Filosofie van de managementwetenschappen
Hoorcollege 3
Jeremy Bentham en het utilitarisme
Doelethiek behandelen aan de hand van het utilitarisme:
- Een grote denker daarvan: Jeremy Bentham (1748-1832)
o Hij was een wonderkind, begon op zijn derde al Latijn te spreken, sprak 10 talen
vloeiend
o Sociaal hervormer: Hij pleitte nadrukkelijk voor gelijke rechten van vrouwen, zelfs
homoseksuelen, maar ontwierp ook een nieuw soort gevangenis: het panopticon
Want hij vermoedde dat de meeste mensen daar gelukkig van zouden
worden
Panopticon
Soort metafoor voor een wetenschappelijk georganiseerde
samenleving
Koepelgevangenissen met allemaal raampjes aan de buitenkant van
de cellen. Wachttoren in het midden. De persoon ziet zo altijd
schaduwen van de gevangenen. De gevangen voelen dat zij continue
worden geobserveerd/gezien worden, waardoor zij zich
gedisciplineerd gaan gedragen
o Dit moet je in een samenleving zien te krijgen volgens
Bentham
o Hij veronderstelde dat je in feite alle problemen in de wereld kon oplossen met de
wetenschap (deze houding kwam je in die tijd vaker tegen)
o Hij vond dat op basis van religie, ethiek en allerlei gevoelens teveel ruzie en oorlog
was
o Hij is net als veel andere van mening dat een bepaald rationaliteit geboren is
o Na zijn dood heeft hij zich laten mummificeren, sindsdien is hij nog in University
College Londen te bewonderen. Hij stelde zijn lichaam open voor de wetenschap.
o Belangrijkste woordvoerder van het klassieke utilitarisme
o Grote invloed op het kapitalistische denken gehad
o Bentham, bezeten van wetenschap, liet zijn lichaam na zijn dood balsemen en het is
tot op de dag van vandaag te bewonderen in University College, Londen. Bij zijn
voeten zie je zijn hoofd in was.
o Beroemd is deze passage: “De mens heeft twee soevereine meesters: plezier en pijn.
Ze beheersen ons in alles wat we doen en zeggen.”
Belangrijk: hier gaat het niet om persoonlijke of individuele gevoelens. Een
handeling die goed is, draagt bij aan het plezier van zoveel mogelijk mensen.
Het gaat in Benthams ethiek nooit om individueel plezier. (Weg dus met het
psychologische egoïsme!)
o Nut, dat wil zeggen: alles wat ‘pleasure’ voor zoveel mogelijk mensen verhoogt, is
het criterium voor iedere deugd. Ofwel: een handeling die deugdzaam, goed of juist
is, is een handeling die de hoeveelheid nut in een samenleving verhoogt.
o Let op: het gaat hierbij om kwantitatieve grootheden! Nut, plezier en geluk worden
in cijfers gedacht. Dit is ook utilitaristisch denken.
o Men spreekt wel eens van: ‘moral arithmetics’ (morele rekenkunde). De ‘deliberatie’
gaat dus richting een ‘felicific calculus’ (gelukscalculus).
Mill, Kant en Bentham stoppen iets rationeels in de ethiek:
Bij Bentham is het rationele: rekenkunde
Hoorcollege 3
Jeremy Bentham en het utilitarisme
Doelethiek behandelen aan de hand van het utilitarisme:
- Een grote denker daarvan: Jeremy Bentham (1748-1832)
o Hij was een wonderkind, begon op zijn derde al Latijn te spreken, sprak 10 talen
vloeiend
o Sociaal hervormer: Hij pleitte nadrukkelijk voor gelijke rechten van vrouwen, zelfs
homoseksuelen, maar ontwierp ook een nieuw soort gevangenis: het panopticon
Want hij vermoedde dat de meeste mensen daar gelukkig van zouden
worden
Panopticon
Soort metafoor voor een wetenschappelijk georganiseerde
samenleving
Koepelgevangenissen met allemaal raampjes aan de buitenkant van
de cellen. Wachttoren in het midden. De persoon ziet zo altijd
schaduwen van de gevangenen. De gevangen voelen dat zij continue
worden geobserveerd/gezien worden, waardoor zij zich
gedisciplineerd gaan gedragen
o Dit moet je in een samenleving zien te krijgen volgens
Bentham
o Hij veronderstelde dat je in feite alle problemen in de wereld kon oplossen met de
wetenschap (deze houding kwam je in die tijd vaker tegen)
o Hij vond dat op basis van religie, ethiek en allerlei gevoelens teveel ruzie en oorlog
was
o Hij is net als veel andere van mening dat een bepaald rationaliteit geboren is
o Na zijn dood heeft hij zich laten mummificeren, sindsdien is hij nog in University
College Londen te bewonderen. Hij stelde zijn lichaam open voor de wetenschap.
o Belangrijkste woordvoerder van het klassieke utilitarisme
o Grote invloed op het kapitalistische denken gehad
o Bentham, bezeten van wetenschap, liet zijn lichaam na zijn dood balsemen en het is
tot op de dag van vandaag te bewonderen in University College, Londen. Bij zijn
voeten zie je zijn hoofd in was.
o Beroemd is deze passage: “De mens heeft twee soevereine meesters: plezier en pijn.
Ze beheersen ons in alles wat we doen en zeggen.”
Belangrijk: hier gaat het niet om persoonlijke of individuele gevoelens. Een
handeling die goed is, draagt bij aan het plezier van zoveel mogelijk mensen.
Het gaat in Benthams ethiek nooit om individueel plezier. (Weg dus met het
psychologische egoïsme!)
o Nut, dat wil zeggen: alles wat ‘pleasure’ voor zoveel mogelijk mensen verhoogt, is
het criterium voor iedere deugd. Ofwel: een handeling die deugdzaam, goed of juist
is, is een handeling die de hoeveelheid nut in een samenleving verhoogt.
o Let op: het gaat hierbij om kwantitatieve grootheden! Nut, plezier en geluk worden
in cijfers gedacht. Dit is ook utilitaristisch denken.
o Men spreekt wel eens van: ‘moral arithmetics’ (morele rekenkunde). De ‘deliberatie’
gaat dus richting een ‘felicific calculus’ (gelukscalculus).
Mill, Kant en Bentham stoppen iets rationeels in de ethiek:
Bij Bentham is het rationele: rekenkunde
