TAAK 8
Voorkennis:
Communicatie tussen cellen:
Communicatie tussen cellen zorgt voor een motorische respons na sensorische receptie.
Je hebt lokale signalering en lange afstands signalering.
Plaatje a: Endocriene signalering - uitgescheiden moleculen (hormonen) diffunderen in de
bloedbaan, en triggeren reacties in doelwitcellen door het hele lichaam.
Plaatje b: Paracriene signalen - uitgescheiden moleculen (geen hormoon) diffunderen lokaal
en triggeren een reactie in cellen in de buurt. Paracrien - doelwitcellen liggen dicht bij de
uitscheidende cel.
Plaatje c: Autocriene signalen - uitgescheiden moleculen (geen hormoon) diffunderen lokaal
en triggeren een reactie in de cellen waardoor ze zijn uitgescheiden. Autocrien - de
uitscheidende cellen zijn zelf de doelwitcellen.
Belangrijk voor deze taak:
Plaatje d: synaptische signalen – Een elektrisch signaal (impuls) zorgt voor de afgifte van
neurotransmitters door zendende cel. Neurotransmitters (geen hormoon) diffunderen door
de synapsen in de doel cel en triggeren een reactie in het doelweefsel (neuronen, spieren of
klieren). Neuronen communiceren met doelwitcellen, zoals andere neuronen en spiercellen,
via synapsen. Bij de meeste synapsen, scheiden neuronen moleculen uit, genaamd
neurotransmitters, die een korte afstand diffunderen en aan receptoren binden op de
doelwitcellen (zoals plaatje d). Bij de transmissie van een signaal van zintuigen naar centrale
zenuwstelsel naar spieren is sprake van synaptische signalering!
Plaatje e: neuroendocriene signalering - neurohormonen (hormoon) diffunderen in de
bloedbaan, en triggeren reacties in doelwitcellen overal in het lichaam. Dus neuronen die
neurosecretorische cellen heten, scheiden neurohormonen uit, die vervolgens diffunderen
van het zenuwcel eind, in de bloedbaan. Dit is belangrijk voor bijvoorbeeld de leverfunctie
en water balans. Het verschil met plaatje A is dat dit hormoon afkomstig is van een
zenuwcel.
,Connectie met taak 7:
In zendende en ontvangende cel vinden signaaltransductie ketens plaats voor een passende
respons van de cel. Dieren hebben ook signaaltransductie ketens: Cel signalering zorgt voor
de flight reactie van een impala.
Overzicht sensorische receptie, integreren en motorisch output
Een stimulus response keten:
Het verwerken van informatie door het zenuwstelsel gebeurt in drie stadia:
Sensorische receptie (ontvangen) – prikkels worden eerst ontvangen door zintuigen voordat
ze waargenomen kunnen worden. Sensorische prikkels worden opgevangen/waargenomen
door sensorische zenuwcellen. De prikkels zijn hierbij de regenworm of de tunnels waar
eten afwezig is, het dier neemt iets waar. In het geval van de regenworm neemt de mol de
bewegingen waar via trillingen.
Integreren (verwerken) - verwerken van de impulsen (elektrische signalen) die door
verschillende neuronen worden doorgegeven. Als de impuls aankomt in de hersenen, dan
ben je je bewust van de prikkel. Voorbeeldje met de runderen: Nadat de runderen de
prikkels omzetten in een impuls vindt integratie plaats in het centrale zenuwstelsel, zodat
de runderen kunnen reageren.
Motorische output- zenuwcellen nemen de prikkel op en zorgen voor bewegen en sturen
spieren aan. Als er geen eten aanwezig is beweegt de mol zich voort door de tunnel, als er
wel eten aanwezig is dan zorgen de skeletspieren voor het openen en bijten van de kaak.
Voorbeeld bij de runderen: Uiteindelijk rennen de runderen weg doordat vanuit het
zenuwstelsel skeletspieren in werking worden gezet.
, Nu alles uitgebreid:
Sensorische receptie: (zintuigen)
Leerdoel: Uitleggen hoe de 5 typen sensorische receptoren elk een soort prikkel kan
omzetten in een impuls.
Sensorische receptie – de detectie van een prikkel door een sensorische cel.
Het sensorische pad begint met sensorische receptie. Elke sensorische cel is een neuron, of
een cel die een neuron reguleert (zie plaatje hieronder).
Sensorische receptor – is een gespecialiseerde structuur of cel die reageert op een prikkel
uit het uitwendige of inwendige milieu van een dier. Ook al gebruiken dieren een wijde
variatie van sensorische receptoren om verschillende stimuli waar te nemen, het effect in
alle gevallen is om de ion kanalen te openen (hier later meer over). De verandering in de
stroom van ionen over het membraan verandert het membraan potentiaal. De verandering
in het membraan potentiaal heet een receptor potentiaal. De omzetting van de prikkel naar
een receptorpotentiaal staat bekend als sensorische transductie.
Er zijn twee categorieën sensorische receptoren:
- Neurale receptor: is als de receptor het aanvoerende neuron is, oftewel de receptor
is het eerste neuron. Hierbij leidt de prikkel dus direct uit op een actiepotentiaal.
- Niet-neurale receptor: de receptor reguleert het aanvoerende neuron, oftewel de
receptor is niet het eerste neuron en stuurt dus signaaltjes naar die eerste neurons.
Hierbij leidt de prikkel eerst tot het aanmaken van neurotransmitters door de
receptor die dan afgegeven worden aan het aanvoerende neuron.
Voorkennis:
Communicatie tussen cellen:
Communicatie tussen cellen zorgt voor een motorische respons na sensorische receptie.
Je hebt lokale signalering en lange afstands signalering.
Plaatje a: Endocriene signalering - uitgescheiden moleculen (hormonen) diffunderen in de
bloedbaan, en triggeren reacties in doelwitcellen door het hele lichaam.
Plaatje b: Paracriene signalen - uitgescheiden moleculen (geen hormoon) diffunderen lokaal
en triggeren een reactie in cellen in de buurt. Paracrien - doelwitcellen liggen dicht bij de
uitscheidende cel.
Plaatje c: Autocriene signalen - uitgescheiden moleculen (geen hormoon) diffunderen lokaal
en triggeren een reactie in de cellen waardoor ze zijn uitgescheiden. Autocrien - de
uitscheidende cellen zijn zelf de doelwitcellen.
Belangrijk voor deze taak:
Plaatje d: synaptische signalen – Een elektrisch signaal (impuls) zorgt voor de afgifte van
neurotransmitters door zendende cel. Neurotransmitters (geen hormoon) diffunderen door
de synapsen in de doel cel en triggeren een reactie in het doelweefsel (neuronen, spieren of
klieren). Neuronen communiceren met doelwitcellen, zoals andere neuronen en spiercellen,
via synapsen. Bij de meeste synapsen, scheiden neuronen moleculen uit, genaamd
neurotransmitters, die een korte afstand diffunderen en aan receptoren binden op de
doelwitcellen (zoals plaatje d). Bij de transmissie van een signaal van zintuigen naar centrale
zenuwstelsel naar spieren is sprake van synaptische signalering!
Plaatje e: neuroendocriene signalering - neurohormonen (hormoon) diffunderen in de
bloedbaan, en triggeren reacties in doelwitcellen overal in het lichaam. Dus neuronen die
neurosecretorische cellen heten, scheiden neurohormonen uit, die vervolgens diffunderen
van het zenuwcel eind, in de bloedbaan. Dit is belangrijk voor bijvoorbeeld de leverfunctie
en water balans. Het verschil met plaatje A is dat dit hormoon afkomstig is van een
zenuwcel.
,Connectie met taak 7:
In zendende en ontvangende cel vinden signaaltransductie ketens plaats voor een passende
respons van de cel. Dieren hebben ook signaaltransductie ketens: Cel signalering zorgt voor
de flight reactie van een impala.
Overzicht sensorische receptie, integreren en motorisch output
Een stimulus response keten:
Het verwerken van informatie door het zenuwstelsel gebeurt in drie stadia:
Sensorische receptie (ontvangen) – prikkels worden eerst ontvangen door zintuigen voordat
ze waargenomen kunnen worden. Sensorische prikkels worden opgevangen/waargenomen
door sensorische zenuwcellen. De prikkels zijn hierbij de regenworm of de tunnels waar
eten afwezig is, het dier neemt iets waar. In het geval van de regenworm neemt de mol de
bewegingen waar via trillingen.
Integreren (verwerken) - verwerken van de impulsen (elektrische signalen) die door
verschillende neuronen worden doorgegeven. Als de impuls aankomt in de hersenen, dan
ben je je bewust van de prikkel. Voorbeeldje met de runderen: Nadat de runderen de
prikkels omzetten in een impuls vindt integratie plaats in het centrale zenuwstelsel, zodat
de runderen kunnen reageren.
Motorische output- zenuwcellen nemen de prikkel op en zorgen voor bewegen en sturen
spieren aan. Als er geen eten aanwezig is beweegt de mol zich voort door de tunnel, als er
wel eten aanwezig is dan zorgen de skeletspieren voor het openen en bijten van de kaak.
Voorbeeld bij de runderen: Uiteindelijk rennen de runderen weg doordat vanuit het
zenuwstelsel skeletspieren in werking worden gezet.
, Nu alles uitgebreid:
Sensorische receptie: (zintuigen)
Leerdoel: Uitleggen hoe de 5 typen sensorische receptoren elk een soort prikkel kan
omzetten in een impuls.
Sensorische receptie – de detectie van een prikkel door een sensorische cel.
Het sensorische pad begint met sensorische receptie. Elke sensorische cel is een neuron, of
een cel die een neuron reguleert (zie plaatje hieronder).
Sensorische receptor – is een gespecialiseerde structuur of cel die reageert op een prikkel
uit het uitwendige of inwendige milieu van een dier. Ook al gebruiken dieren een wijde
variatie van sensorische receptoren om verschillende stimuli waar te nemen, het effect in
alle gevallen is om de ion kanalen te openen (hier later meer over). De verandering in de
stroom van ionen over het membraan verandert het membraan potentiaal. De verandering
in het membraan potentiaal heet een receptor potentiaal. De omzetting van de prikkel naar
een receptorpotentiaal staat bekend als sensorische transductie.
Er zijn twee categorieën sensorische receptoren:
- Neurale receptor: is als de receptor het aanvoerende neuron is, oftewel de receptor
is het eerste neuron. Hierbij leidt de prikkel dus direct uit op een actiepotentiaal.
- Niet-neurale receptor: de receptor reguleert het aanvoerende neuron, oftewel de
receptor is niet het eerste neuron en stuurt dus signaaltjes naar die eerste neurons.
Hierbij leidt de prikkel eerst tot het aanmaken van neurotransmitters door de
receptor die dan afgegeven worden aan het aanvoerende neuron.
