Stappenplannen Materieel Strafrecht 24/25
Causaliteit, opzet, culpa, strafuitsluitingsgronden, voorfase, samenloop en rechtspersonen. Dat wat niet te vinden is in de wet/arrestenbundel.
Week 2 – Causaliteit
“Kan het objectieve bestanddeel van de delictsomschrijving worden bewezen” of “Kan het gevolg redelijkerwijs aan de verdachte worden
toegerekend?” AKA: is er sprake van causaliteit?
Stap 1: “Het beantwoorden of er sprake is van een causaal verband/causaliteit wordt vaak gedaan aan de hand van de leer van redelijke
toerekening. Dit volgt uit het arrest Letale Longembolie. De ondergrens van de strafrechtelijk relevante causaliteit is de conditio sine qua non.”
Stap 2: Wordt er voldaan aan de ondergrens? Simpelweg: als ik de gedraging van de verdachte weghaal, zou het gevolg dan alsnog zijn ingetreden?
Stap 3: Voldaan aan de ondergrens, echter sprake van complexe causale keten. Sprake van duidelijke CSQN of twijfel in de CSQN? (twijfel of mijn
gedraging essentieel was bij het gevolg).
Stap 4: Duidelijke CSQN? Schema 1. Twijfel CSQN? Bij alternatieve CSQN schema 2 en bij omissiedelict schema 3.
Stap 5: Op basis van langsgelopen schema: is er sprake van causaliteit, en kan dus red. worden toegerekend? Conclusie & beantwoorden v.d. vraag.
Ondergrens = CSQN, CSQN duidelijk Twijfel CSQN, alternatieve causaliteit Twijfel CSQN, omissiedelict
Voorbeelden CCK met duidelijke CSQN HR Groninger HIV: welke van de twee situaties HR Shaken Baby: omissiedelict, handelen ontbreekt
(1) Medische complicatie (HR Let. Long) is hoogstwaarschijnlijk de causaliteit en welke Stappenplan in het arrest r.o. 4.7
(2) Medische fout (HR Aorta.) hoogstonwaarschijnlijk?
(3) Keuze slachtoffer (HR Dwars.) Stappenplan in het arrest r.o. 2.4.4 NB: met ‘plicht’ wordt bedoeld rechtsplicht/zorgplicht. Die
kan van tevoren bestaan op basis van relatie/beroep, maar
Enkel indien de casus vergelijkbaar is, Voldaan aan stappenplan? Dan bestaat er al op kan ook door de verdachte opgenomen worden. Kijken
arrest en rechtsregel noemen. basis van Groninger HIV bewijs om het naar omstandigheden v.h. geval.
redelijkerwijs toe te rekenen, want gedraging
1. Aard v.d. gedraging: kijken naar het van de verdachte hoogstwaarschijnlijk de Voldaan aan stappenplan? Dan bestaat er al op basis van
gevolg en het risico (vitale organen, causaliteit. Nu stappenplan CCK langslopen. Shaken Baby bewijs om het redelijkerwijs toe te rekenen.
kans op gevolg etc.) Niet voldaan? Gedraging van verdachte Nu stappenplan CCK langslopen.
2. Opzet/schuldverband: kijken naar hoogstonwaarschijnlijk de causaliteit, dus niet Niet voldaan? Gedraging van verdachte
DO, voldaan aan opzet/culpa? (minder meer redelijk toe te rekenen hoogstonwaarschijnlijk de causaliteit, dus niet meer
uitgebreid als in w3/4) redelijk toe te rekenen
3. Voorzienbaarheid: was het gevolg te NB: aard v.d. gedraging hoef je niet nogmaals
verwachten? langs te lopen, want behandel je al in NB: aard v.d. gedraging hoef je niet nogmaals langs te
Groninger HIV bij ‘naar aard geschikt’. Schrijf lopen, want kun je niks over zeggen aangezien er juist niet
enkel op in juridisch kader, leg uit waarom je gehandeld is. Schrijf enkel op in juridisch kader, leg uit
over slaat. waarom je over slaat.
Week 3 – Opzet
“Kan het subjectieve bestanddeel van de delictsomschrijving worden bewezen” of “Kan de opzet op X worden bewezen?” AKA: sprake van opzet?
Stap 1: Pak artikel erbij, kijk wat voor soort opzet het is in de DO. Bij alle vormen van opzet behalve bij “oogmerk” is de ondergrens ‘voorwaardelijk
opzet’. De ondergrens voor “oogmerk” is ‘opzet met noodzakelijkheids- of zekerheidsbewustzijn’.
Stap 2: Drie gradaties van opzet. Bij toetsen ga je het rijtje af.
1. Zuiver opzet
Schrijf in twee zinnen op waarom de wil wel/niet primair gericht is op het gevolg. Wat was het primaire doel van de verdachte?
2. Opzet met noodzakelijkheids- of zekerheidsbewustzijn
Schrijf in twee zinnen op waarom ondanks dat de wil niet primair is gericht op het gevolg, het gevolg wel/niet noodzakelijkerwijs zal intreden. Stond
van tevoren 100% vast dat dat gevolg zich zou intreden als de verdachte deze gedraging zou uitvoeren?
3. Voorwaardelijk opzet
Het bewust aanvaarden van de aanmerkelijke kans dat het ten laste gelegde gevolg zal intreden
a. Aanmerkelijke kans, risicocomponent
HR Aanmerkelijke kans II r.o. 5.3.2 stappenplan (of HR HIV I r.o. 3.6)
Eigenlijk (1) wat doet de verdachte in wat voor soort situatie en (2) is er een aanmerkelijke kans dat onder deze omstandigheden dit
specifieke gevolg zal intreden?
b. Bewust, kenniscomponent → Ervan bewust zijn dat er een aanmerkelijk kans bestaat dat dat gevolg zich zal intreden
Kijken naar (1) verklaringen v.d. verdachte en (2) gemiddelde derde: “het kan niet anders dan dat hij het wist”
N.B. niet wist/behoorde te weten, maar “het kan niet anders”
c. Aanvaarden, wilscomponent → Op de koop toenemen dat er een aanmerkelijke kans bestaat dat dat gevolg zich zal intreden
Kijken naar (1) verklaringen v.d. verdachte/getuigen (HR Enkhuizer doodslag) en (2) feitelijke omstandigheden v.h. geval: neem je naar
uiterlijke verschijningsvorm de kans op de koop toe?
Let op! Eventuele contra-indicaties (HR Porsche) kunnen ervoor zorgen dat voorwaardelijk opzet niet bewezen kan worden. Verdachte
aanvaardt de kans niet.
N.B. noem de arrest bij schetsen jur. kader. Enkel diep op ingaan als casus overeenkomt.
Voorbedachte rade
Voorbedachte rade en opzet hebben niks echt met elkaar te maken. Voorbedachte raad is geen gradatie van opzet. Voorbedachte raad is
strafverzwarend t.o.v. een artikel (doodslag v. moord bijvoorbeeld).
Wanneer is hier sprake van? HR Voorbedachte raad II r.o. 7.2
NB: ‘voldoende tijd’ hoeft niet heel lang te zijn, een aantal minuten kunnen genoeg zijn
Als er sprake is van voldoende tijd, maar er is ook sprake van een contra-indicatie, dan is er geen sprake van voorbedachte raad, omdat we dan ervan
uitgaan dat de verdachte geen gebruik heeft gemaakt dan de tijd.
Week 4 – Culpa
“Kan het subjectieve bestanddeel van de delictsomschrijving worden bewezen” of “Kan de schuld van X worden bewezen?” AKA: sprake van culpa?
, Culpa is een verwijtbare aanmerkelijke onvoorzichtigheid. Totaaloordeel geven op basis van stappenplan: geheel van de gedragingen van de
verdachte, de aard en ernst daarvan en de overige omstandigheden van het geval (HR Blackout, r.o. 3.5).
1. Aanmerkelijke onvoorzichtigheid → Objectieve zijde: had de verdachte anders moeten handelen?
a. Onvoorzichtig?
Is er gehandeld in strijd met normen?
b. Aanmerkelijk? Een aantal gezichtspunten:
i. Normoverschrijdingen: hoeveelheid + inhoud (HR Blackout), niet zeker of één overschrijding genoeg voldoende is (zie r.o. 3.5)
ii. Garantenstellung: verhoogde zorgplicht bij bepaalde beroepen/professionals/deskundigen/sterke deelnemers in verkeer door
rijbewijs (HR Verpleegster)
iii. Geoorloofd risico: sport en spel situaties etc. Vaak n.v.t.
iv. Voorzienbaarheid: was het te voorzien/te verwachten dat dit gevolg zich zou intreden door (de verdachte zelf of) een
willekeurige derde in dezelfde situatie? Objectieve invulling, dus snel aan voldaan.
Tussenconcl: er is aanmerkelijk onvoorzichtig gehandeld, dus daarmee is de wederrechtelijkheid gegeven. Nu gaan we kijken naar de subj. zijde.
2. Verwijtbaarheid → Subjectieve zijde: had de verdachte anders kunnen handelen?
Schrijf in één à twee zinnen op of er anders gehandeld had kunnen worden, en zo ja, hoe. “Bovendien wordt door het vaststellen van de
aanmerkelijke onvoorzichtigheid de verwijtbaarheid in beginsel verondersteld, behoudens contra-indicaties” Schrijf vervolgens op of er wel/niet
sprake is van contra-indicaties. Contra-indicaties zijn verweren die verwijtbaarheid aantasten zoals schulduitsluiting etc.
3. Causaliteit (zie week 2)
Ander soort culpoos delict? Dan is causaliteit geen relevant vereiste. Wel culpoos gevolgsdelict? Causaliteit wordt verondersteld (behoudens CCK).
Roekeloosheid
Roekeloosheid, de zwaarste vorm van onvoorzichtigheid, is een wettelijke strafverzwaringsgrond. Als aan roekeloosheid is voldaan, is automatisch
voldaan aan culpa.
Stappenplan HR Roekeloosheid r.o. 2.6.2
NB: in art. 175 lid 2 WVW en r.o. 2.7.4 staat dat als er een overtreding van 6 in combinatie met 5a plaatsvindt dat roekeloosheid dan wordt
aangenomen. Dan hoef je dus niet meer aan de drie punten te toetsen.
Week 5 – Strafuitsluitingsgronden
Algemene regulerende beginselen
1. Proportionaliteit: staat het handelen/de gedraging in redelijke verhouding tot het te bereiken doel?
2. Subsidiariteit: was de handeling de minst vergaande/ingrijpende handeling, was het noodzakelijk?
3. Culpa in causa: heeft de verdachte zelf voor de situatie gezorgd/veroorzaakt?
4. Garantenstellung: is er sprake van een verhoogde zorgplicht? (HR Verpleegster)
Overmacht als noodtoestand (art. 40 Sr)
Zie arrest Medicinale Cannabis (niet voorgeschreven) r.o. 4.1 en 5.2. CIC en garantenstellung minder relevant bij deze uitsluiting. Noemen bij jur. kader.
Noodweer (art. 41 lid 1 Sr)
Zie het artikel en Overzichtsarrest Noodweer(exces) r.o. 3.2 e.v.
NB: algemene regulerende beginselen culpa in causa en garantenstellung niet vergeten. Prop. en sub. al behandelt, hoeft niet twee keer.
→ Garantenstellung belangrijk: is er sprake van een verhoogde zorgplicht? Zo ja, dan wordt nóg meer prop. en sub. van jou verwacht o.g.v. die zorgplicht
Wettelijk voorschrift (art. 42 Sr)
1. Is er sprake van een wettelijk voorschrift (hoeft niet per se een wif te zijn) dat het handelen zou kunnen rechtvaardigen?
2. Heeft de verdachte gehandeld ter uitvoering van dit voorschrift?
a. Wordt de verdachte uitdrukkelijk ergens toe gemachtigd in verband met diens werkzaamheden? Of
b. Vloeit een handelen noodzakelijkerwijs uit de wet voort?
3. Algemene regulerende beginselen
a. Proportionaliteit: staat het handelen/de gedraging in redelijke verhouding tot het te bereiken doel?
b. Subsidiariteit: was de handeling de minst vergaande/ingrijpende handeling, was het noodzakelijk?
c. Garantenstellung: is er sprake van een verhoogde zorgplicht? → Belangrijk bij wettelijk voorschrift, omdat er vaak sprake is van een
verhoogde zorgplicht o.g.v. beroep (politieagent, burgemeester, bijvoorbeeld)
d. Culpa in causa is hier niet altijd echt van belang. Noem het wel bij het juridisch kader.
Bevoegd ambtelijk bevel (art. 43 lid 1 Sr) (→ Verlenging van het wettelijk voorschrift)
1. Er moet een zeggenschapsrelatie bestaan: degene die het bevel geeft, moet bevoegd zijn (verschil met onbevoegd gegeven ambtelijk bevel, lid 2)
en gezag hebben over de uitvoerder van dat bevel.
2. Degene die het bevel geeft dient proportionaliteit en subsidiariteit te betrachten. Als het bevel onmenselijk is, is de uitvoerder zelf verantwoordelijk
voor het niet-opvolgen van dit bevel.
3. Algemene regulerende beginselen
a. Garantenstellung: is er sprake van een verhoogde zorgplicht? → Belangrijk bij ambtelijk bevel, omdat er vaak sprake is van een verhoogde
zorgplicht die aan de uitvoerder wordt opgelegd door het geven van het bevel
b. Proportionaliteit en subsidiariteit zit al in het tweede punt. Noem het wel bij het juridisch kader.
c. Culpa in causa is hier niet altijd echt van belang. Noem het wel bij het juridisch kader.
Ontbreken materiële wederrechtelijkheid (buitenwettelijk)
HR Veearts. De eerste en enige keer dat dit gebeurt/geaccepteerd is.
Ontoerekeningsvatbaarheid (art. 39 Sr)
Zie het artikel en arrest Thijs H. r.o. 3.2
+ algemeen regulerend beginsel culpa in causa: heeft de verdachte zelf voor de situatie gezorgd/veroorzaakt?
→ Voorgeschreven medicatie niet innemen (bij schizofrenie bijvoorbeeld), maar lastige situatie, want soms neem je medicatie niet in vanwege je
stoornis (door de stemmen bijv.).
→ Zelf intoxicatie: de rechter is dan heel streng (drugs innemen bijv.)
NB: prop., sub. en garantenstellung niet echt v.t., vanwege cognitieve/volitieve aantasting. Noemen bij jur. kader
Psychische overmacht (art. 40 Sr)
Een van buiten komende drang waaraan redelijkerwijs geen weerstand kon en ook niet behoefde te bieden. De dwang wordt uitgeoefend door zweer
Causaliteit, opzet, culpa, strafuitsluitingsgronden, voorfase, samenloop en rechtspersonen. Dat wat niet te vinden is in de wet/arrestenbundel.
Week 2 – Causaliteit
“Kan het objectieve bestanddeel van de delictsomschrijving worden bewezen” of “Kan het gevolg redelijkerwijs aan de verdachte worden
toegerekend?” AKA: is er sprake van causaliteit?
Stap 1: “Het beantwoorden of er sprake is van een causaal verband/causaliteit wordt vaak gedaan aan de hand van de leer van redelijke
toerekening. Dit volgt uit het arrest Letale Longembolie. De ondergrens van de strafrechtelijk relevante causaliteit is de conditio sine qua non.”
Stap 2: Wordt er voldaan aan de ondergrens? Simpelweg: als ik de gedraging van de verdachte weghaal, zou het gevolg dan alsnog zijn ingetreden?
Stap 3: Voldaan aan de ondergrens, echter sprake van complexe causale keten. Sprake van duidelijke CSQN of twijfel in de CSQN? (twijfel of mijn
gedraging essentieel was bij het gevolg).
Stap 4: Duidelijke CSQN? Schema 1. Twijfel CSQN? Bij alternatieve CSQN schema 2 en bij omissiedelict schema 3.
Stap 5: Op basis van langsgelopen schema: is er sprake van causaliteit, en kan dus red. worden toegerekend? Conclusie & beantwoorden v.d. vraag.
Ondergrens = CSQN, CSQN duidelijk Twijfel CSQN, alternatieve causaliteit Twijfel CSQN, omissiedelict
Voorbeelden CCK met duidelijke CSQN HR Groninger HIV: welke van de twee situaties HR Shaken Baby: omissiedelict, handelen ontbreekt
(1) Medische complicatie (HR Let. Long) is hoogstwaarschijnlijk de causaliteit en welke Stappenplan in het arrest r.o. 4.7
(2) Medische fout (HR Aorta.) hoogstonwaarschijnlijk?
(3) Keuze slachtoffer (HR Dwars.) Stappenplan in het arrest r.o. 2.4.4 NB: met ‘plicht’ wordt bedoeld rechtsplicht/zorgplicht. Die
kan van tevoren bestaan op basis van relatie/beroep, maar
Enkel indien de casus vergelijkbaar is, Voldaan aan stappenplan? Dan bestaat er al op kan ook door de verdachte opgenomen worden. Kijken
arrest en rechtsregel noemen. basis van Groninger HIV bewijs om het naar omstandigheden v.h. geval.
redelijkerwijs toe te rekenen, want gedraging
1. Aard v.d. gedraging: kijken naar het van de verdachte hoogstwaarschijnlijk de Voldaan aan stappenplan? Dan bestaat er al op basis van
gevolg en het risico (vitale organen, causaliteit. Nu stappenplan CCK langslopen. Shaken Baby bewijs om het redelijkerwijs toe te rekenen.
kans op gevolg etc.) Niet voldaan? Gedraging van verdachte Nu stappenplan CCK langslopen.
2. Opzet/schuldverband: kijken naar hoogstonwaarschijnlijk de causaliteit, dus niet Niet voldaan? Gedraging van verdachte
DO, voldaan aan opzet/culpa? (minder meer redelijk toe te rekenen hoogstonwaarschijnlijk de causaliteit, dus niet meer
uitgebreid als in w3/4) redelijk toe te rekenen
3. Voorzienbaarheid: was het gevolg te NB: aard v.d. gedraging hoef je niet nogmaals
verwachten? langs te lopen, want behandel je al in NB: aard v.d. gedraging hoef je niet nogmaals langs te
Groninger HIV bij ‘naar aard geschikt’. Schrijf lopen, want kun je niks over zeggen aangezien er juist niet
enkel op in juridisch kader, leg uit waarom je gehandeld is. Schrijf enkel op in juridisch kader, leg uit
over slaat. waarom je over slaat.
Week 3 – Opzet
“Kan het subjectieve bestanddeel van de delictsomschrijving worden bewezen” of “Kan de opzet op X worden bewezen?” AKA: sprake van opzet?
Stap 1: Pak artikel erbij, kijk wat voor soort opzet het is in de DO. Bij alle vormen van opzet behalve bij “oogmerk” is de ondergrens ‘voorwaardelijk
opzet’. De ondergrens voor “oogmerk” is ‘opzet met noodzakelijkheids- of zekerheidsbewustzijn’.
Stap 2: Drie gradaties van opzet. Bij toetsen ga je het rijtje af.
1. Zuiver opzet
Schrijf in twee zinnen op waarom de wil wel/niet primair gericht is op het gevolg. Wat was het primaire doel van de verdachte?
2. Opzet met noodzakelijkheids- of zekerheidsbewustzijn
Schrijf in twee zinnen op waarom ondanks dat de wil niet primair is gericht op het gevolg, het gevolg wel/niet noodzakelijkerwijs zal intreden. Stond
van tevoren 100% vast dat dat gevolg zich zou intreden als de verdachte deze gedraging zou uitvoeren?
3. Voorwaardelijk opzet
Het bewust aanvaarden van de aanmerkelijke kans dat het ten laste gelegde gevolg zal intreden
a. Aanmerkelijke kans, risicocomponent
HR Aanmerkelijke kans II r.o. 5.3.2 stappenplan (of HR HIV I r.o. 3.6)
Eigenlijk (1) wat doet de verdachte in wat voor soort situatie en (2) is er een aanmerkelijke kans dat onder deze omstandigheden dit
specifieke gevolg zal intreden?
b. Bewust, kenniscomponent → Ervan bewust zijn dat er een aanmerkelijk kans bestaat dat dat gevolg zich zal intreden
Kijken naar (1) verklaringen v.d. verdachte en (2) gemiddelde derde: “het kan niet anders dan dat hij het wist”
N.B. niet wist/behoorde te weten, maar “het kan niet anders”
c. Aanvaarden, wilscomponent → Op de koop toenemen dat er een aanmerkelijke kans bestaat dat dat gevolg zich zal intreden
Kijken naar (1) verklaringen v.d. verdachte/getuigen (HR Enkhuizer doodslag) en (2) feitelijke omstandigheden v.h. geval: neem je naar
uiterlijke verschijningsvorm de kans op de koop toe?
Let op! Eventuele contra-indicaties (HR Porsche) kunnen ervoor zorgen dat voorwaardelijk opzet niet bewezen kan worden. Verdachte
aanvaardt de kans niet.
N.B. noem de arrest bij schetsen jur. kader. Enkel diep op ingaan als casus overeenkomt.
Voorbedachte rade
Voorbedachte rade en opzet hebben niks echt met elkaar te maken. Voorbedachte raad is geen gradatie van opzet. Voorbedachte raad is
strafverzwarend t.o.v. een artikel (doodslag v. moord bijvoorbeeld).
Wanneer is hier sprake van? HR Voorbedachte raad II r.o. 7.2
NB: ‘voldoende tijd’ hoeft niet heel lang te zijn, een aantal minuten kunnen genoeg zijn
Als er sprake is van voldoende tijd, maar er is ook sprake van een contra-indicatie, dan is er geen sprake van voorbedachte raad, omdat we dan ervan
uitgaan dat de verdachte geen gebruik heeft gemaakt dan de tijd.
Week 4 – Culpa
“Kan het subjectieve bestanddeel van de delictsomschrijving worden bewezen” of “Kan de schuld van X worden bewezen?” AKA: sprake van culpa?
, Culpa is een verwijtbare aanmerkelijke onvoorzichtigheid. Totaaloordeel geven op basis van stappenplan: geheel van de gedragingen van de
verdachte, de aard en ernst daarvan en de overige omstandigheden van het geval (HR Blackout, r.o. 3.5).
1. Aanmerkelijke onvoorzichtigheid → Objectieve zijde: had de verdachte anders moeten handelen?
a. Onvoorzichtig?
Is er gehandeld in strijd met normen?
b. Aanmerkelijk? Een aantal gezichtspunten:
i. Normoverschrijdingen: hoeveelheid + inhoud (HR Blackout), niet zeker of één overschrijding genoeg voldoende is (zie r.o. 3.5)
ii. Garantenstellung: verhoogde zorgplicht bij bepaalde beroepen/professionals/deskundigen/sterke deelnemers in verkeer door
rijbewijs (HR Verpleegster)
iii. Geoorloofd risico: sport en spel situaties etc. Vaak n.v.t.
iv. Voorzienbaarheid: was het te voorzien/te verwachten dat dit gevolg zich zou intreden door (de verdachte zelf of) een
willekeurige derde in dezelfde situatie? Objectieve invulling, dus snel aan voldaan.
Tussenconcl: er is aanmerkelijk onvoorzichtig gehandeld, dus daarmee is de wederrechtelijkheid gegeven. Nu gaan we kijken naar de subj. zijde.
2. Verwijtbaarheid → Subjectieve zijde: had de verdachte anders kunnen handelen?
Schrijf in één à twee zinnen op of er anders gehandeld had kunnen worden, en zo ja, hoe. “Bovendien wordt door het vaststellen van de
aanmerkelijke onvoorzichtigheid de verwijtbaarheid in beginsel verondersteld, behoudens contra-indicaties” Schrijf vervolgens op of er wel/niet
sprake is van contra-indicaties. Contra-indicaties zijn verweren die verwijtbaarheid aantasten zoals schulduitsluiting etc.
3. Causaliteit (zie week 2)
Ander soort culpoos delict? Dan is causaliteit geen relevant vereiste. Wel culpoos gevolgsdelict? Causaliteit wordt verondersteld (behoudens CCK).
Roekeloosheid
Roekeloosheid, de zwaarste vorm van onvoorzichtigheid, is een wettelijke strafverzwaringsgrond. Als aan roekeloosheid is voldaan, is automatisch
voldaan aan culpa.
Stappenplan HR Roekeloosheid r.o. 2.6.2
NB: in art. 175 lid 2 WVW en r.o. 2.7.4 staat dat als er een overtreding van 6 in combinatie met 5a plaatsvindt dat roekeloosheid dan wordt
aangenomen. Dan hoef je dus niet meer aan de drie punten te toetsen.
Week 5 – Strafuitsluitingsgronden
Algemene regulerende beginselen
1. Proportionaliteit: staat het handelen/de gedraging in redelijke verhouding tot het te bereiken doel?
2. Subsidiariteit: was de handeling de minst vergaande/ingrijpende handeling, was het noodzakelijk?
3. Culpa in causa: heeft de verdachte zelf voor de situatie gezorgd/veroorzaakt?
4. Garantenstellung: is er sprake van een verhoogde zorgplicht? (HR Verpleegster)
Overmacht als noodtoestand (art. 40 Sr)
Zie arrest Medicinale Cannabis (niet voorgeschreven) r.o. 4.1 en 5.2. CIC en garantenstellung minder relevant bij deze uitsluiting. Noemen bij jur. kader.
Noodweer (art. 41 lid 1 Sr)
Zie het artikel en Overzichtsarrest Noodweer(exces) r.o. 3.2 e.v.
NB: algemene regulerende beginselen culpa in causa en garantenstellung niet vergeten. Prop. en sub. al behandelt, hoeft niet twee keer.
→ Garantenstellung belangrijk: is er sprake van een verhoogde zorgplicht? Zo ja, dan wordt nóg meer prop. en sub. van jou verwacht o.g.v. die zorgplicht
Wettelijk voorschrift (art. 42 Sr)
1. Is er sprake van een wettelijk voorschrift (hoeft niet per se een wif te zijn) dat het handelen zou kunnen rechtvaardigen?
2. Heeft de verdachte gehandeld ter uitvoering van dit voorschrift?
a. Wordt de verdachte uitdrukkelijk ergens toe gemachtigd in verband met diens werkzaamheden? Of
b. Vloeit een handelen noodzakelijkerwijs uit de wet voort?
3. Algemene regulerende beginselen
a. Proportionaliteit: staat het handelen/de gedraging in redelijke verhouding tot het te bereiken doel?
b. Subsidiariteit: was de handeling de minst vergaande/ingrijpende handeling, was het noodzakelijk?
c. Garantenstellung: is er sprake van een verhoogde zorgplicht? → Belangrijk bij wettelijk voorschrift, omdat er vaak sprake is van een
verhoogde zorgplicht o.g.v. beroep (politieagent, burgemeester, bijvoorbeeld)
d. Culpa in causa is hier niet altijd echt van belang. Noem het wel bij het juridisch kader.
Bevoegd ambtelijk bevel (art. 43 lid 1 Sr) (→ Verlenging van het wettelijk voorschrift)
1. Er moet een zeggenschapsrelatie bestaan: degene die het bevel geeft, moet bevoegd zijn (verschil met onbevoegd gegeven ambtelijk bevel, lid 2)
en gezag hebben over de uitvoerder van dat bevel.
2. Degene die het bevel geeft dient proportionaliteit en subsidiariteit te betrachten. Als het bevel onmenselijk is, is de uitvoerder zelf verantwoordelijk
voor het niet-opvolgen van dit bevel.
3. Algemene regulerende beginselen
a. Garantenstellung: is er sprake van een verhoogde zorgplicht? → Belangrijk bij ambtelijk bevel, omdat er vaak sprake is van een verhoogde
zorgplicht die aan de uitvoerder wordt opgelegd door het geven van het bevel
b. Proportionaliteit en subsidiariteit zit al in het tweede punt. Noem het wel bij het juridisch kader.
c. Culpa in causa is hier niet altijd echt van belang. Noem het wel bij het juridisch kader.
Ontbreken materiële wederrechtelijkheid (buitenwettelijk)
HR Veearts. De eerste en enige keer dat dit gebeurt/geaccepteerd is.
Ontoerekeningsvatbaarheid (art. 39 Sr)
Zie het artikel en arrest Thijs H. r.o. 3.2
+ algemeen regulerend beginsel culpa in causa: heeft de verdachte zelf voor de situatie gezorgd/veroorzaakt?
→ Voorgeschreven medicatie niet innemen (bij schizofrenie bijvoorbeeld), maar lastige situatie, want soms neem je medicatie niet in vanwege je
stoornis (door de stemmen bijv.).
→ Zelf intoxicatie: de rechter is dan heel streng (drugs innemen bijv.)
NB: prop., sub. en garantenstellung niet echt v.t., vanwege cognitieve/volitieve aantasting. Noemen bij jur. kader
Psychische overmacht (art. 40 Sr)
Een van buiten komende drang waaraan redelijkerwijs geen weerstand kon en ook niet behoefde te bieden. De dwang wordt uitgeoefend door zweer
