent en wat je
eruit haalt, als het meer oplevert dan kost dan is voordeel te verwachten, wordt
objectieve voordeelsoogmerk vervuld. Moet niet structureel verliesgevend gevend
zijn, dat ziet op verkopen en dienst. Als je met vermogen (vermogens transacties)
aan de gang gaat, bv geld op de beurs, is de vraag of er sprake is van speculatie of
kan de belastingplichtige de uitkomst voorspellen, niet gokken.
Jaap weet er zoveel van af, maar alsnog niet voorzienbaar, blijft een gok/speculatie, geen
objectieve voordeelsverwachting en dus geen bron van inkomen in de zin van box 1.
Feiten en omstandigheden zijn heel belangrijk voor het invullen van deze criteria.
Stel wel bron van inkomen, dan kijken of sprake is van een onderneming, dus duurzame
organisatie van kapitaal en arbeid, gericht op behalen van winst door deelname economisch
verkeer. Moet dus sprake zijn van duurzaamheid (bv voor langere tijd iets doen of grote
investering in bv bedrijfspand), arbeid en kapitaal, want aan overige voorwaarden is al
voldaan. Zou dus een onderneming zijn dan. Mocht het niet duurzaam zijn, dus bijvoorbeeld
incidenteel, dan via de rangorderegeling (art. 2.14 Wet IB), onder welke bron kan het dan
vallen. Waarschijnlijk resultaat uit overige werkzaamheden (ROW).
Jaap wilt geen bron van inkomen, maar als geen bron van inkomen kan het ook in box 3
vallen.
4
