SOCIOLOGIE: DE SAMENLEVING LES 2 – SOCIAAL GEDRAG ALS ROLLENSPEL
BOEK P21-29
1. Het speelveld
Sociologen vertrekken vanuit 3 kernvragen:
1) Hoe en waarom leven mensen samen in diverse sociale verbanden?
a. (Vb: kenmerken, samenlevingsverbanden gezinnen, verenigingen, steden,…)
2) Door welke wetmatigheden wordt dat samenleven gestuurd?
3) Waarom ervaren mensen dit samenleven als vanzelfsprekend?
Belangrijk voor sociaal werkers omdat:
- Problematieken als armoede beter kunnen opvolgen, beter advies geven als we weten hoe
armoede en ongelijkheid tot stand komt
- De kennis gebruiken om sociale problemen aan te pakken
- Sociaal werkers moeten handelen naar sociologie
Waarom is sociologie belangrijk voor sociaal werk?
- Beter begrip van de menselijke samenleving (sociologische verklaringen en analyses)
- Kennis gebruiken om sociale problemen aan te pakken
- Waarom maken mensen bepaalde keuzes en waar komt dat gedrag vandaan? (individueel – groep)
“Waar sociologie analyseert en verklaart daar handelt de sociaal werker”
- Waarom doen mensen wat ze doen? (vb: bewust studiekeuze, zonder nadenken tanden poetsen,…)
- Waarom lopen mensen met een boog rond daklozen en vinden we dat normaal, hoe leven mensen
in armoede,…?
- Voorbeeld eenzaamheid: wat zijn de onderliggende oorzaken van eenzaamheid, komt voor bij
specifieke groepen (vb: ouderen, jongeren naar corona,…)
- Sociaal werkers zijn vaak de eerste die signalen opvangen en doorgeven aan sociologen
- Maatschappelijke structuren en sociale vraagstukken verklaren
De samenleving als een speelveld
Speelveld Samenleving (sociale verbanden)
Spelregels Regels, wetten, Gas-pv’s, taboes, beleefdheidsregels,…
Spel Wijze van samenleven
Spelers Actoren (mensen), organisaties, instituties,…
Het spel bekijken vanuit de tribune:
Speelveld Samenleving(verbanden) en de temporale en sociale ruimte rond het speelveld
Spelregels Geboden en verboden, gewoonten, taboes, straffen of belonen,…
Verschillend naar tijd en plaats…
Spel Sociaal handelen, sociale relaties, posities, rollen en status, interactie en
communicatie, verwachtingen,…
Spelers Actoren (mensen), organisaties, instituties,…
= Metafoor om te kijken naar de samenleving
= Sociologen kijken mee vanuit de tribune
Wie staat er aan de zijlijn/buiten de samenleving?
Vb: gedetineerden – gevangenen
Vb: daklozen
Vb: langdurig werklozen of mensen in armoede
Vb: ouderen in isolement
Vb: migranten of vluchtelingen zonder papieren
, 2. Sociale gedrag als rollenspel
We spelen allemaal theater
Dramaturgische benadering ERVING GOFFMAN (1959)
- Wordt vaak beschouwd als pionier in de studie van face-to-face
interacties en microsociologie
- Zijn werk legt de nadruk op hoe individuen zichzelf presenteren in
sociale situaties en hoe presentaties sociale interacties beïnvloeden
- Vergelijkt sociale interacties met een toneelstuk
- Mensen zijn acteurs die verschillende rollen spelen afhankelijk van de
sociale context
- De manier waarop iemand zich presenteert is afhankelijk van het
publiek en de situatie
Zelfpresentatie - Mensen proberen een gewenste identiteit te creëren om sociale
doelen te bereiken
- Dit kan variëren van het maken van een goede eerste indruk tot het
onderhouden van een bepaald imago in langdurige relaties
- Je kan allemaal versies zien van jezelf die aangepast zijn aan de situatie
We spelen een rollenspel:
- Vb: je staat op en begroet je man (rol van vrouw) – je begroet je kinderen (rol van moeder), je stapt
op de trein (rol van reiziger), je zit in de aula (rol van student)
Het sociologisch begrip: interactie
- = Basisvorm van sociaal contact
o Reageren van mensen op elkaar, zodat het handelen van de ene persoon een directe
aanleiding is voor het handelen van de andere persoon > beeld vormen van de andere
- = Omgang met andere in de letterlijke zin
o Omgaan met elkaar, (in)direct, fysiek, niet-fysiek,…
- Variaties in interacties
o Tussen weinig of veel personen, (niet-)verbaal of beide, (in)direct,…
o Kan ook een blik uitwisselen zijn, bewust zijn van elkaar en je gedrag op elkaar afstemmen,…
- Symbolisch interactionisme
o Communiceren en interageren adhv symbolen (handelen van personen op micro-niveau)
o Vb: klank, gebaar,…
Verschillende rollen
- Verschillende versies van onszelf
- Verschillende situaties versies van onszelf neerzetten
o Vb: onderdaniger, taalgebruik, andere lichaamshouding,…
- Bij verschillende situaties horen verschillende gedragingen
Attributen
- Toebehoren die ons helpen een rol vorm te geven
- Rolattribuut als statussymbool (Vb: sjerp burgemeester, galajurk eindejaarsfeest,… )
Wat is het belang van rollen?
- Het zorgt ervoor dat sociale interacties min of meer ordelijk verlopen
- De rollen die in een situatie worden gespeeld, laten verwachtingen toe over wat er kan gebeuren
- Verschillende versies van onszelf die er voor zorgen dat sociale interactie ‘goed verloopt’
- Inlossen van verwachtingen om rolovertreding te vermijden
- Rollen zijn complementair (wederzijdse verwachtingen)
o Je gedraagt je naar de verwachtingen die iemand van jou heeft en omgekeerd
o Vb: docent-student, winkelier-kassa, SW’er-cliënt
- “Civil disattention”= negeren uit beleefdheid
o Je vermijd contact om niet de indruk te wekken dat je je aan iets stoort
BOEK P21-29
1. Het speelveld
Sociologen vertrekken vanuit 3 kernvragen:
1) Hoe en waarom leven mensen samen in diverse sociale verbanden?
a. (Vb: kenmerken, samenlevingsverbanden gezinnen, verenigingen, steden,…)
2) Door welke wetmatigheden wordt dat samenleven gestuurd?
3) Waarom ervaren mensen dit samenleven als vanzelfsprekend?
Belangrijk voor sociaal werkers omdat:
- Problematieken als armoede beter kunnen opvolgen, beter advies geven als we weten hoe
armoede en ongelijkheid tot stand komt
- De kennis gebruiken om sociale problemen aan te pakken
- Sociaal werkers moeten handelen naar sociologie
Waarom is sociologie belangrijk voor sociaal werk?
- Beter begrip van de menselijke samenleving (sociologische verklaringen en analyses)
- Kennis gebruiken om sociale problemen aan te pakken
- Waarom maken mensen bepaalde keuzes en waar komt dat gedrag vandaan? (individueel – groep)
“Waar sociologie analyseert en verklaart daar handelt de sociaal werker”
- Waarom doen mensen wat ze doen? (vb: bewust studiekeuze, zonder nadenken tanden poetsen,…)
- Waarom lopen mensen met een boog rond daklozen en vinden we dat normaal, hoe leven mensen
in armoede,…?
- Voorbeeld eenzaamheid: wat zijn de onderliggende oorzaken van eenzaamheid, komt voor bij
specifieke groepen (vb: ouderen, jongeren naar corona,…)
- Sociaal werkers zijn vaak de eerste die signalen opvangen en doorgeven aan sociologen
- Maatschappelijke structuren en sociale vraagstukken verklaren
De samenleving als een speelveld
Speelveld Samenleving (sociale verbanden)
Spelregels Regels, wetten, Gas-pv’s, taboes, beleefdheidsregels,…
Spel Wijze van samenleven
Spelers Actoren (mensen), organisaties, instituties,…
Het spel bekijken vanuit de tribune:
Speelveld Samenleving(verbanden) en de temporale en sociale ruimte rond het speelveld
Spelregels Geboden en verboden, gewoonten, taboes, straffen of belonen,…
Verschillend naar tijd en plaats…
Spel Sociaal handelen, sociale relaties, posities, rollen en status, interactie en
communicatie, verwachtingen,…
Spelers Actoren (mensen), organisaties, instituties,…
= Metafoor om te kijken naar de samenleving
= Sociologen kijken mee vanuit de tribune
Wie staat er aan de zijlijn/buiten de samenleving?
Vb: gedetineerden – gevangenen
Vb: daklozen
Vb: langdurig werklozen of mensen in armoede
Vb: ouderen in isolement
Vb: migranten of vluchtelingen zonder papieren
, 2. Sociale gedrag als rollenspel
We spelen allemaal theater
Dramaturgische benadering ERVING GOFFMAN (1959)
- Wordt vaak beschouwd als pionier in de studie van face-to-face
interacties en microsociologie
- Zijn werk legt de nadruk op hoe individuen zichzelf presenteren in
sociale situaties en hoe presentaties sociale interacties beïnvloeden
- Vergelijkt sociale interacties met een toneelstuk
- Mensen zijn acteurs die verschillende rollen spelen afhankelijk van de
sociale context
- De manier waarop iemand zich presenteert is afhankelijk van het
publiek en de situatie
Zelfpresentatie - Mensen proberen een gewenste identiteit te creëren om sociale
doelen te bereiken
- Dit kan variëren van het maken van een goede eerste indruk tot het
onderhouden van een bepaald imago in langdurige relaties
- Je kan allemaal versies zien van jezelf die aangepast zijn aan de situatie
We spelen een rollenspel:
- Vb: je staat op en begroet je man (rol van vrouw) – je begroet je kinderen (rol van moeder), je stapt
op de trein (rol van reiziger), je zit in de aula (rol van student)
Het sociologisch begrip: interactie
- = Basisvorm van sociaal contact
o Reageren van mensen op elkaar, zodat het handelen van de ene persoon een directe
aanleiding is voor het handelen van de andere persoon > beeld vormen van de andere
- = Omgang met andere in de letterlijke zin
o Omgaan met elkaar, (in)direct, fysiek, niet-fysiek,…
- Variaties in interacties
o Tussen weinig of veel personen, (niet-)verbaal of beide, (in)direct,…
o Kan ook een blik uitwisselen zijn, bewust zijn van elkaar en je gedrag op elkaar afstemmen,…
- Symbolisch interactionisme
o Communiceren en interageren adhv symbolen (handelen van personen op micro-niveau)
o Vb: klank, gebaar,…
Verschillende rollen
- Verschillende versies van onszelf
- Verschillende situaties versies van onszelf neerzetten
o Vb: onderdaniger, taalgebruik, andere lichaamshouding,…
- Bij verschillende situaties horen verschillende gedragingen
Attributen
- Toebehoren die ons helpen een rol vorm te geven
- Rolattribuut als statussymbool (Vb: sjerp burgemeester, galajurk eindejaarsfeest,… )
Wat is het belang van rollen?
- Het zorgt ervoor dat sociale interacties min of meer ordelijk verlopen
- De rollen die in een situatie worden gespeeld, laten verwachtingen toe over wat er kan gebeuren
- Verschillende versies van onszelf die er voor zorgen dat sociale interactie ‘goed verloopt’
- Inlossen van verwachtingen om rolovertreding te vermijden
- Rollen zijn complementair (wederzijdse verwachtingen)
o Je gedraagt je naar de verwachtingen die iemand van jou heeft en omgekeerd
o Vb: docent-student, winkelier-kassa, SW’er-cliënt
- “Civil disattention”= negeren uit beleefdheid
o Je vermijd contact om niet de indruk te wekken dat je je aan iets stoort
