Grondslagen van de ergotherapie 1
Hoofdstuk 1: Oorsprong en ontwikkeling van het beroep
1.2 Het begrip ergotherapie
Het heeft een erg grote nationale structuur
• De World Federation of Occupational Therapists (WFOT) heeft in 1970 de term
‘ergotherapie’ uitgeroepen tot officiële vertaling in niet-Engelstalige landen van het
begrip occupational therapy.
• Het Griekse woord ergon betekent ‘werk’ in de ruimste zin van het woord:
- Actieve betrokkenheid
- Lichamelijke en geestelijke activiteit
- Prestatie
- Verrichting
- Handeling
• De toepassing van arbeid & activiteiten als therapeutisch middel heeft gedurende de
geschiedenis vele verschijningsvormen en benamingen gekend.
• In de loop der jaren: verschillende beroepen die activiteiten gebruiken als middel om
het dagelijks handel van mensen te beïnvloeden bv. activiteitenbegeleiding,
ergotherapie
• In België is activiteitenbegeleiding nooit een apart beroep geweest, werd vaak
uitgevoerd door verpleegkundigen
1.1.3 Van klassieke oudheid tot moderne tijd: de historie van ergotherapie in vogelvlucht
• Oertijd: veel aandacht voor de gezondheid van het individu. De fitheid van iedereen
had direct invloed op de groep als totaal.
• In de klassieke Oudheid (Griekse & Romeinse van ong. 2000 voor Chr. Tot 500 na Chr.)
• eerste aanzetten tot de moderne geneeskunde
• de plaats van actief zijn bij het gezondheid blijven kreeg meer vorm
• opvatting: men kon enkel actief blijven als er een balans was in het lichaam.
! Gezonde geest in een gezond lichaam
! Oefeningen of activiteiten om weer gezond te worden
Pagina 1
! van !56
,• Middeleeuwen (500 tot 1300 na Chr.):
• verandering in de opvatting over de plaats van het handelen in het dagelijks
leven
• ‘Bid & werk’
• Grote invloed van de kerk en het geloof
• Preventieve werking: door te bidden bleef men gezond
• Versterking van de positie van de zwakkeren in de samenleving
• Ontwikkeling in de geneeskunde: ‘balans’
• Toenemende verwetenschappelijking van de gezondheidszorg in universiteiten waar
geneesheren werden opgeleid + onderzoek
• Renaissance (1300 tot 1700 na Chr.): versterking van de intellectuele ontwikkeling +
herontdekking van de inzichten van de klassieken —> eigen ideologie: HUMANISME
• Het humanisme stelt de mens met zijn waardigheid en het geloof in eigen kunnen
centraal.
• Overtuiging —> de mens die zich volledig naar zijn kunnen ontplooit: zowel fysiek als
intellectueel (bv. Leonardo Da Vinci)
• Verspreiding van het humanisme door de boekdrukkunst.
• Vervallen van het monopolie van de kerk: zorg was tot dan een kerkelijke
aangelegenheid geweest.
• Eerste publicaties over de “baten” van betekenisvol bezig zijn, niet bezig zijn kon
leiden tot allerlei kwalen.
• Eeuw van de Verlichting (18° eeuw):
• nadruk op rationaliteit en de tendens om de mens centraal te stellen.
• Ideeën over “gelijkheid, vrijheid en broederschap”
• recht om zich te ontplooien
• Zelfontplooiing —> door actief te zijn en vooral door werk.
• Groei van de medische zorg, aantal dokters & ziekenhuizen, publicaties
• Philippe Pinel (psychiater uit Parijs):
• inzetten van activiteiten als therapie (activiteiten om de instelling te doen
draaien)
• Franse revolutie 1789 door de inname van Bastille (de gevangenis), ‘de krankzinnigen
werden van hun keten ontdaan’.
• Industriële Revolutie (eind 18° tot eind 19° eeuw):
• grote maatschappelijke veranderingen
• sociale veranderingen
• politieke veranderingen
• als gevolg van de industrialisatie van de economie.
• Oprichten van werkhuizen voor armen + onderwijs voor kinderen.
• Samuel Tuke: introduceert activiteiten voor geesteszieken in Engeland in functie van
eigenwaarde, greep op zichzelf & herstel.
Pagina 2
! van !56
,1.4 Eerste aanzetting tot beroepsvorming
1.4.1 Europa
• In de oudheid: eerste meldingen van heilzame werking van arbeid, activiteiten & spel
• Toch liggen wortels van de ergotherapie in de 19° eeuw
• Ergotherapie is nauw verbonden met een humane benadering van mensen
(gelijkwaardigheid)
• Ten tijde van de Franse Revolutie (vrijheid, gelijkheid & broederschap) worden de
eerste vormen van ergotherapie toegepast.
Philippe Pinel: Frankrijk P. Pinel bevrijdt “krankzinnigen van
hun ketenen (24/05/1798)
• Deze opvatting over herstel (1801), terugkeer naar vroegere interesse & werk, komt
sterk overeen met de huidige opvattingen over participatie van cliënten.
• Pinel maakte als eerste onderscheid tussen krankzinnigen & criminelen.
• Weg naar een meer medische & tolerantere benaderingswijze van mensen met
afwijkend gedrag: TRAITEMENT MORALE
• Nog geen autonomie van de patiënt – arbeid werd gebruikt om te disciplineren
• In Engeland : quaker Samuel Tuke (psychiater - 1800) : arbeid als therapie voor
krankzinnigen.
• Behandeling gebaseerd op humanitaire principes —> nadruk op een menselijke
benadering van de patiënten.
• MORAL TREATMENT
• Overtuiging over de waarde en de individualiteit van ieder mens ! benadering met
respect & vriendelijkheid
• Vergelijking behandeling Pinel & Tuke : bij Tuke sloot de behandeling aan bij de
gewoonten, manieren & voorkeuren van mensen.
• In 1856 ontwikkelde Conolly deze visie verder tot het no-restraint-systeem (Geen
dwang systeem).
Pagina 3
! van !56
, 1.4.2 Invloed van de Europese voorlopers op de huidige ergotherapie
• Pinel, Tuke & Conolly worden als voorlopers van de ergotherapie gezien
• Hun humanistische uitgangspunten zijn nog steeds terug te zien in onze huidige visie
op ergotherapie:
▪ De mens als individu
▪ Gelijkwaardigheid
▪ Respect voor diversiteit
▪ Tolerantie t.a.v. mensen die niet aan de sociale norm voldoen
▪ Wensen & behoeften van de patiënt staan centraal = “client-centered”
▪ Activiteiten moeten betekenis hebben voor de patiënt
• In de 19° en 20° eeuw werden zelden activiteiten gebruikt om motorisch functieherstel
te bewerkstelligen
• Uitzonderingen:
• Clement Tissot publiceert in 1780 (voor Pinel) een boek met gedetailleerde
voorschriften voor het gebruik van handenarbeid voor de behandeling van spier-
en gewrichtsaandoeningen
• De Renzy beschreef hulpmiddelen ter vervanging van de rechterhand (1822)
• Aan de ideeën van Tissot & de Renzy werd pas later vormgegeven tijdens en na W.O. 1
1.4.3 De Verenigde Staten
• Ontwikkelingen in Europa: eerste helft 19° eeuw
• Handenarbeid in psychiatrische inrichtingen
• Pas sinds begin 20° eeuw sprake van “ergotherapie als beroep”
• 1910: druk om patiënten te activeren door het aanbieden van arbeid of activiteiten
• 1922: Adolf Meyer (psychiater)
• Bouwde verder op de ideeën van “moral treatment”
• Ging ervan uit dat actief zijn, mentaal en fysiek, beter is dan nietsdoen:
‘nietsdoen hoort niet bij de mens’.
1.4.4 Dagelijks handelen & activiteiten
Betrokkenheid bij activiteiten en routinematig handelen speelt een belangrijke rol bij het
structureren van het leven.
Meyer formuleert in 1922 vijf uitgangspunten, die nog steeds gelden voor de
ergotherapie:
• Fundamenteel verband tussen gezondheid, arbeid en handelen.
• Evenwicht tussen zijn, denken en doen (door het uitvoeren van gezonde
activiteiten)
• Eenheid tussen lichaam en geest.
• Deelname aan het maatschappelijk leven wordt belemmerd, of het handelen
verstoord raakt, dan gaan de functies van geest en lichaam achteruit.
• Daar actief handelen de geest en het lichaam in stand houdt, is het aanwenden
van activiteiten in therapie geschikt om handelingscompetentie te herstellen.
• Deze uitgangspunten zijn de fundamenten voor de ergotherapie =“visie op handelen”.
Pagina 4
! van !56
Hoofdstuk 1: Oorsprong en ontwikkeling van het beroep
1.2 Het begrip ergotherapie
Het heeft een erg grote nationale structuur
• De World Federation of Occupational Therapists (WFOT) heeft in 1970 de term
‘ergotherapie’ uitgeroepen tot officiële vertaling in niet-Engelstalige landen van het
begrip occupational therapy.
• Het Griekse woord ergon betekent ‘werk’ in de ruimste zin van het woord:
- Actieve betrokkenheid
- Lichamelijke en geestelijke activiteit
- Prestatie
- Verrichting
- Handeling
• De toepassing van arbeid & activiteiten als therapeutisch middel heeft gedurende de
geschiedenis vele verschijningsvormen en benamingen gekend.
• In de loop der jaren: verschillende beroepen die activiteiten gebruiken als middel om
het dagelijks handel van mensen te beïnvloeden bv. activiteitenbegeleiding,
ergotherapie
• In België is activiteitenbegeleiding nooit een apart beroep geweest, werd vaak
uitgevoerd door verpleegkundigen
1.1.3 Van klassieke oudheid tot moderne tijd: de historie van ergotherapie in vogelvlucht
• Oertijd: veel aandacht voor de gezondheid van het individu. De fitheid van iedereen
had direct invloed op de groep als totaal.
• In de klassieke Oudheid (Griekse & Romeinse van ong. 2000 voor Chr. Tot 500 na Chr.)
• eerste aanzetten tot de moderne geneeskunde
• de plaats van actief zijn bij het gezondheid blijven kreeg meer vorm
• opvatting: men kon enkel actief blijven als er een balans was in het lichaam.
! Gezonde geest in een gezond lichaam
! Oefeningen of activiteiten om weer gezond te worden
Pagina 1
! van !56
,• Middeleeuwen (500 tot 1300 na Chr.):
• verandering in de opvatting over de plaats van het handelen in het dagelijks
leven
• ‘Bid & werk’
• Grote invloed van de kerk en het geloof
• Preventieve werking: door te bidden bleef men gezond
• Versterking van de positie van de zwakkeren in de samenleving
• Ontwikkeling in de geneeskunde: ‘balans’
• Toenemende verwetenschappelijking van de gezondheidszorg in universiteiten waar
geneesheren werden opgeleid + onderzoek
• Renaissance (1300 tot 1700 na Chr.): versterking van de intellectuele ontwikkeling +
herontdekking van de inzichten van de klassieken —> eigen ideologie: HUMANISME
• Het humanisme stelt de mens met zijn waardigheid en het geloof in eigen kunnen
centraal.
• Overtuiging —> de mens die zich volledig naar zijn kunnen ontplooit: zowel fysiek als
intellectueel (bv. Leonardo Da Vinci)
• Verspreiding van het humanisme door de boekdrukkunst.
• Vervallen van het monopolie van de kerk: zorg was tot dan een kerkelijke
aangelegenheid geweest.
• Eerste publicaties over de “baten” van betekenisvol bezig zijn, niet bezig zijn kon
leiden tot allerlei kwalen.
• Eeuw van de Verlichting (18° eeuw):
• nadruk op rationaliteit en de tendens om de mens centraal te stellen.
• Ideeën over “gelijkheid, vrijheid en broederschap”
• recht om zich te ontplooien
• Zelfontplooiing —> door actief te zijn en vooral door werk.
• Groei van de medische zorg, aantal dokters & ziekenhuizen, publicaties
• Philippe Pinel (psychiater uit Parijs):
• inzetten van activiteiten als therapie (activiteiten om de instelling te doen
draaien)
• Franse revolutie 1789 door de inname van Bastille (de gevangenis), ‘de krankzinnigen
werden van hun keten ontdaan’.
• Industriële Revolutie (eind 18° tot eind 19° eeuw):
• grote maatschappelijke veranderingen
• sociale veranderingen
• politieke veranderingen
• als gevolg van de industrialisatie van de economie.
• Oprichten van werkhuizen voor armen + onderwijs voor kinderen.
• Samuel Tuke: introduceert activiteiten voor geesteszieken in Engeland in functie van
eigenwaarde, greep op zichzelf & herstel.
Pagina 2
! van !56
,1.4 Eerste aanzetting tot beroepsvorming
1.4.1 Europa
• In de oudheid: eerste meldingen van heilzame werking van arbeid, activiteiten & spel
• Toch liggen wortels van de ergotherapie in de 19° eeuw
• Ergotherapie is nauw verbonden met een humane benadering van mensen
(gelijkwaardigheid)
• Ten tijde van de Franse Revolutie (vrijheid, gelijkheid & broederschap) worden de
eerste vormen van ergotherapie toegepast.
Philippe Pinel: Frankrijk P. Pinel bevrijdt “krankzinnigen van
hun ketenen (24/05/1798)
• Deze opvatting over herstel (1801), terugkeer naar vroegere interesse & werk, komt
sterk overeen met de huidige opvattingen over participatie van cliënten.
• Pinel maakte als eerste onderscheid tussen krankzinnigen & criminelen.
• Weg naar een meer medische & tolerantere benaderingswijze van mensen met
afwijkend gedrag: TRAITEMENT MORALE
• Nog geen autonomie van de patiënt – arbeid werd gebruikt om te disciplineren
• In Engeland : quaker Samuel Tuke (psychiater - 1800) : arbeid als therapie voor
krankzinnigen.
• Behandeling gebaseerd op humanitaire principes —> nadruk op een menselijke
benadering van de patiënten.
• MORAL TREATMENT
• Overtuiging over de waarde en de individualiteit van ieder mens ! benadering met
respect & vriendelijkheid
• Vergelijking behandeling Pinel & Tuke : bij Tuke sloot de behandeling aan bij de
gewoonten, manieren & voorkeuren van mensen.
• In 1856 ontwikkelde Conolly deze visie verder tot het no-restraint-systeem (Geen
dwang systeem).
Pagina 3
! van !56
, 1.4.2 Invloed van de Europese voorlopers op de huidige ergotherapie
• Pinel, Tuke & Conolly worden als voorlopers van de ergotherapie gezien
• Hun humanistische uitgangspunten zijn nog steeds terug te zien in onze huidige visie
op ergotherapie:
▪ De mens als individu
▪ Gelijkwaardigheid
▪ Respect voor diversiteit
▪ Tolerantie t.a.v. mensen die niet aan de sociale norm voldoen
▪ Wensen & behoeften van de patiënt staan centraal = “client-centered”
▪ Activiteiten moeten betekenis hebben voor de patiënt
• In de 19° en 20° eeuw werden zelden activiteiten gebruikt om motorisch functieherstel
te bewerkstelligen
• Uitzonderingen:
• Clement Tissot publiceert in 1780 (voor Pinel) een boek met gedetailleerde
voorschriften voor het gebruik van handenarbeid voor de behandeling van spier-
en gewrichtsaandoeningen
• De Renzy beschreef hulpmiddelen ter vervanging van de rechterhand (1822)
• Aan de ideeën van Tissot & de Renzy werd pas later vormgegeven tijdens en na W.O. 1
1.4.3 De Verenigde Staten
• Ontwikkelingen in Europa: eerste helft 19° eeuw
• Handenarbeid in psychiatrische inrichtingen
• Pas sinds begin 20° eeuw sprake van “ergotherapie als beroep”
• 1910: druk om patiënten te activeren door het aanbieden van arbeid of activiteiten
• 1922: Adolf Meyer (psychiater)
• Bouwde verder op de ideeën van “moral treatment”
• Ging ervan uit dat actief zijn, mentaal en fysiek, beter is dan nietsdoen:
‘nietsdoen hoort niet bij de mens’.
1.4.4 Dagelijks handelen & activiteiten
Betrokkenheid bij activiteiten en routinematig handelen speelt een belangrijke rol bij het
structureren van het leven.
Meyer formuleert in 1922 vijf uitgangspunten, die nog steeds gelden voor de
ergotherapie:
• Fundamenteel verband tussen gezondheid, arbeid en handelen.
• Evenwicht tussen zijn, denken en doen (door het uitvoeren van gezonde
activiteiten)
• Eenheid tussen lichaam en geest.
• Deelname aan het maatschappelijk leven wordt belemmerd, of het handelen
verstoord raakt, dan gaan de functies van geest en lichaam achteruit.
• Daar actief handelen de geest en het lichaam in stand houdt, is het aanwenden
van activiteiten in therapie geschikt om handelingscompetentie te herstellen.
• Deze uitgangspunten zijn de fundamenten voor de ergotherapie =“visie op handelen”.
Pagina 4
! van !56
