Studiehandleiding
1. Inleiding
Dit vak heeft als doel om je te laten oefenen met het ontwikkelen van een klinische blik op de problematiek
binnen verschillende domeinen van de ontwikkelings-, klinische en neuropsychologie (van jong tot oud, van
aangeboren tot niet aangeboren en van psychologie tot neurologie). De combinatie van deze drie vakgebieden
biedt je de kans om bij jezelf na te gaan bij welke problematiek en patiënten jouw persoonlijke interesses liggen,
terwijl je tegelijkertijd meer inzicht krijgt in de achtergronden van de verschillende typen problematiek die spelen
binnen het klinische werkveld. Tijdens dit vak wordt eerder opgedane kennis over de klinische, ontwikkelings-, en
neuropsychologie verdiept door theoretische achtergrond en werkingsmechanismen (waaronder het
bio-psycho-sociaal model), en toegepast op klinische ziektebeelden, zowel vanuit het oogpunt van de
behandelaar als van (echte) patiënten en ervaringsdeskundigen. Je zult in deze cursus zien en ervaren wat er
belangrijk is bij een anamnese, en hoe patiëntcontact (met en zonder partners) in het echt plaatsvindt. Het is de
bedoeling dat je als student actief deelneemt aan de colleges door vragen te stellen aan de
patiënt/ervaringsdeskundige. Ook wordt ingegaan op wat belangrijke, bruikbare, observaties van gedrag zijn voor
het stellen van een juiste diagnose. Tijdens deze cursus leer je vaardigheden en doe je kennis op die je ook zult
moeten kunnen toepassen en gebruiken wanneer je in de klinische praktijk gaat werken. Iedere casus is anders,
en niemand past perfect in het rijtje symptomen voor een diagnose, zoals je die kent vanuit de DSM. Hiermee
hopen we een creatieve, open, empathische manier van kijken naar het individu te stimuleren.
2. Plaats van het vak in de opleiding en entreevoorwaarden
Klinische lessen bouwt voort op eerstejaarsvakken Ontwikkelingspsychologie en Psychopathologie en
Psychologische gespreksvoering en het tweedejaars vak Neuropsychologie. Deze cursus loopt parallel aan
Diagnostiek voor de Klinische Praktijk in periode 1, beiden onderdeel van de minor Klinische Leerlijn. Klinische
lessen bereid je voor op één van de drie klinische masters (Klinische ontwikkelings-, Klinische neuro- of Klinische
psychologie). Eerder aangeschafte boeken, zoals Nolen-Hoeksema (7e – 9e editie), Parritz & Troy (2e of 3e editie)
en Kolb & Wishaw (7e of 8e editie) komen goed van pas als achtergrondinformatie voor de verschillende colleges.
Hoofdstukken worden in deze cursus weer opgegeven en bij aanvang van het college als bekend verondersteld,
aangezien ze eerder in het curriculum behandeld zijn. Oudere edities mogen eventueel ook gebruikt worden,
pagina nummering zal echter niet altijd overeenkomen met wat er in de literatuurlijst is opgegeven.
DSM-criteria, die in het eerste jaar aan bod zijn gekomen worden heel kort genoemd, maar ook bekend
verondersteld. Deze moet je dus uit het hoofd kennen, en kunnen toepassen op casussen in de colleges en op
het tentamen.
De cursus staat ook open voor studenten van Pedagogische wetenschappen. De praktijk leert, dat deze
studenten harder moeten werken, omdat de DMS criteria, en de bovengenoemde boeken niet eerder in hun
opleiding zijn behandeld. De meesten vinden dit echter geen probleem en halen dit vak ook.
3. Leerdoelen
Na afloop van deze cursus:
1. Heb je kennis van opgedaan over een aantal belangrijke psychiatrische en neuropsychologische
beelden, waarvan je de belangrijkste feiten betreffende symptomen, diagnostiek, oorzaken,
ontstaansmechanismen en soms ook behandeling weet op te noemen.
2. Kun je de geleerde kennis toepassen op casusbeschrijvingen, waarbij je een drietal hypothesen kunt
formuleren op basis van de DSM (differentiaaldiagnostiek).
3. Kun je relevante vragen bedenken die je tijdens een intake aan een patiënt/cliënt kunt stellen om je
hypothesen te toetsen. De vraag kun je goed geformuleerd in het college aan de ervaringsdeskundige
stellen.
4. Kun je, door een kritische vergelijking te maken tussen theorie en praktijk, voor elke stoornis minimaal
één discrepantie benoemen tussen theorie en praktijk.
5. Heb je inzicht gekregen in de ervaringen van de patiënt (en naasten), betreffende diagnostiek,
behandeling en de invloed van de stoornis op het leven, en heb je een indruk van omgangsnormen met
patiënten.
4. Werkwijze
Gedurende veertien colleges zullen klinische lessen worden gegeven over de belangrijkste (neuro)psychiatrische
stoornissen die voorkomen over de gehele levensloop: van de kindertijd/adolescentie en volwassenheid tot de
ouderdom. Elk college bestaat uit een theoretisch deel en een praktisch deel. In het theoretische deel bespreekt
de docent de symptomen, etiologie, onderliggende mechanismen, diagnostiek en summier behandeling van de
,stoornis en volgt er een korte introductie van de casuïstiek. In het praktische gedeelte van het college staat de
casuïstiek centraal. Afhankelijk van de leeftijd en problematiek heeft dit de vorm van een bezoek van een
(ex)patiënt of mantelzorger, of de vorm van casusmateriaal via filmbeelden. In het praktische deel zal de docent
samen met de studenten een anamnese (interview) verzorgen en waar mogelijk aanvullende diagnostiek over
het ziektebeeld uitvragen aan patiënt of mantelzorger. De collegereeks begint met stoornissen in de
kindertijd/adolescentie, vervolgens stoornissen in de volwassenheid en eindigt met stoornissen tijdens de
ouderdom. Deze indeling wordt zo goed mogelijk gehandhaafd, maar soms zijn er kleine afwijkingen in verband
met beschikbaarheid van docenten. Zie pagina 10 voor het overzicht.
In college 1 en 13 zullen docent en studenten bij een acteur een anamnese afnemen waarbij actieve inbreng van
studenten dus wordt gevraagd. Kennis over het afnemen van een anamnese kan worden toegepast in de
colleges waarin psychopathologische beelden worden besproken aan de hand van ‘echte’ patiënten en
ervaringsdeskundigen waarbij een (deel van) een klinisch interview wordt afgenomen. College 14 betreft een
vragencollege, waarin ook nog extra informatie behandeld zal worden over suïcide en preventie ervan.
5. Lesvorm
Het kenmerkende van dit vak is, dat er naast een college over de achtergrond en diagnostiek van de
verschillende stoornissen, ook ervaringsdeskundigen hun verhaal komen doen, en studenten met hen in gesprek
kunnen gaan. Daarom is er gekozen voor een uitsluitend “live” vorm van college geven. Voor het bijwonen van
een college zul je dus op campus moeten zijn. Er wordt geen livestream gefaciliteerd.
Voor het deel van de ervaringsdeskundige geldt een beroepsmatige zwijgplicht. Zoals iedere psycholoog en
arts zwijgplicht heeft, geldt dat ook voor psychologen in opleiding, als het om privacygevoelige patiënt-informatie
gaat. Niets van wat zij vertellen mag met derden gedeeld worden, en opnames maken is streng verboden. De
ervaringsdeskundigen rekenen erop dat studenten hierin verantwoordelijk gedrag vertonen, en wij als
onderwijzend team doen dat ook.
6. Literatuur
Zie literatuur document in ander tabblad
DSM 5 criteria kennen: ODD; DMDD; Schizofrenie; Korte Psychotische stoornis; Anorexia Nervosa; Boulimia
Nervosa; Eetbuistoornis; Persoonlijkheidsstoornis (algemeen) met clusters erbij; Stoornis in middelengebruik /
verslaving (incl. gokverslaving); Angststoornissen: PTSS; SAD; GAD; Paniekstoornis; OCD; Depressieve
stoornis; Chronische depressie; Bipolair 1 en 2; Delier
Kenmerken van Alzheimer, Dementie op jonge leeftijd, Traumatisch hersenletsel
En kenmerken weten van (maar niet specifieke criteria voor wel/niet voldoen): ARFID; Pica; Reactieve
hechtingsstoornis en andere hechtingsvormen; Slaapstoornis / insomnia
Dit hoef je niet specifiek te kennen: Subtypen van schizofrenie, zoals schizo-affectieve stoornis, waanstoornis;
Ruminatiestoornis en Verlatingsangststoornis
7. Toetsing
Toetsing zal plaatsvinden middels een schriftelijk tentamen. Het tentamen zal meerkeuzevragen bevatten over
alle kennis die aan bod is gekomen tijdens de colleges (collegesheets), hoofdstukken uit Nolen-Hoeksema,
Parritz & Troy, Kolb en Whishaw en de wetenschappelijke artikelen / boekhoofdstukken. Vooral de artikelen zijn
van belang, waarvan je in ieder geval de abstract en de resultaten moet kennen! In de open vragen komen delen
uit de colleges en gesprekken met de ervaringsdeskundigen aan bod.
Het tentamen bestaat uit 30 MK vragen (60% van het eindcijfer) en twee open vragen (40% van het eindcijfer),
waarvan er één ingaat op het bio-psycho-sociaal model, en de andere vraag een open casus-vraag is die
uitgewerkt moet worden. Bij de MK vragen geldt een cesuur van 20 vragen goed voor een 5,5. Een (net)
onvoldoende voor de MK vragen kun je dus met je casus ophalen tot een voldoende, maar andersom, een net
voldoende kan onvoldoende worden met een slecht gemaakte open vragen. Meer informatie over het tentamen
krijg je in het laatste college, en voorbeelden van vragen kun je vinden in het oefententamen dat in de week voor
de laatste colleges op Canvas wordt gepubliceerd.
Ervaring leert dat studenten het tentamen moeilijk vinden, en sommigen zelfs de herkansing ook niet halen.
Mocht je in aanmerking willen komen voor een derde kans in de zomer (als dit het enige vak is, waardoor je niet
de Master zou kunnen beginnen), is het verplicht dat je beide kansen van het tentamen hebt gemaakt en ook
beide keren naar de inzage bent gekomen.
tentamen vrijdag 24-10-2025 15:30-17:45 HG 00B04 & 02B01 & 02B02
hertentamen woensdag 28-01-2026 (!) 08:30-10:45 IN 2B43/55
, 8. Rooster
College Week Dag Datum Tijd Ruimte Gebied Onderwerp Docent
1 36 Woensdag 03/09/2025 13:30-15:15 Theater 1 NU 00-C-07 nvt Intro en DSM Imke Jansen
2 36 Vrijdag 05/09/2025 13:30-15:15 MF FG2 Ontwikk. ontwikkeling Jolien Zevalkink
3 37 Woensdag 10/09/2025 13:30-15:15 Theater 1 NU 00-C-07 Ontwikk. gehechtheid Jolien Zevalkink
4 37 Vrijdag 12/09/2025 13:30-15:15 MF FG2 Klinisch psychose Adrianne Both
5 38 Woensdag 17/09/2025 13:30-15:15 Theater 1 NU 00-C-07 Ontwikk. persoonlijkheid Marieke Hesseling
6 38 Vrijdag 19/09/2025 13:30-15:15 MF FG2 Klinisch stemming Annet Kleiboer
7 39 Woensdag 24/09/2025 13:30-15:15 Theater 1 NU 00-C-07 Klinisch angst Marieke Toffolo
8 39 Vrijdag 26/09/2025 13:30-15:15 MF FG2 Ontwikk. eetstoornissen Ella van Beers (ENG)
9 40 Woensdag 01/10/2025 13:30-15:15 Theater 1 NU 00-C-07 Klinisch verslaving Anne Marije Kaag
10 40 Vrijdag 03/10/2025 13:30-15:15 MF FG2 Neuro alzheimer Sietske Sikkes
11 41 Woensdag 08/10/2025 13:30-15:15 Theater 1 NU 00-C-07 Neuro TBI volwassenen Sterre de Geus
12 41 Vrijdag 10/10/2025 13:30-15:15 MF FG2 Neuro delier Frits Kleinen Hammans
13 42 Woensdag 15/10/2025 13:30-15:15 Theater 1 NU 00-C-07 nvt anamnese met zaal Imke Jansen
14 42 Vrijdag 17/10/2025 13:30-15:15 MF FG2 nvt suïcide en vragen Imke Jansen
College 1 - introductie DSM
Onderwerpen
> Kinderen / Ontwikkeling: Hechting, eetstoornissen, persoonlijkheidsstoornis
> Volwassenen: Depressie, angst/ptss, psychose, verslaving
> Neuro / Ouderdom: Traumatisch hersenletsel, delier, Alzheimer
Na afloop van deze cursus …
1. Heb je kennis opgedaan over een aantal belangrijke psychiatrische en neuropsychologische
beelden, waarvan je de belangrijkste feiten over symptomen, diagnostiek, oorzaken en
mechanismen weet op te noemen.
2. Kun je de geleerde kennis toepassen op casusbeschrijvingen, waarbij je een drietal
hypothesen kunt formuleren op basis van de DSM (differentiaaldiagnostiek), en een
structuurdiagnose kunt maken.
3. Kun je relevante vragen bedenken die je tijdens een intake aan een patiënt/cliënt kunt
stellen om je hypothesen te toetsen.
4. Heb je inzicht gekregen in de ervaringen van de patiënt (en naasten), betreffende
diagnostiek, behandeling en de invloed van de stoornis op het leven, en heb je een indruk
van omgangsnormen met patiënten.
Lees in ieder geval (dit is het absolute minimum!):
Abstract – daarin staat kort de rationale van het paper, en de uitkomsten.
Begin intro voor achtergrond, en einde intro voor onderzoeksvraag en hypothesen
Resultaten
Eerste alinea discussie
DUS: wat is er gemeten en hoe? Waarom is dat belangrijk? Wat is er gevonden? Wat betekent dat
voor de doelgroep/de wetenschap? Wat kunnen we met die informatie?
Leerdoel college
Kennismaken met inventarisatie en classificatie van psychische klachten aan de hand van de DSM
, DSM: Diagnostic Statistical Manual of Mental Disorders
Classificatiesysteem voor psychiatrische stoornissen
Uitgegeven door American Psychiatric Association (APA)
Diagnostic
Doel = clinici helpen bij classificeren van psychische stoornissen, zodat zij psychische
klachten kunnen ordenen en met elkaar over diagnoses kunnen communiceren.
Beschrijvend! Samenvatting van de symptomen; zegt niets over de oorzaak of onderliggende
theorieën
Statistical manual
Gebaseerd op praktijkgegevens en observaties
Symptoomclusters (groepen van klachten die vaak samen voorkomen)
Vergemakkelijkt een passende en effectieve behandeling
Expertwerkgroepen stellen de criteria samen op, zo is de DSM tot stand gekomen
Het systeem is dynamisch: het wordt steeds aangepast op basis van nieuwe inzichten en onderzoek
(zoals beschreven in Ma, 2020).
Statistiek over groepen
De “gemiddelde Nederlander” bestaat niet. Cijfers zijn altijd gemiddelden en beschrijven geen
concrete individuen.
Erfelijkheid en psychose/schizofrenie. Uit tweelingstudies blijkt dat de kans op het ontwikkelen van
schizofrenie sterk samenhangt met genetische verwantschap:
Monozygote (eeneiige) tweeling: 48% kans wanneer de ander schizofrenie heeft.
Dizygote (twee-eiige) tweeling: ±17%.
Eerstegraads verwanten (ouders/kinderen/broers/zussen): ±9%.
Tweedegraads (oom/tante/neef/nicht/grootouders): ±4%.
Derdegraads (achterneef/nicht): ±2%.
Belangrijke nuance:
Zelfs bij een-eiige tweeling (100% genetisch identiek) is de kans niet 100%, maar rond de 48%.
Dit laat zien dat genetische aanleg belangrijk is, maar niet allesbepalend. Omgevingsfactoren
spelen ook een grote rol.
Kernboodschap: statistiek geeft een kansverdeling in groepen, maar zegt niets definitief over het
individu.
Voor- en nadelen van classificatie in de psychiatrie
Classificatie betekent verlies van informatie en nuance: een diagnose is altijd een versimpeling
van de werkelijkheid. Je moet kiezen: wel of geen stoornis → Ja/Nee, Gezond/Stoornis. Dat kan
leiden tot stigmatisering of het gevoel dat iemand alleen nog maar een “label” is.
Tegelijkertijd levert classificatie ook voordelen op
Standaardisering: door vaste criteria te gebruiken, worden diagnoses betrouwbaarder
(verschillende clinici komen tot dezelfde conclusie). Validiteit verbetert (het sluit beter aan bij de
klinische werkelijkheid).
Gezamenlijke taal: in de klinische praktijk maakt het communicatie gemakkelijker tussen psychiaters,
psychologen en andere zorgverleners. Het helpt bij het opstellen van een prognose en behandelplan.
Het is noodzakelijk voor administratieve processen zoals DBC’s (Diagnose-Behandel-Combinaties).
In onderzoek en theorievorming maakt het vergelijkbare en reproduceerbare studies mogelijk.
⇒ classificatie is altijd een reductie (verlies van nuance), maar ook een essentieel instrument om
betrouwbaar, gestandaardiseerd en effectief samen te werken.
Kritiekpunten op de DSM als classificatiesysteem
Ongevraagd label: een diagnose kan stigmatiserend zijn: “in een hokje gezet” zonder dat dit altijd
wenselijk is.
“Afsprakenboek”: het bevat vooral afspraken over welke symptomen samen een stoornis vormen →
1. Inleiding
Dit vak heeft als doel om je te laten oefenen met het ontwikkelen van een klinische blik op de problematiek
binnen verschillende domeinen van de ontwikkelings-, klinische en neuropsychologie (van jong tot oud, van
aangeboren tot niet aangeboren en van psychologie tot neurologie). De combinatie van deze drie vakgebieden
biedt je de kans om bij jezelf na te gaan bij welke problematiek en patiënten jouw persoonlijke interesses liggen,
terwijl je tegelijkertijd meer inzicht krijgt in de achtergronden van de verschillende typen problematiek die spelen
binnen het klinische werkveld. Tijdens dit vak wordt eerder opgedane kennis over de klinische, ontwikkelings-, en
neuropsychologie verdiept door theoretische achtergrond en werkingsmechanismen (waaronder het
bio-psycho-sociaal model), en toegepast op klinische ziektebeelden, zowel vanuit het oogpunt van de
behandelaar als van (echte) patiënten en ervaringsdeskundigen. Je zult in deze cursus zien en ervaren wat er
belangrijk is bij een anamnese, en hoe patiëntcontact (met en zonder partners) in het echt plaatsvindt. Het is de
bedoeling dat je als student actief deelneemt aan de colleges door vragen te stellen aan de
patiënt/ervaringsdeskundige. Ook wordt ingegaan op wat belangrijke, bruikbare, observaties van gedrag zijn voor
het stellen van een juiste diagnose. Tijdens deze cursus leer je vaardigheden en doe je kennis op die je ook zult
moeten kunnen toepassen en gebruiken wanneer je in de klinische praktijk gaat werken. Iedere casus is anders,
en niemand past perfect in het rijtje symptomen voor een diagnose, zoals je die kent vanuit de DSM. Hiermee
hopen we een creatieve, open, empathische manier van kijken naar het individu te stimuleren.
2. Plaats van het vak in de opleiding en entreevoorwaarden
Klinische lessen bouwt voort op eerstejaarsvakken Ontwikkelingspsychologie en Psychopathologie en
Psychologische gespreksvoering en het tweedejaars vak Neuropsychologie. Deze cursus loopt parallel aan
Diagnostiek voor de Klinische Praktijk in periode 1, beiden onderdeel van de minor Klinische Leerlijn. Klinische
lessen bereid je voor op één van de drie klinische masters (Klinische ontwikkelings-, Klinische neuro- of Klinische
psychologie). Eerder aangeschafte boeken, zoals Nolen-Hoeksema (7e – 9e editie), Parritz & Troy (2e of 3e editie)
en Kolb & Wishaw (7e of 8e editie) komen goed van pas als achtergrondinformatie voor de verschillende colleges.
Hoofdstukken worden in deze cursus weer opgegeven en bij aanvang van het college als bekend verondersteld,
aangezien ze eerder in het curriculum behandeld zijn. Oudere edities mogen eventueel ook gebruikt worden,
pagina nummering zal echter niet altijd overeenkomen met wat er in de literatuurlijst is opgegeven.
DSM-criteria, die in het eerste jaar aan bod zijn gekomen worden heel kort genoemd, maar ook bekend
verondersteld. Deze moet je dus uit het hoofd kennen, en kunnen toepassen op casussen in de colleges en op
het tentamen.
De cursus staat ook open voor studenten van Pedagogische wetenschappen. De praktijk leert, dat deze
studenten harder moeten werken, omdat de DMS criteria, en de bovengenoemde boeken niet eerder in hun
opleiding zijn behandeld. De meesten vinden dit echter geen probleem en halen dit vak ook.
3. Leerdoelen
Na afloop van deze cursus:
1. Heb je kennis van opgedaan over een aantal belangrijke psychiatrische en neuropsychologische
beelden, waarvan je de belangrijkste feiten betreffende symptomen, diagnostiek, oorzaken,
ontstaansmechanismen en soms ook behandeling weet op te noemen.
2. Kun je de geleerde kennis toepassen op casusbeschrijvingen, waarbij je een drietal hypothesen kunt
formuleren op basis van de DSM (differentiaaldiagnostiek).
3. Kun je relevante vragen bedenken die je tijdens een intake aan een patiënt/cliënt kunt stellen om je
hypothesen te toetsen. De vraag kun je goed geformuleerd in het college aan de ervaringsdeskundige
stellen.
4. Kun je, door een kritische vergelijking te maken tussen theorie en praktijk, voor elke stoornis minimaal
één discrepantie benoemen tussen theorie en praktijk.
5. Heb je inzicht gekregen in de ervaringen van de patiënt (en naasten), betreffende diagnostiek,
behandeling en de invloed van de stoornis op het leven, en heb je een indruk van omgangsnormen met
patiënten.
4. Werkwijze
Gedurende veertien colleges zullen klinische lessen worden gegeven over de belangrijkste (neuro)psychiatrische
stoornissen die voorkomen over de gehele levensloop: van de kindertijd/adolescentie en volwassenheid tot de
ouderdom. Elk college bestaat uit een theoretisch deel en een praktisch deel. In het theoretische deel bespreekt
de docent de symptomen, etiologie, onderliggende mechanismen, diagnostiek en summier behandeling van de
,stoornis en volgt er een korte introductie van de casuïstiek. In het praktische gedeelte van het college staat de
casuïstiek centraal. Afhankelijk van de leeftijd en problematiek heeft dit de vorm van een bezoek van een
(ex)patiënt of mantelzorger, of de vorm van casusmateriaal via filmbeelden. In het praktische deel zal de docent
samen met de studenten een anamnese (interview) verzorgen en waar mogelijk aanvullende diagnostiek over
het ziektebeeld uitvragen aan patiënt of mantelzorger. De collegereeks begint met stoornissen in de
kindertijd/adolescentie, vervolgens stoornissen in de volwassenheid en eindigt met stoornissen tijdens de
ouderdom. Deze indeling wordt zo goed mogelijk gehandhaafd, maar soms zijn er kleine afwijkingen in verband
met beschikbaarheid van docenten. Zie pagina 10 voor het overzicht.
In college 1 en 13 zullen docent en studenten bij een acteur een anamnese afnemen waarbij actieve inbreng van
studenten dus wordt gevraagd. Kennis over het afnemen van een anamnese kan worden toegepast in de
colleges waarin psychopathologische beelden worden besproken aan de hand van ‘echte’ patiënten en
ervaringsdeskundigen waarbij een (deel van) een klinisch interview wordt afgenomen. College 14 betreft een
vragencollege, waarin ook nog extra informatie behandeld zal worden over suïcide en preventie ervan.
5. Lesvorm
Het kenmerkende van dit vak is, dat er naast een college over de achtergrond en diagnostiek van de
verschillende stoornissen, ook ervaringsdeskundigen hun verhaal komen doen, en studenten met hen in gesprek
kunnen gaan. Daarom is er gekozen voor een uitsluitend “live” vorm van college geven. Voor het bijwonen van
een college zul je dus op campus moeten zijn. Er wordt geen livestream gefaciliteerd.
Voor het deel van de ervaringsdeskundige geldt een beroepsmatige zwijgplicht. Zoals iedere psycholoog en
arts zwijgplicht heeft, geldt dat ook voor psychologen in opleiding, als het om privacygevoelige patiënt-informatie
gaat. Niets van wat zij vertellen mag met derden gedeeld worden, en opnames maken is streng verboden. De
ervaringsdeskundigen rekenen erop dat studenten hierin verantwoordelijk gedrag vertonen, en wij als
onderwijzend team doen dat ook.
6. Literatuur
Zie literatuur document in ander tabblad
DSM 5 criteria kennen: ODD; DMDD; Schizofrenie; Korte Psychotische stoornis; Anorexia Nervosa; Boulimia
Nervosa; Eetbuistoornis; Persoonlijkheidsstoornis (algemeen) met clusters erbij; Stoornis in middelengebruik /
verslaving (incl. gokverslaving); Angststoornissen: PTSS; SAD; GAD; Paniekstoornis; OCD; Depressieve
stoornis; Chronische depressie; Bipolair 1 en 2; Delier
Kenmerken van Alzheimer, Dementie op jonge leeftijd, Traumatisch hersenletsel
En kenmerken weten van (maar niet specifieke criteria voor wel/niet voldoen): ARFID; Pica; Reactieve
hechtingsstoornis en andere hechtingsvormen; Slaapstoornis / insomnia
Dit hoef je niet specifiek te kennen: Subtypen van schizofrenie, zoals schizo-affectieve stoornis, waanstoornis;
Ruminatiestoornis en Verlatingsangststoornis
7. Toetsing
Toetsing zal plaatsvinden middels een schriftelijk tentamen. Het tentamen zal meerkeuzevragen bevatten over
alle kennis die aan bod is gekomen tijdens de colleges (collegesheets), hoofdstukken uit Nolen-Hoeksema,
Parritz & Troy, Kolb en Whishaw en de wetenschappelijke artikelen / boekhoofdstukken. Vooral de artikelen zijn
van belang, waarvan je in ieder geval de abstract en de resultaten moet kennen! In de open vragen komen delen
uit de colleges en gesprekken met de ervaringsdeskundigen aan bod.
Het tentamen bestaat uit 30 MK vragen (60% van het eindcijfer) en twee open vragen (40% van het eindcijfer),
waarvan er één ingaat op het bio-psycho-sociaal model, en de andere vraag een open casus-vraag is die
uitgewerkt moet worden. Bij de MK vragen geldt een cesuur van 20 vragen goed voor een 5,5. Een (net)
onvoldoende voor de MK vragen kun je dus met je casus ophalen tot een voldoende, maar andersom, een net
voldoende kan onvoldoende worden met een slecht gemaakte open vragen. Meer informatie over het tentamen
krijg je in het laatste college, en voorbeelden van vragen kun je vinden in het oefententamen dat in de week voor
de laatste colleges op Canvas wordt gepubliceerd.
Ervaring leert dat studenten het tentamen moeilijk vinden, en sommigen zelfs de herkansing ook niet halen.
Mocht je in aanmerking willen komen voor een derde kans in de zomer (als dit het enige vak is, waardoor je niet
de Master zou kunnen beginnen), is het verplicht dat je beide kansen van het tentamen hebt gemaakt en ook
beide keren naar de inzage bent gekomen.
tentamen vrijdag 24-10-2025 15:30-17:45 HG 00B04 & 02B01 & 02B02
hertentamen woensdag 28-01-2026 (!) 08:30-10:45 IN 2B43/55
, 8. Rooster
College Week Dag Datum Tijd Ruimte Gebied Onderwerp Docent
1 36 Woensdag 03/09/2025 13:30-15:15 Theater 1 NU 00-C-07 nvt Intro en DSM Imke Jansen
2 36 Vrijdag 05/09/2025 13:30-15:15 MF FG2 Ontwikk. ontwikkeling Jolien Zevalkink
3 37 Woensdag 10/09/2025 13:30-15:15 Theater 1 NU 00-C-07 Ontwikk. gehechtheid Jolien Zevalkink
4 37 Vrijdag 12/09/2025 13:30-15:15 MF FG2 Klinisch psychose Adrianne Both
5 38 Woensdag 17/09/2025 13:30-15:15 Theater 1 NU 00-C-07 Ontwikk. persoonlijkheid Marieke Hesseling
6 38 Vrijdag 19/09/2025 13:30-15:15 MF FG2 Klinisch stemming Annet Kleiboer
7 39 Woensdag 24/09/2025 13:30-15:15 Theater 1 NU 00-C-07 Klinisch angst Marieke Toffolo
8 39 Vrijdag 26/09/2025 13:30-15:15 MF FG2 Ontwikk. eetstoornissen Ella van Beers (ENG)
9 40 Woensdag 01/10/2025 13:30-15:15 Theater 1 NU 00-C-07 Klinisch verslaving Anne Marije Kaag
10 40 Vrijdag 03/10/2025 13:30-15:15 MF FG2 Neuro alzheimer Sietske Sikkes
11 41 Woensdag 08/10/2025 13:30-15:15 Theater 1 NU 00-C-07 Neuro TBI volwassenen Sterre de Geus
12 41 Vrijdag 10/10/2025 13:30-15:15 MF FG2 Neuro delier Frits Kleinen Hammans
13 42 Woensdag 15/10/2025 13:30-15:15 Theater 1 NU 00-C-07 nvt anamnese met zaal Imke Jansen
14 42 Vrijdag 17/10/2025 13:30-15:15 MF FG2 nvt suïcide en vragen Imke Jansen
College 1 - introductie DSM
Onderwerpen
> Kinderen / Ontwikkeling: Hechting, eetstoornissen, persoonlijkheidsstoornis
> Volwassenen: Depressie, angst/ptss, psychose, verslaving
> Neuro / Ouderdom: Traumatisch hersenletsel, delier, Alzheimer
Na afloop van deze cursus …
1. Heb je kennis opgedaan over een aantal belangrijke psychiatrische en neuropsychologische
beelden, waarvan je de belangrijkste feiten over symptomen, diagnostiek, oorzaken en
mechanismen weet op te noemen.
2. Kun je de geleerde kennis toepassen op casusbeschrijvingen, waarbij je een drietal
hypothesen kunt formuleren op basis van de DSM (differentiaaldiagnostiek), en een
structuurdiagnose kunt maken.
3. Kun je relevante vragen bedenken die je tijdens een intake aan een patiënt/cliënt kunt
stellen om je hypothesen te toetsen.
4. Heb je inzicht gekregen in de ervaringen van de patiënt (en naasten), betreffende
diagnostiek, behandeling en de invloed van de stoornis op het leven, en heb je een indruk
van omgangsnormen met patiënten.
Lees in ieder geval (dit is het absolute minimum!):
Abstract – daarin staat kort de rationale van het paper, en de uitkomsten.
Begin intro voor achtergrond, en einde intro voor onderzoeksvraag en hypothesen
Resultaten
Eerste alinea discussie
DUS: wat is er gemeten en hoe? Waarom is dat belangrijk? Wat is er gevonden? Wat betekent dat
voor de doelgroep/de wetenschap? Wat kunnen we met die informatie?
Leerdoel college
Kennismaken met inventarisatie en classificatie van psychische klachten aan de hand van de DSM
, DSM: Diagnostic Statistical Manual of Mental Disorders
Classificatiesysteem voor psychiatrische stoornissen
Uitgegeven door American Psychiatric Association (APA)
Diagnostic
Doel = clinici helpen bij classificeren van psychische stoornissen, zodat zij psychische
klachten kunnen ordenen en met elkaar over diagnoses kunnen communiceren.
Beschrijvend! Samenvatting van de symptomen; zegt niets over de oorzaak of onderliggende
theorieën
Statistical manual
Gebaseerd op praktijkgegevens en observaties
Symptoomclusters (groepen van klachten die vaak samen voorkomen)
Vergemakkelijkt een passende en effectieve behandeling
Expertwerkgroepen stellen de criteria samen op, zo is de DSM tot stand gekomen
Het systeem is dynamisch: het wordt steeds aangepast op basis van nieuwe inzichten en onderzoek
(zoals beschreven in Ma, 2020).
Statistiek over groepen
De “gemiddelde Nederlander” bestaat niet. Cijfers zijn altijd gemiddelden en beschrijven geen
concrete individuen.
Erfelijkheid en psychose/schizofrenie. Uit tweelingstudies blijkt dat de kans op het ontwikkelen van
schizofrenie sterk samenhangt met genetische verwantschap:
Monozygote (eeneiige) tweeling: 48% kans wanneer de ander schizofrenie heeft.
Dizygote (twee-eiige) tweeling: ±17%.
Eerstegraads verwanten (ouders/kinderen/broers/zussen): ±9%.
Tweedegraads (oom/tante/neef/nicht/grootouders): ±4%.
Derdegraads (achterneef/nicht): ±2%.
Belangrijke nuance:
Zelfs bij een-eiige tweeling (100% genetisch identiek) is de kans niet 100%, maar rond de 48%.
Dit laat zien dat genetische aanleg belangrijk is, maar niet allesbepalend. Omgevingsfactoren
spelen ook een grote rol.
Kernboodschap: statistiek geeft een kansverdeling in groepen, maar zegt niets definitief over het
individu.
Voor- en nadelen van classificatie in de psychiatrie
Classificatie betekent verlies van informatie en nuance: een diagnose is altijd een versimpeling
van de werkelijkheid. Je moet kiezen: wel of geen stoornis → Ja/Nee, Gezond/Stoornis. Dat kan
leiden tot stigmatisering of het gevoel dat iemand alleen nog maar een “label” is.
Tegelijkertijd levert classificatie ook voordelen op
Standaardisering: door vaste criteria te gebruiken, worden diagnoses betrouwbaarder
(verschillende clinici komen tot dezelfde conclusie). Validiteit verbetert (het sluit beter aan bij de
klinische werkelijkheid).
Gezamenlijke taal: in de klinische praktijk maakt het communicatie gemakkelijker tussen psychiaters,
psychologen en andere zorgverleners. Het helpt bij het opstellen van een prognose en behandelplan.
Het is noodzakelijk voor administratieve processen zoals DBC’s (Diagnose-Behandel-Combinaties).
In onderzoek en theorievorming maakt het vergelijkbare en reproduceerbare studies mogelijk.
⇒ classificatie is altijd een reductie (verlies van nuance), maar ook een essentieel instrument om
betrouwbaar, gestandaardiseerd en effectief samen te werken.
Kritiekpunten op de DSM als classificatiesysteem
Ongevraagd label: een diagnose kan stigmatiserend zijn: “in een hokje gezet” zonder dat dit altijd
wenselijk is.
“Afsprakenboek”: het bevat vooral afspraken over welke symptomen samen een stoornis vormen →
