Samenvatting opvoeden in historisch perspectief - conceptuele toets 1.1 Pedagogiek

Hoorcollege pedagogiek
Bijeenkomst 1.1:
Opvoeden in historisch perspectief

Wat wordt er besproken?:

- Pedagogiek en opvoeding
- Opvoedingselementen
- Opvoedingsmilieus
- Elementen van een pedagogische visie



Pedagogiek en opvoeding

Wat is opvoeden? -> proces tussen een volwassene en een kind/jeugdige
plaatsvindt

- Pedagogiek
o Paidagoogia (pais en agogein) -> leiden en begeleiden van
kinderen en jeugdigen

Opvoeding = een ‘bepaalde’ vorm van omgang (bewust handelen naar
het leren) tussen volwassenen en jeugdigen die erop gericht is steun en
richting te geven aan het proces van volwassenwording. (kind/jeugdigen
wordt opgevoed door iemand die zelfstandig en zelfredzaam is)



Opvoedingselementen:

- Opvoedeling -> de persoon die wordt opgevoed
- Opvoeder -> de persoon die iemand (opvoedeling) opvoedt
- Professionele opvoeder -> de persoon die helpt opvoeden die
ervaren erin is door studie.
- Omgeving (cultuurhistorische context) -> de
samenleving/cultuur/ wijk/ gezin waarin je bent opgegroeid, in een
samenleving zijn er bepaalde normen en waarden. Dit heeft invloed
op de opvoeding.



Opvoeding tot volwassen -> zelfstandigheid en zelfredzaamheid



Opvoedingsmilieus:

1. Primaire opvoedingsmilieu = het gezin

, 2. Secundaire opvoedingsmilieu = de school (of kinderopvang)
3. Tertiaire opvoedingsmilieu = de buurt/ de leeftijdsgroep
4. Quartaire opvoedingsmilieu = de multimediale wereld (digitale)



Elementen van een pedagogische visie: (uit visie van opvoeder)

Opleiding pedagogiek:

- Kindbeeld
o Het beeld dat een persoon in het algemeen over kinderen
heeft. (Wat hebben ze nodig? Wat zijn kinderen? Waar hebben
ze behoeften aan?)
o Object -> het kind wordt gezien als bezit, en wordt niet
gezien als mens met gevoelens.
o Subject -> het kind wordt gezien als persoon/mens, iemand
met gevoelens.
- Beeld van de pedagogische relatie en opvoeder
o Het beeld dat je hebt als opvoeder van opvoeders. Welk rol
heeft de opvoeder?
o Pedagogische relatie -> de relatie tussen de opvoeder en de
opvoedeling
o Het beeld van de opvoeder hangt samen met het kindbeeld
o Tuinier -> het kind groeit zelfstandig op en de opvoeder helpt
het kind alleen met bepaalde behoeften (kind -> subject).
o Beeldhouwer -> Het kind wordt gevormd naar de wensen
van de beeldhouwer (kind -> object).
- (Beeld van de pedagogische instituties)
- (Beeld van de samenleving)



Assertiviteit = Opkomen voor jezelf zonder de gevoelens en belangen
van een ander vergeten rekening mee te houden.

Malschaert & Traas:

- Opvoedingsdoelen
o Welke doelen de opvoeding heeft
 Verantwoordelijkheidsgevoel hebben
 Rekening houden met anderen
 Eigen doelen nastreven
 Assertiviteit
 Goede schoolresultaten hebben
- Opvoedingsmiddelen

, o De dingen/zaken die je als opvoeder bewust inzet/doet om de
opvoedingsdoelen te behalen.
 Aandacht geven, geruststellen, stimuleren om risico’s te
nemen, straffen, beloningen, lezen, spelen, boeken en
media
- Opvoedingsvoorwaarden
o Omstandigheden of condities die je als opvoeder inbrengt/
doet die aanwezig zijn om überhaupt te kunnen opvoeden
 Sprake van veilige situatie, acceptatie van het kind,
betrouwbaarheid, veiligheid, wederkerigheid (relatie) en
financieel

Bijeenkomst 1.2:
Zwarte legende ->kennen NIET ouderliefde

Witte legende -> kennen WEL ouderliefde



Kindbeeld in de middeleeuwen (500-1500):

‘Kind als kleine volwassene’:

- Kinderen zo snel mogelijk volwassen maken
- Vanaf 7 jaar gezien en behandeld als volwassen (in zak formaat)
- Vanaf 7 jaar al werken of directeur van fabriek



Drie meest invloedrijke pedagogische stromingen:

Humanisme (1400-1650) (onderdeel Renaissance)

- Doel: de vorming van een homo universaile
o Universele mens, mens die over alles kennis had
- Belangrijk -> voor het eerst pedagogisch optimisme
o Mens is ontwikkelbaar, kan dingen leren en verder komen dan
dat hij was
- Men van nature slecht, door studie verheven
o Slechte burger als je niet de kennis van de klassieke teksten
leert en bestudeert
- De vrijheid van de menselijke wil
- Ontwikkeling van verstand en bijbrengen van kennis
o Terug naar oorspronkelijke teksten en betekenis
o Tegenover Reformatie (de kerkelijke beweging die leidde tot de
afscheiding van de protestantse kerk van de katholieke)
- Desiderius Erasmus -> vertegenwoordiger humanisme

, o Je leert in 1 jaar filosofie meer dan 30 jaar experimenteren
o Beter studeren en leren dan gewoon gaan leven



Humanisme:

- Het kindbeeld: het kind is van nature slecht, en wordt zondig
geboren. Het is als natte klei, het is vormbaar/ ontwikkelbaar en als
je ze de juiste kennis geeft kun je er een goed mens van ‘kneden’.
- Het beeld van de opvoeder: (beeldhouwer), iemand die het goede
voorbeeld moet geven en een beïnvloeding van buitenaf.
- Opvoedingsdoel: het opvoeden tot een deugdzaam burger, iemand
die weet wat goed handelen is, die zich netjes gedraagt.
- Opvoedmiddel: klassieke teksten



Verlichting (1650-1800)

- Periode waarin de wetenschap tot ontwikkeling komt, de rede en
het verstand is de enige manier om de waarheid te achterhalen
- Het idee ontstaat dat god de wereld heeft geschapen en dus ook de
mens, maar er verder niks meer mee doet en laat het over aan de
mens zelf (Deïsme)
- Het gaat niet alleen meer om klassieke teksten maar meer om
kennis in het algemeen
- Kind is opvoedbaar, dus samenleving is maakbaar, we kunnen een
ideale samenleving creëren
- Het individu wordt in de verlichting voor het eerst naar voren
geschoven, de opvoeding blijft gericht op de volwassenheid
- John Locke -> vertegenwoordiger Verlichting
o Kind geboren -> Tabula rasa, een ongeschreven blad
o Je kunt op het papier schrijven wat je wilt, je kunt kinderen
slecht maken maar dus ook goed maken

Verlichting:

- Het kindbeeld: Tabula rasa (ongeschreven blad), het kind is
opvoedbaar en voor het eerst ontstaat het idee van de uniekheid
van het kind, het kind beschikt over een verstand (die moet
ontwikkeld worden) en door dit te gebruiken kan hij een deugdzaam
burger worden.
- Beeld van de opvoeder: (beeldhouwer), de opvoeder heeft grote
invloed op de ontwikkeling van kinderen
- Opvoedingsdoel: Opvoeden tot deugdzaam burger en ontwikkeling
van verstand

, - Opvoedmiddel: kennis het liefst door wetenschap

Romantiek (1800-1850)

- Tegenbeweging als reactie op de verlichting
- Nadruk meer dan alleen het verstand, de mens had ook gevoel en
intuïtie
- Grenzen aan de maakbaarheid van mensen want mensen
beschikken ook over een eigen gevoel over intuïtie die is
aangeboren
- De mens werd goed geboren, maar wordt verpest door de andere
mensen
o Met name in de grote stad waarin verschrikkelijke dingen
plaatsvinden
o Hierdoor zijn mensen van hun natuurlijke goedheid afgeraakt.
- Nadruk op de gemeenschap en niet meer op het individu
o We hebben elkaar nodig
- Roussau -> vertegenwoordiger romantiek
o Het kind is van nature goed maar kan slecht gemaakt worden
door mensen
o Ideale opvoeding mag niet verstoord worden door de
tegenwoordige cultuur
o Opvoeder hoeft kinderen niks op te dringen, het kind komt
goed ter wereld
 Goede opvoeding moet plaatsvinden in natuur en niet in
de stad
- Kinderen zijn als volwaardige mensen
o Een eigen innerlijke wereld en daar moet je bij aansluiten, de
natuurlijke ontwikkeling van het kind wordt gevolgd.



Romantiek:

- Kindbeeld: het kind is van nature goed en vatbaar door de slechte
invloed van de mens en cultuur. Het kind is een volwaardig mens.
- Beeld van de opvoeder: (tuinier), ze volgen het kind en zorgen
ervoor dat het kind zijn eigen ontwikkeling heeft. Ze hebben een
gelijkwaardige relatie zonder machtsverschil
- Opvoedingsdoel: natuurlijke goedheid tot ontwikkeling laten komen
- Opvoedingsmiddelen: spelen in de natuur en het wegnemen van
zaken die de natuurlijke goedheid in de weg staan.



Historische ontwikkeling van het kindbeeld: