Psychologische stromingen
Hoofdstuk 5: Cognitieve psychologie
5.1 Typering van de cognitieve psychologie
De cognitieve psychologie is vooral een reactie op het behaviorisme. De
basisuitgangspunten van het cognitieve psychologie:
1. Cognitief psychologen nemen de inhoud van de black box als uitgangspunt bij het
verklaren van menselijk gedrag.
➔ Centralisme: de binnenkant
2. De cognitief psycholoog wil begrijpen hoe gedrag tot stand komt. Terwijl de
behaviorist met zijn S-R-schema’s vooral gedrag wil voorspellen, vraagt de cognitief
psycholoog zich af waarom iemand iets doet.
3. Bij het begrijpen van menselijk gedrag staat het begrip informatieverwerking centraal.
4. Mensen worden in de cognitieve psychologie opgevat als wezens die zelfstandig
richting kunnen geven aan hun leven. Volgens de cognitief psychologen komen
delen van menselijk gedrag tot stand zonder dat er aanwijsbare externe prikkels voor
zijn. De mens wordt opgevat als een actief en creatief wezen dat zelf zijn gedrag
aanstuurt.
5. In de cognitieve psychologie wordt uitgegaan van een verschil tussen dieren en
mensen. Mensen hebben de beschikking over taal, dat wil zeggen: ze maken gebruik
van symbolen om de werkelijkheid te ordenen. Dit cognitieve vermogen kennen
dieren niet.
6. Binnenkort natuurlijk psychologie gaat men ervan uit dat kinderen wezenlijk
verschillen van volwassenen. Typische cognitieve vermogens zoals symbolisch
denken, het gebruik van taal, herinneren en problemen oplossen zijn bij kinderen
afwezig of nog in ontwikkeling. De cognitieve ontwikkeling die kinderen doorlopen,
wordt zowel bepaald door rijping als door de invloed van de omgeving: het leren.
Voordat de cognitieve psychologie zich als een zelfstandige stroming in de psychologie
ontwikkelde, we stonden er al cognitieve opvattingen binnen de psychologie, die echter geen
voet aan de grond krijgen of niet (h)erkend werden.
De Zwitserse psycholoog Jean Piaget bestudeerde al vanaf de jaren 20 van de vorige eeuw
de cognitieve ontwikkeling bij kinderen.
De omslag van behavioristisch naar cognitief denken werd niet door de ontwikkelingen in de
psychologie zelf veroorzaakt, maar door maatschappelijke ontwikkelingen.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog ontstond er aandacht voor communicatieprocessen.
Ervaringen met oorlogscommunicatie riepen praktische vragen op zoals: hoe lang kan
iemand een kort bericht onthouden? Hoeveel berichten kan iemand onthouden? Hoe kan
verveling beperkt en aandacht scherp gehouden worden?
Aan de hand van kennis over de toenmalige communicatiemiddelen werd een theorie
ontwikkeld over menselijke communicatie als informatie overdracht. Een gevolg van het
, denken in termen van informatieoverdracht was dat een stimulus niet meer beschreven werd
in fysische termen, zoals grootte of luidheid, maar vooral in betekenis.
Zender→ codering van de boodschap→ medium→ ontvanger→ decodering van de
boodschap→ effect.
➔ Ruis in de richtingen van het medium
Een tweede maatschappelijke ontwikkeling die grote invloed had op het ontstaan van de
cognitieve psychologie was de uitvinding van de computer en daarmee de opkomst van
informatietheorie. Om inzicht te krijgen in het functioneren van menselijke cognitie wordt
deze vergeleken met de computertechnologie.
Een derde ontwikkelingen die invloed uitoefende op het ontstaan van de cognitieve
psychologie was de linguïstiek (taalkunde). De linguïst (taalkundige) Noam Chomsky diende
het behaviorisme de doodsteek toe.
Kritiek op het mechanistisch de stam. Binnen de cognitieve psychologie:
● De mens is een actief organisme
● Mensen selecteren informatie
● Mensen construeren de werkelijkheid.
Aan de hand van deze kritiek kwam er ruimte voor de organistische visie, waarin de mens
wordt opgevat als een actief organisme dat in wisselwerking staat met zijn omgeving.
Een personalistische visie houdt in dat cognitief psychologen de mens opvatten als een
actief en creatief wezen dat op grond van informatieverwerking chef richting geeft aan zijn
leven.
Sociaalconstructivisme: kennis wordt niet opgevat als een individueel kenmerk, maar als een
sociaal verschijnsel.
Kenmerkende aspecten van het cognitieve mens beeld:
● Innerlijke cognitieve processen centraal
● Grote verschillen tussen enerzijds mensen en dieren en anderzijds kinderen en
volwassenen
De vroege vorm van de cognitieve psychologie, die alleen de informatieverwerking
bestudeerde, is mechanistisch te noemen. In latere ontwikkelingen, maar ook al bij Piaget
wordt de interactie tussen omgeving en het organisme benadrukt.Men gaat hierbij uit van
circulaire causaliteit en die kenmerkend voor een organistische visie is.
Daarnaast heb je nog de personalistische visie die het betekenis verlenen en construeren
als uitgangspunt neemt dat de mensen actieve invloed heeft op zichzelf en zijn wereld.
5.2 Theorieën over cognitie
Cognitie= bewerking en ontwikkeling van kennis en informatie
Twee verschillende cognitieve processen:
● Doelbewust gestuurd en gecontroleerd
Hoofdstuk 5: Cognitieve psychologie
5.1 Typering van de cognitieve psychologie
De cognitieve psychologie is vooral een reactie op het behaviorisme. De
basisuitgangspunten van het cognitieve psychologie:
1. Cognitief psychologen nemen de inhoud van de black box als uitgangspunt bij het
verklaren van menselijk gedrag.
➔ Centralisme: de binnenkant
2. De cognitief psycholoog wil begrijpen hoe gedrag tot stand komt. Terwijl de
behaviorist met zijn S-R-schema’s vooral gedrag wil voorspellen, vraagt de cognitief
psycholoog zich af waarom iemand iets doet.
3. Bij het begrijpen van menselijk gedrag staat het begrip informatieverwerking centraal.
4. Mensen worden in de cognitieve psychologie opgevat als wezens die zelfstandig
richting kunnen geven aan hun leven. Volgens de cognitief psychologen komen
delen van menselijk gedrag tot stand zonder dat er aanwijsbare externe prikkels voor
zijn. De mens wordt opgevat als een actief en creatief wezen dat zelf zijn gedrag
aanstuurt.
5. In de cognitieve psychologie wordt uitgegaan van een verschil tussen dieren en
mensen. Mensen hebben de beschikking over taal, dat wil zeggen: ze maken gebruik
van symbolen om de werkelijkheid te ordenen. Dit cognitieve vermogen kennen
dieren niet.
6. Binnenkort natuurlijk psychologie gaat men ervan uit dat kinderen wezenlijk
verschillen van volwassenen. Typische cognitieve vermogens zoals symbolisch
denken, het gebruik van taal, herinneren en problemen oplossen zijn bij kinderen
afwezig of nog in ontwikkeling. De cognitieve ontwikkeling die kinderen doorlopen,
wordt zowel bepaald door rijping als door de invloed van de omgeving: het leren.
Voordat de cognitieve psychologie zich als een zelfstandige stroming in de psychologie
ontwikkelde, we stonden er al cognitieve opvattingen binnen de psychologie, die echter geen
voet aan de grond krijgen of niet (h)erkend werden.
De Zwitserse psycholoog Jean Piaget bestudeerde al vanaf de jaren 20 van de vorige eeuw
de cognitieve ontwikkeling bij kinderen.
De omslag van behavioristisch naar cognitief denken werd niet door de ontwikkelingen in de
psychologie zelf veroorzaakt, maar door maatschappelijke ontwikkelingen.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog ontstond er aandacht voor communicatieprocessen.
Ervaringen met oorlogscommunicatie riepen praktische vragen op zoals: hoe lang kan
iemand een kort bericht onthouden? Hoeveel berichten kan iemand onthouden? Hoe kan
verveling beperkt en aandacht scherp gehouden worden?
Aan de hand van kennis over de toenmalige communicatiemiddelen werd een theorie
ontwikkeld over menselijke communicatie als informatie overdracht. Een gevolg van het
, denken in termen van informatieoverdracht was dat een stimulus niet meer beschreven werd
in fysische termen, zoals grootte of luidheid, maar vooral in betekenis.
Zender→ codering van de boodschap→ medium→ ontvanger→ decodering van de
boodschap→ effect.
➔ Ruis in de richtingen van het medium
Een tweede maatschappelijke ontwikkeling die grote invloed had op het ontstaan van de
cognitieve psychologie was de uitvinding van de computer en daarmee de opkomst van
informatietheorie. Om inzicht te krijgen in het functioneren van menselijke cognitie wordt
deze vergeleken met de computertechnologie.
Een derde ontwikkelingen die invloed uitoefende op het ontstaan van de cognitieve
psychologie was de linguïstiek (taalkunde). De linguïst (taalkundige) Noam Chomsky diende
het behaviorisme de doodsteek toe.
Kritiek op het mechanistisch de stam. Binnen de cognitieve psychologie:
● De mens is een actief organisme
● Mensen selecteren informatie
● Mensen construeren de werkelijkheid.
Aan de hand van deze kritiek kwam er ruimte voor de organistische visie, waarin de mens
wordt opgevat als een actief organisme dat in wisselwerking staat met zijn omgeving.
Een personalistische visie houdt in dat cognitief psychologen de mens opvatten als een
actief en creatief wezen dat op grond van informatieverwerking chef richting geeft aan zijn
leven.
Sociaalconstructivisme: kennis wordt niet opgevat als een individueel kenmerk, maar als een
sociaal verschijnsel.
Kenmerkende aspecten van het cognitieve mens beeld:
● Innerlijke cognitieve processen centraal
● Grote verschillen tussen enerzijds mensen en dieren en anderzijds kinderen en
volwassenen
De vroege vorm van de cognitieve psychologie, die alleen de informatieverwerking
bestudeerde, is mechanistisch te noemen. In latere ontwikkelingen, maar ook al bij Piaget
wordt de interactie tussen omgeving en het organisme benadrukt.Men gaat hierbij uit van
circulaire causaliteit en die kenmerkend voor een organistische visie is.
Daarnaast heb je nog de personalistische visie die het betekenis verlenen en construeren
als uitgangspunt neemt dat de mensen actieve invloed heeft op zichzelf en zijn wereld.
5.2 Theorieën over cognitie
Cognitie= bewerking en ontwikkeling van kennis en informatie
Twee verschillende cognitieve processen:
● Doelbewust gestuurd en gecontroleerd
