Geschiedenis hoofdstuk 1 Tijd van jagers en verzamelaars
tot 3000 voor Christus
Paragraaf 1.1
KA: De levenswijze van jagers-verzamelaars
Prehistorie is de tijd waarin we nog geen geschreven bronnen hebben, het eindigde in 3000
want daarna was er schrift in het Midden-Oosten. Dus hier gebruiken we archeologie,
vergelijking met heden en experimentele archeologie. Maar we weten niets over wat de
mensen dachten, concrete personen of gebeurtenissen.
Tot 10.000 leefden we zwevend, we hadden grove stenen werktuigen en maakten vuur.
Rond 50.000 gingen we ingewikkeldere dingen gebruiken, we gingen vissen en kregen tenten
zodat we ons konden gaan verspreiden over Europa.
Mannen visten en joegen en vrouwen zorgden voor kinderen en verzamelden planten en
noten. Er is veel natuurkennis nodig om zo te overleven. De natuur kon weinig mensen
voeden dus de bevolking was trekkend en klein (nomaden).
De mensen leefden tussen 115.000-10.000 in een ijstijd met lage zeespiegel en vanaf 13.000
werd nw-europa bewoond. In de grotten van Dordogne in Zuid-Frankrijk en Spanje zijn
rotswandschilderingen gevonden, zoals 1 soort tovenaar, dit geeft aan dat ze niet alleen
nuttige voorwerpen maakten maar ook kunstuitingen.
Ötzi’s mummie is gevonden in 1991 in de Alpen, hij is de oudste individuele mens op aarde,
hij was oud(koolstofdatering) en doordat hij al 5300 jaar in het ijs lag goed bewaard
gebleven. Hij was zelf boer of was in contact met boeren (graan en brood in maag en
tassen), maar heeft zelf spullen mee van een herder of jager(bijl, dolk, pijl/boog).
Er is een fluit van homo sapiens gevonden en ook in andere plaatsen, dit geeft een vorm van
communicatie aan en als je dat hebt ben sterker en groter. Grotere groepen overleven
eerder als het klimaat tegenzit. Maar de neanderthalers en homo sapiens hadden even
grote hersenen en waarschijnlijk conflicten. Uiteindelijk hebben de homo sapiens het
overleeft.
Maar kennis is niet volledig betrouwbaar want het wordt beperkt door eenzijdige vondst en
eigen interpretatie, maar sommige dingen werden op meerdere plekken gevonden; wat
zekerheid geeft.
, Paragraaf 1.2
KA: Het ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen
De landbouw ontstond als eerst in Zuidwest-Azië-> Syrië en Irak en wordt de vruchtbare
halvemaan genoemd. Rond 10.000 gingen mensen daar voor het eerst erwten, tarwe en
gerst verbouwen. Daarna werden dieren getemd en ontstond veeteelt, vanaf 8000 schapen,
geiten en varkens, vanaf 6000 runderen en vanaf 4000 paarden. De akkerbouw varieerde en
verspreidde. Rond 6500 bereikte het Europa en pas rond 5300 in Nederland en pas in 3500
in Amerika. Er was verschil tussen landen en continenten: China-> vooral rijst en varkens,
Amerika-> vooral aardappelen, bonen, mais, lama’s, kalkoen.
Oorzaken voor de landbouw zijn (1)klimaatverandering-> de laatste ijstijd was klaar en er
ontstonden natte zachte winters en droge zomers waarin granen groeiden. Ze begonnen
met het veredelen van planten en ontdekten dat ze konden zaaien en dan voedsel kregen.
Andere oorzaak: (2)dieren waarop gejaagd werden namen af en tegelijkertijd waren er
dieren om te temmen. Veeteelt leverde meer vlees op, en ook melk, wol en mest. Vanaf
5000 werden dieren gebruikt voor de bewerking van het land, door de ploeg kon de zware
grond worden verbouwd en dus ook in Nederland. De bevolkingsdichtheid nam toe,
landbouw werd een middel van bestaan. Door technologische vooruitgang (ploeg,
plant/dierveredeling) groeide alles alleen maar.
Er ontstond een agrarische samenleving, deze ontwikkeling heet de landbouwrevolutie
revolutie. Het was een geleidelijk proces, de mens werd een cultuurwezen. Er ontstond een
sedentaire leefwijze, ze gingen op een plek wonen omdat boeren bij hun akkers moesten
blijven en daardoor konden ze bezit gaan verzamelen zoals potten en kruiken. Ook gingen
boeren hun doden op een vaste plaats begraven zoals de hunebedden of Stone Henge die
erop wees dat de boerensamenlevingen ook religies hadden.
In 1492 N.Chr. waren de indianen in Amerika uitgeroeid door Columbus, dat was mogelijk
omdat Europa zich zoveel jaren eerder hadden ontwikkeld tot landbouw en dat leidde tot
meer ontwikkelingen zoals wapens en ze brachten ziektes mee die afkomstig waren van vee.
Ook waren er in Amerika geen zoogdieren en had ze landbouw zich door natuur barrières
niet over het hele continent kunnen verspreiden.
Hoe ontstond de landbouw?
Door de klimaatverandering en de dieren waarop gejaagd werd nam af, ook ontdekten
mensen (misschien) met toeval dat ze eetbare granen konden zaaien en oogsten.
Waar ontstond de landbouw?
In rivierdalen, hier werd ervaring opgedaan, er leefden dieren en die bleven daar ook in de
buurt en de grond was hier vruchtbaar.
Wat waren de gevolgen?
1 Sedentair bestaan(zelfde plek), 2 meer voedselzekerheid, 3 landbouw als katalysator van
technische vooruitgang(klei bakken, brons, veredeling, wiel, kalender), 4 bevolkingsgroei, 5
tot 3000 voor Christus
Paragraaf 1.1
KA: De levenswijze van jagers-verzamelaars
Prehistorie is de tijd waarin we nog geen geschreven bronnen hebben, het eindigde in 3000
want daarna was er schrift in het Midden-Oosten. Dus hier gebruiken we archeologie,
vergelijking met heden en experimentele archeologie. Maar we weten niets over wat de
mensen dachten, concrete personen of gebeurtenissen.
Tot 10.000 leefden we zwevend, we hadden grove stenen werktuigen en maakten vuur.
Rond 50.000 gingen we ingewikkeldere dingen gebruiken, we gingen vissen en kregen tenten
zodat we ons konden gaan verspreiden over Europa.
Mannen visten en joegen en vrouwen zorgden voor kinderen en verzamelden planten en
noten. Er is veel natuurkennis nodig om zo te overleven. De natuur kon weinig mensen
voeden dus de bevolking was trekkend en klein (nomaden).
De mensen leefden tussen 115.000-10.000 in een ijstijd met lage zeespiegel en vanaf 13.000
werd nw-europa bewoond. In de grotten van Dordogne in Zuid-Frankrijk en Spanje zijn
rotswandschilderingen gevonden, zoals 1 soort tovenaar, dit geeft aan dat ze niet alleen
nuttige voorwerpen maakten maar ook kunstuitingen.
Ötzi’s mummie is gevonden in 1991 in de Alpen, hij is de oudste individuele mens op aarde,
hij was oud(koolstofdatering) en doordat hij al 5300 jaar in het ijs lag goed bewaard
gebleven. Hij was zelf boer of was in contact met boeren (graan en brood in maag en
tassen), maar heeft zelf spullen mee van een herder of jager(bijl, dolk, pijl/boog).
Er is een fluit van homo sapiens gevonden en ook in andere plaatsen, dit geeft een vorm van
communicatie aan en als je dat hebt ben sterker en groter. Grotere groepen overleven
eerder als het klimaat tegenzit. Maar de neanderthalers en homo sapiens hadden even
grote hersenen en waarschijnlijk conflicten. Uiteindelijk hebben de homo sapiens het
overleeft.
Maar kennis is niet volledig betrouwbaar want het wordt beperkt door eenzijdige vondst en
eigen interpretatie, maar sommige dingen werden op meerdere plekken gevonden; wat
zekerheid geeft.
, Paragraaf 1.2
KA: Het ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen
De landbouw ontstond als eerst in Zuidwest-Azië-> Syrië en Irak en wordt de vruchtbare
halvemaan genoemd. Rond 10.000 gingen mensen daar voor het eerst erwten, tarwe en
gerst verbouwen. Daarna werden dieren getemd en ontstond veeteelt, vanaf 8000 schapen,
geiten en varkens, vanaf 6000 runderen en vanaf 4000 paarden. De akkerbouw varieerde en
verspreidde. Rond 6500 bereikte het Europa en pas rond 5300 in Nederland en pas in 3500
in Amerika. Er was verschil tussen landen en continenten: China-> vooral rijst en varkens,
Amerika-> vooral aardappelen, bonen, mais, lama’s, kalkoen.
Oorzaken voor de landbouw zijn (1)klimaatverandering-> de laatste ijstijd was klaar en er
ontstonden natte zachte winters en droge zomers waarin granen groeiden. Ze begonnen
met het veredelen van planten en ontdekten dat ze konden zaaien en dan voedsel kregen.
Andere oorzaak: (2)dieren waarop gejaagd werden namen af en tegelijkertijd waren er
dieren om te temmen. Veeteelt leverde meer vlees op, en ook melk, wol en mest. Vanaf
5000 werden dieren gebruikt voor de bewerking van het land, door de ploeg kon de zware
grond worden verbouwd en dus ook in Nederland. De bevolkingsdichtheid nam toe,
landbouw werd een middel van bestaan. Door technologische vooruitgang (ploeg,
plant/dierveredeling) groeide alles alleen maar.
Er ontstond een agrarische samenleving, deze ontwikkeling heet de landbouwrevolutie
revolutie. Het was een geleidelijk proces, de mens werd een cultuurwezen. Er ontstond een
sedentaire leefwijze, ze gingen op een plek wonen omdat boeren bij hun akkers moesten
blijven en daardoor konden ze bezit gaan verzamelen zoals potten en kruiken. Ook gingen
boeren hun doden op een vaste plaats begraven zoals de hunebedden of Stone Henge die
erop wees dat de boerensamenlevingen ook religies hadden.
In 1492 N.Chr. waren de indianen in Amerika uitgeroeid door Columbus, dat was mogelijk
omdat Europa zich zoveel jaren eerder hadden ontwikkeld tot landbouw en dat leidde tot
meer ontwikkelingen zoals wapens en ze brachten ziektes mee die afkomstig waren van vee.
Ook waren er in Amerika geen zoogdieren en had ze landbouw zich door natuur barrières
niet over het hele continent kunnen verspreiden.
Hoe ontstond de landbouw?
Door de klimaatverandering en de dieren waarop gejaagd werd nam af, ook ontdekten
mensen (misschien) met toeval dat ze eetbare granen konden zaaien en oogsten.
Waar ontstond de landbouw?
In rivierdalen, hier werd ervaring opgedaan, er leefden dieren en die bleven daar ook in de
buurt en de grond was hier vruchtbaar.
Wat waren de gevolgen?
1 Sedentair bestaan(zelfde plek), 2 meer voedselzekerheid, 3 landbouw als katalysator van
technische vooruitgang(klei bakken, brons, veredeling, wiel, kalender), 4 bevolkingsgroei, 5
