Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1: Inleiding............................................................................................................................3
1.1 Basisuitgangspunten van het publieksdeel...................................................................................3
1.2 Mediagebruik en mediarepertorium............................................................................................5
Hoofdstuk 2: Leeftijd en mediagebruik...................................................................................................6
2.1 Jongeren.......................................................................................................................................6
2.2 Jongeren en “nieuwe” media.......................................................................................................9
2.3 Algemene cijfergegevens............................................................................................................13
2.4 Leeftijden in de media................................................................................................................13
Hoofdstuk 3: Sekse, Gender en Mediagebruik.....................................................................................14
3.1 Welke eigenschappen zijn “vrouwelijk” of “mannelijk”?............................................................14
3.2 Gendersocialisatie......................................................................................................................15
3.3 Voorstelling van mannen en vrouwen in de media....................................................................15
3.4 Studies bij Gender en Mediagebruik...........................................................................................16
3.5 Verschil tussen man en vrouw bij mediagebruik........................................................................17
3.6 Digitale cultuur met gender en mediagebruik............................................................................18
3.7 TV-kijkgedrag met gender en mediagebruik...............................................................................18
3.8 Internetgedrag bij gender en mediagebruik...............................................................................19
3.9 Besluit.........................................................................................................................................19
Hoofdstuk 4: Sociale Klasse en Mediagebruik......................................................................................20
4.1 Definitie van “klasse”..................................................................................................................20
4.2 Klasse en levensstijl....................................................................................................................21
4.3 Meting van klasse.......................................................................................................................22
4.4 Klasse en mediagebruik..............................................................................................................22
4.5 Sociale mobiliteit........................................................................................................................23
4.6 “Klasse van context”...................................................................................................................24
4.7 Voorstelling van klassen in de media..........................................................................................24
Hoofdstuk 5: Gezin en Mediagebruik...................................................................................................26
5.1 Wat is een gezin of family?.........................................................................................................26
5.2 Kenmerken van het gezin...........................................................................................................26
5.3 Invalshoeken bij onderzoek naar gezinnen en mediagebruik.....................................................28
Hoofdstuk 6: Etniciteit en Mediagebruik..............................................................................................32
6.1 Wat behoort tot etniciteit?.........................................................................................................32
6.2 Invalshoeken van Media en Etnische groepen............................................................................33
6.3 Mediagebruik van etnische groepen?.........................................................................................36
1
, 6.4 Mediagebruik meerderheidsgroepen.........................................................................................37
Hoofdstuk 7: Inleiding in Media-effecten.............................................................................................38
7.1 Classificatie van media-effecten in onderzoek............................................................................38
7.2 Methoden van media-effecten onderzoek.................................................................................41
Hoofdstuk 8: Media en Criminaliteit.....................................................................................................44
8.1 Soorten effectenonderzoek........................................................................................................44
8.2 Een geboeid publiek? – onderzoek.............................................................................................44
Hoofdstuk 9: Media en Seksualiteit......................................................................................................50
9.1 Seksualiteit in de media..............................................................................................................50
9.2 Seksualiteit in de mainstream media..........................................................................................50
9.3 Seksualiteit in pornografie..........................................................................................................52
Hoofdstuk 10: Media en Stereotypering..............................................................................................55
10.1 Wat is stereotypering?..............................................................................................................55
10.2 Visies van stereotypes..............................................................................................................55
10.3 Stereotiepe mediavoorstellingen..............................................................................................58
Hoofdstuk 11: Media en Gezondheid...................................................................................................60
11.1 Theorieën.................................................................................................................................60
11.2 Alcoholgerelateerde media-inhouden & Effecten op alcoholgebruik.......................................61
11.3 Rookgerelateerde media-inhouden & Effecten op rookgedrag................................................62
11.4 Mediavoorstellingen van risicovol autorijden & Effecten op rijgedrag.....................................63
11.5 Media-inhouden gerelateerd aan voeding en uiterlijk & Effecten van eetgedrag....................63
Hoofdstuk 12: Media en Schoolprestaties............................................................................................66
12.1 Televisiekijken en algemene schoolprestaties..........................................................................66
12.2 Smartphonegebruik en schoolprestaties..................................................................................67
12.3 Televisiekijken en taal...............................................................................................................68
12.4 Nieuwe media en taal...............................................................................................................68
12.5 Games en educatie...................................................................................................................68
2
,Hoofdstuk 1: Inleiding
Publiek: hoe ziet het mediagebruik uit van mensen vanuit een bepaalde leeftijd, geslacht, etnische
achtergrond, familie en klasse
Effecten: wat is het effect van mediagebruik op criminaliteit, seksualiteit, gezondheid,
schoolprestaties en stereotypering
1.1 Basisuitgangspunten van het publieksdeel
Mediagebruik is (deels) actief
= mensen maken deels actief zelf de keuze om naar media-inhouden te kijken vanuit hun eigen
behoeftes (bv. nood aan informatie..)
bv. soms kan men onbewust passief meekijken met het kinderprogramma van je kind
= gebeurt voor, tijdens en na het kijken van het medium
bv. ook het actief grijpen naar de smartphone, tv, krant als medium
bv. tijdens het kijken van een medium uzelf identificeren
“Selective exposure” benaderingen (publiek)
Uses and Gratifications (overkoepelend perspectief waarbij de andere theorieën aansluiten)
= een persoon in een publiek heeft bepaalde behoeften vanuit een sociale en psychologische
achtergrond en daarom zal deze media gebruiken
!!! focust vooral op het actief selecteren van inhouden om behoeftes te vervullen, het doel kan
behaald zijn of niet
Andere theorieën
- Affectgebaseerde theorieën
bv. mensen hebben een bepaalde emotie en vandaaruit selecteren ze hun media
(moodmanagementtheorie)
- Persoonlijkheidsfactoren
bv. mensen die introverter zijn hebben een ander soort mediagebruik dan extraverte mensen
- Sociologische factoren
bv. leeftijd, geslacht, opleidingsniveau…
Opmerkingen:
- mensen zullen even “actief” dingen vermijden om cognitieve redenen (om er niet geconfronteerd
mee te worden) of emotionele redenen
- soms ook onvrijwillige blootstelling of vermijding aan media
Media worden gebruikt om behoeften te bevredigen
Voorbeelden:
- Hoe radio wordt beleefd door huisvrouwen als herkenning voor eigen noden, leren van de radio…
- Gebruik maken van facebook omdat men op den duur een dagboek creëert
Affectgerelateerde behoeften (publiek)
Emotie: ingebouwde reacties die mensen hebben op bepaalde situaties
snel evaluatie maken op een situatie om al dan niet actie te ondernemen
emotie is functioneel
bv. Als er een leeuw voor je neus staat, zal men weglopen
Gevoelens: bewust ervaren emoties
3
, bv. Wat ik nu voel als zelfreflectie is woede
Mood: langdurige gemoedstoestand, niet gerelateerd aan een specifieke situatie
eerder vaag en moeilijk terug te brengen naar een specifiek gevoel
Affect: overkoepelende term voor emotie, gevoel en mood
Benaderingen bij studie van emotie:
1. Dimensies: opwinding of arousal
richting of valence
dominantie of dominance
= vanuit de Self-Assessment Manikin (SEM) of Positive and Negative Affect Scale (PANAS)
2. Concrete emoties: blijdschap, angst, kwaadheid, afkeer, verdriet, nostalgie…
= sommige hiervan zijn basisemoties, en andere zijn complexer
Mood Management theorie als voorbeeld (Zillmann)
Als mensen een negatieve emoties ervaren, zijn ze geneigd om deze zo snel mogelijk te verwerpen
met media-inhouden (= downregulatie)
Als mensen een positieve emoties ervaren, zijn ze geneigd om deze zo lang mogelijk te behouden
met media-inhouden
Belangrijke kenmerken van media-inhouden:
- excitatory potential: sensationele media
- hedonic valence: positieve of negatieve media-beelden
- absorbing potential: meeslepende media (ook involvement, transportation)
- semantic affinity of the media content: als men negatieve emotie ervaart, wil men dit niet opnieuw
herkennen in media
Voorbeeld vanuit een studie:
Groep 1 moest stresserende taken doen en keken daarna naar ontspannende mediacontent.
Groep 2 moest saaie taken doen en keken daarna naar opwindende mediacontent.
Dus: mensen maken een mediakeuze in functie van hoe ze zich voelen
Maar!!!
- Mensen willen niet altijd hun negatieve emoties downreguleren
bv. luisteren naar trieste muziek (je ziet dat anderen het nog slechter stellen)
- Mensen zijn soms op zoek naar eudaimonische media-ervaringen (zingeving, betekenisvolle
ervaring) boven hedonische media-ervaringen (plezier, fun, entertainment)
bv. kijken van films omdat het hen aan het denken zet
Informatiegerelateerde behoeften
Op zoek gaan naar informatie, entertainment, stof om over te praten
bv. Nieuwsjunkies die zich graag op het nieuws afstemmen
Sociale behoeften
Media gebruiken om sociaal te zijn met (fictionele) anderen
Bv. Friends, Die With Me-app
Behoefte aan identiteit of zelfexpressie
Bv. Hoe het leven eruit ziet bij mensen uit een andere klasse
4
Hoofdstuk 1: Inleiding............................................................................................................................3
1.1 Basisuitgangspunten van het publieksdeel...................................................................................3
1.2 Mediagebruik en mediarepertorium............................................................................................5
Hoofdstuk 2: Leeftijd en mediagebruik...................................................................................................6
2.1 Jongeren.......................................................................................................................................6
2.2 Jongeren en “nieuwe” media.......................................................................................................9
2.3 Algemene cijfergegevens............................................................................................................13
2.4 Leeftijden in de media................................................................................................................13
Hoofdstuk 3: Sekse, Gender en Mediagebruik.....................................................................................14
3.1 Welke eigenschappen zijn “vrouwelijk” of “mannelijk”?............................................................14
3.2 Gendersocialisatie......................................................................................................................15
3.3 Voorstelling van mannen en vrouwen in de media....................................................................15
3.4 Studies bij Gender en Mediagebruik...........................................................................................16
3.5 Verschil tussen man en vrouw bij mediagebruik........................................................................17
3.6 Digitale cultuur met gender en mediagebruik............................................................................18
3.7 TV-kijkgedrag met gender en mediagebruik...............................................................................18
3.8 Internetgedrag bij gender en mediagebruik...............................................................................19
3.9 Besluit.........................................................................................................................................19
Hoofdstuk 4: Sociale Klasse en Mediagebruik......................................................................................20
4.1 Definitie van “klasse”..................................................................................................................20
4.2 Klasse en levensstijl....................................................................................................................21
4.3 Meting van klasse.......................................................................................................................22
4.4 Klasse en mediagebruik..............................................................................................................22
4.5 Sociale mobiliteit........................................................................................................................23
4.6 “Klasse van context”...................................................................................................................24
4.7 Voorstelling van klassen in de media..........................................................................................24
Hoofdstuk 5: Gezin en Mediagebruik...................................................................................................26
5.1 Wat is een gezin of family?.........................................................................................................26
5.2 Kenmerken van het gezin...........................................................................................................26
5.3 Invalshoeken bij onderzoek naar gezinnen en mediagebruik.....................................................28
Hoofdstuk 6: Etniciteit en Mediagebruik..............................................................................................32
6.1 Wat behoort tot etniciteit?.........................................................................................................32
6.2 Invalshoeken van Media en Etnische groepen............................................................................33
6.3 Mediagebruik van etnische groepen?.........................................................................................36
1
, 6.4 Mediagebruik meerderheidsgroepen.........................................................................................37
Hoofdstuk 7: Inleiding in Media-effecten.............................................................................................38
7.1 Classificatie van media-effecten in onderzoek............................................................................38
7.2 Methoden van media-effecten onderzoek.................................................................................41
Hoofdstuk 8: Media en Criminaliteit.....................................................................................................44
8.1 Soorten effectenonderzoek........................................................................................................44
8.2 Een geboeid publiek? – onderzoek.............................................................................................44
Hoofdstuk 9: Media en Seksualiteit......................................................................................................50
9.1 Seksualiteit in de media..............................................................................................................50
9.2 Seksualiteit in de mainstream media..........................................................................................50
9.3 Seksualiteit in pornografie..........................................................................................................52
Hoofdstuk 10: Media en Stereotypering..............................................................................................55
10.1 Wat is stereotypering?..............................................................................................................55
10.2 Visies van stereotypes..............................................................................................................55
10.3 Stereotiepe mediavoorstellingen..............................................................................................58
Hoofdstuk 11: Media en Gezondheid...................................................................................................60
11.1 Theorieën.................................................................................................................................60
11.2 Alcoholgerelateerde media-inhouden & Effecten op alcoholgebruik.......................................61
11.3 Rookgerelateerde media-inhouden & Effecten op rookgedrag................................................62
11.4 Mediavoorstellingen van risicovol autorijden & Effecten op rijgedrag.....................................63
11.5 Media-inhouden gerelateerd aan voeding en uiterlijk & Effecten van eetgedrag....................63
Hoofdstuk 12: Media en Schoolprestaties............................................................................................66
12.1 Televisiekijken en algemene schoolprestaties..........................................................................66
12.2 Smartphonegebruik en schoolprestaties..................................................................................67
12.3 Televisiekijken en taal...............................................................................................................68
12.4 Nieuwe media en taal...............................................................................................................68
12.5 Games en educatie...................................................................................................................68
2
,Hoofdstuk 1: Inleiding
Publiek: hoe ziet het mediagebruik uit van mensen vanuit een bepaalde leeftijd, geslacht, etnische
achtergrond, familie en klasse
Effecten: wat is het effect van mediagebruik op criminaliteit, seksualiteit, gezondheid,
schoolprestaties en stereotypering
1.1 Basisuitgangspunten van het publieksdeel
Mediagebruik is (deels) actief
= mensen maken deels actief zelf de keuze om naar media-inhouden te kijken vanuit hun eigen
behoeftes (bv. nood aan informatie..)
bv. soms kan men onbewust passief meekijken met het kinderprogramma van je kind
= gebeurt voor, tijdens en na het kijken van het medium
bv. ook het actief grijpen naar de smartphone, tv, krant als medium
bv. tijdens het kijken van een medium uzelf identificeren
“Selective exposure” benaderingen (publiek)
Uses and Gratifications (overkoepelend perspectief waarbij de andere theorieën aansluiten)
= een persoon in een publiek heeft bepaalde behoeften vanuit een sociale en psychologische
achtergrond en daarom zal deze media gebruiken
!!! focust vooral op het actief selecteren van inhouden om behoeftes te vervullen, het doel kan
behaald zijn of niet
Andere theorieën
- Affectgebaseerde theorieën
bv. mensen hebben een bepaalde emotie en vandaaruit selecteren ze hun media
(moodmanagementtheorie)
- Persoonlijkheidsfactoren
bv. mensen die introverter zijn hebben een ander soort mediagebruik dan extraverte mensen
- Sociologische factoren
bv. leeftijd, geslacht, opleidingsniveau…
Opmerkingen:
- mensen zullen even “actief” dingen vermijden om cognitieve redenen (om er niet geconfronteerd
mee te worden) of emotionele redenen
- soms ook onvrijwillige blootstelling of vermijding aan media
Media worden gebruikt om behoeften te bevredigen
Voorbeelden:
- Hoe radio wordt beleefd door huisvrouwen als herkenning voor eigen noden, leren van de radio…
- Gebruik maken van facebook omdat men op den duur een dagboek creëert
Affectgerelateerde behoeften (publiek)
Emotie: ingebouwde reacties die mensen hebben op bepaalde situaties
snel evaluatie maken op een situatie om al dan niet actie te ondernemen
emotie is functioneel
bv. Als er een leeuw voor je neus staat, zal men weglopen
Gevoelens: bewust ervaren emoties
3
, bv. Wat ik nu voel als zelfreflectie is woede
Mood: langdurige gemoedstoestand, niet gerelateerd aan een specifieke situatie
eerder vaag en moeilijk terug te brengen naar een specifiek gevoel
Affect: overkoepelende term voor emotie, gevoel en mood
Benaderingen bij studie van emotie:
1. Dimensies: opwinding of arousal
richting of valence
dominantie of dominance
= vanuit de Self-Assessment Manikin (SEM) of Positive and Negative Affect Scale (PANAS)
2. Concrete emoties: blijdschap, angst, kwaadheid, afkeer, verdriet, nostalgie…
= sommige hiervan zijn basisemoties, en andere zijn complexer
Mood Management theorie als voorbeeld (Zillmann)
Als mensen een negatieve emoties ervaren, zijn ze geneigd om deze zo snel mogelijk te verwerpen
met media-inhouden (= downregulatie)
Als mensen een positieve emoties ervaren, zijn ze geneigd om deze zo lang mogelijk te behouden
met media-inhouden
Belangrijke kenmerken van media-inhouden:
- excitatory potential: sensationele media
- hedonic valence: positieve of negatieve media-beelden
- absorbing potential: meeslepende media (ook involvement, transportation)
- semantic affinity of the media content: als men negatieve emotie ervaart, wil men dit niet opnieuw
herkennen in media
Voorbeeld vanuit een studie:
Groep 1 moest stresserende taken doen en keken daarna naar ontspannende mediacontent.
Groep 2 moest saaie taken doen en keken daarna naar opwindende mediacontent.
Dus: mensen maken een mediakeuze in functie van hoe ze zich voelen
Maar!!!
- Mensen willen niet altijd hun negatieve emoties downreguleren
bv. luisteren naar trieste muziek (je ziet dat anderen het nog slechter stellen)
- Mensen zijn soms op zoek naar eudaimonische media-ervaringen (zingeving, betekenisvolle
ervaring) boven hedonische media-ervaringen (plezier, fun, entertainment)
bv. kijken van films omdat het hen aan het denken zet
Informatiegerelateerde behoeften
Op zoek gaan naar informatie, entertainment, stof om over te praten
bv. Nieuwsjunkies die zich graag op het nieuws afstemmen
Sociale behoeften
Media gebruiken om sociaal te zijn met (fictionele) anderen
Bv. Friends, Die With Me-app
Behoefte aan identiteit of zelfexpressie
Bv. Hoe het leven eruit ziet bij mensen uit een andere klasse
4
