Recht van de Europese Unie Week 5 t/m 7 D.M. de Vries
Week 5: Bevoegdheden, besluitvorming en fundamentele
rechten
Hoorcollege 9: Bevoegdheden en besluitvorming
Autonome rechtsorde?
Nederland is een autonome rechtsorde, de VN is dat niet (kan onderdelen niet binden, kan geen
dwingende besluiten nemen). Duitse deelstaten zijn geen autonome rechtsorde, daar is ook nog een
Duitse federale overheid.
Het is een project dat kenmerken herbergt dat niet eerder in internationale organisaties voor kwam.
Autonome rechtsorde: binnen de eigen grenzen overeenkomsten aangaan en bindende besluiten
nemen.
Kleine zijstap
Functional Spillover: praktische insteek van organisatie en later dat laten inktvlekken naar
gerelateerde gebieden.
VN: internationaal overlegorgaan met alleen bindende macht in noodsituaties.
ASEAN, African Union, ECOWAS: doel organisaties met een gelijksoortig doel, maar niet de
middelen, economisch ingesteld.
Volledig autonoom?
Europese Unie is niet volledig autonoom. EU is autonome rechtsorde in die gebieden waar lidstaten
een deel van hun bevoegdheden hebben afgegeven. Zie ook art. 4 lid 2 VEU: “eerbiedigt de
essentiële staatsfuncties” van de lidstaten.
EU heeft alleen de bevoegdheden die de lidstaten aan haar hebben toegedeeld, art. 4 lid 1 VEU.
EU handelt slechts binnen de grenzen van haar bevoegdheden om de daarin bepaalde doelstellingen
te verwezenlijken, art. 5 lid 1 en lid 2 VEU.
Wat zijn de bevoegdheden?
- Exclusieve bevoegdheden: visserij, Europese buitengrens en mededinging
- Gedeelde bevoegdheden: interne markt, landbouw en milieu
- Ondersteunende bevoegdheden: onderwijs, toerisme en cultuur
Voorbeeld exclusieve noodzaak
Visserij zorgde lang voor onrust in Europa. EU heeft redelijk snel gezegd dat ze om overbevissing
tegen te gaan en voor een eerlijke verdeling te zorgen dit gaat regelen. Vissen gaat d.m.v. quota en
gebiedsverdeling.
Na de brexit: vissers wilden weer doen en nalaten wat ze wilden in Engelse wateren omdat de brexit
was geweest. Lidstaten onderling kunnen dit niet oplossen, daarom wordt dit centraal geregeld door
de EU.
Pagina 1 van 20
,Recht van de Europese Unie Week 5 t/m 7 D.M. de Vries
Wat kan hier fout gaan?
Denk aan arrest Tabaksreclamerichtlijn I (bevoegdheden strijd). Vraag of dit interne markt is
(gedeelde bevoegdheid) of Gezondheid (geen bevoegdheid).
Bevoegdheidsverdeling is belangrijk omdat het de balans handhaaft tussen wat de EU mag doen en
wat de lidstaat mag doen. Dit is heel soms het begin van een institutioneel probleem: zie C-626/15
en C-659/16 Commissie v Raad (Antarctica) en de Zwaartepunttest.
Hoe ver kan de EU gaan?
Bij exclusief hoeven we dit niet te bekijken want het probleem is niet aan de orde. Bij een gedeelde
bevoegdheid wel van belang. Twee beginselen waaraan de uitoefening van Bevoegdheid moet
voldoen:
- Subsidiariteit: de Europese Commissie moet denken ‘is dit nodig, zijn wij degene die dit
probleem moeten oplossen?’. Probleem moet zo dicht mogelijk bij de burger worden opgelost.
Zie zaak C-84/94 Arbeidstijden. In die Arbeidstijden richtlijn staat dat zondag een vrije dag is.
Engeland struikelt daarover. Europese Commissie zegt dat je als lidstaat ook best in staat bent om
te bepalen wat nodig is voor je burgers binnen de grenzen. De EU hoeft dus niet te regelen wat
een vrije dag dient te zijn.
- Evenredigheid: kiest de EU het lichtste middel om het probleem op te lossen? Moet geschikt en
noodzakelijk zijn. Zie zaak C-331/88 Fedesa voor definitie en Roaming voor voorbeeld:
abonnement is geldig binnen alle lidstaten.
Protocol 2 betreffende de toepassing van beginselen van subsidiariteit en evenredigheid.
Rechtsgrondslagen
Rechtsgrondslagen als eerste stap:
1. Wie
2. Mag wat
3. Op welke wijze
Artikel 114(1) VWEU: (1) Het Europees Parlement en de Raad (3) stellen volgens de gewone
wetgevingsprocedure en na raadpleging van het Economisch en Sociaal Comité (2) de maatregelen
vast inzake de onderlinge aanpassing van de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen van de
lidstaten die de instelling en de werking van de interne markt betreffen.
Mogelijke problemen
Zaak C-70/88 Chernobyl: verschillende grondslagen geven andere bevoegdheden aan instellingen.
Zaak C-300/89 Titaandioxyde: zelfde procedure? Dan eigenlijk geen probleem.
Oplossing: zwaartepunt test (Paras 10 t/m 13 Titaandioxyde): mocht er een mogelijkheid zijn tussen
meerdere rechtsgrondslagen en het is dezelfde procedure, dan hebben alle instellingen dezelfde rol
voor zowel art. 192 of art. 114. Dan maakt het niet zoveel uit welke keuze de Commissie heeft. Alle
instellingen hebben dezelfde rol, iedereens rechten worden op dezelfde manier behandeld. Je moet
Pagina 2 van 20
, Recht van de Europese Unie Week 5 t/m 7 D.M. de Vries
kijken naar het doel van de maatregel en de inhoud van de tekst, dan moet daaruit duidelijk worden
wat de reden is geweest voor het nemen van deze maatregel.
Procedures
Voorgaande is tegenwoordig steeds minder een probleem.
Art. 289 VWEU: gewone wetgevingsprocedure behelst … > de wijze waarop staat in art. 294
VWEU. Bijzondere wetgevingsprocedure komt niet zoveel meer voor.
Art. 192 lid 2 VWEU
De milieuharmonisatie, rechtsgrondslag voor harmonisatie op het gebied van milieuhandhaving.
Gaat via de gewone stemprocedure, maar wanneer het gaat om bijvoorbeeld fiscale maatregelen die
genomen moeten worden op Europees niveau die een milieueffect teweeg moeten brengen dan heeft
het parlement een adviserende rol en heeft de raad een eenparigheid van stemmen.
Interessante verschillen met NL/LS
Stemverhoudingen in de Raad: art. 16 lid 4 VWEU.
Afhankelijk van het onderwerp neemt de Raad besluiten met:
- Gewone meerderheid: 15 lidstaten stemmen voor;
- Gekwalificeerde meerderheid: 55% van de lidstaten, die ten minste 65% van de EU-bevolking
vertegenwoordigen, stemmen voor;
- Eenparigheid van stemmen: alle lidstaten stemmen voor.
Blokkerende minderheid: vereist dat ten minste 4 landen (of het minimum aantal landen dat meer
dan 35% van de bevolking van de deelnemende landen vertegenwoordigt) stemmen tegen het
voorstel.
Noodremprocedure
Art. 6 Protocol II: Ieder nationaal parlement en iedere kamer van een van die parlementen kan […]
een gemotiveerd advies toezenden waarin wordt uiteengezet waarom het betrokken ontwerp zijns
inziens niet strookt met het subsidiariteitsbeginsel.
Orange card procedure: als een meerderheid van het parlement zegt ‘dit willen we niet’ dan moet
het voorstel worden ingetrokken.
Pagina 3 van 20
Week 5: Bevoegdheden, besluitvorming en fundamentele
rechten
Hoorcollege 9: Bevoegdheden en besluitvorming
Autonome rechtsorde?
Nederland is een autonome rechtsorde, de VN is dat niet (kan onderdelen niet binden, kan geen
dwingende besluiten nemen). Duitse deelstaten zijn geen autonome rechtsorde, daar is ook nog een
Duitse federale overheid.
Het is een project dat kenmerken herbergt dat niet eerder in internationale organisaties voor kwam.
Autonome rechtsorde: binnen de eigen grenzen overeenkomsten aangaan en bindende besluiten
nemen.
Kleine zijstap
Functional Spillover: praktische insteek van organisatie en later dat laten inktvlekken naar
gerelateerde gebieden.
VN: internationaal overlegorgaan met alleen bindende macht in noodsituaties.
ASEAN, African Union, ECOWAS: doel organisaties met een gelijksoortig doel, maar niet de
middelen, economisch ingesteld.
Volledig autonoom?
Europese Unie is niet volledig autonoom. EU is autonome rechtsorde in die gebieden waar lidstaten
een deel van hun bevoegdheden hebben afgegeven. Zie ook art. 4 lid 2 VEU: “eerbiedigt de
essentiële staatsfuncties” van de lidstaten.
EU heeft alleen de bevoegdheden die de lidstaten aan haar hebben toegedeeld, art. 4 lid 1 VEU.
EU handelt slechts binnen de grenzen van haar bevoegdheden om de daarin bepaalde doelstellingen
te verwezenlijken, art. 5 lid 1 en lid 2 VEU.
Wat zijn de bevoegdheden?
- Exclusieve bevoegdheden: visserij, Europese buitengrens en mededinging
- Gedeelde bevoegdheden: interne markt, landbouw en milieu
- Ondersteunende bevoegdheden: onderwijs, toerisme en cultuur
Voorbeeld exclusieve noodzaak
Visserij zorgde lang voor onrust in Europa. EU heeft redelijk snel gezegd dat ze om overbevissing
tegen te gaan en voor een eerlijke verdeling te zorgen dit gaat regelen. Vissen gaat d.m.v. quota en
gebiedsverdeling.
Na de brexit: vissers wilden weer doen en nalaten wat ze wilden in Engelse wateren omdat de brexit
was geweest. Lidstaten onderling kunnen dit niet oplossen, daarom wordt dit centraal geregeld door
de EU.
Pagina 1 van 20
,Recht van de Europese Unie Week 5 t/m 7 D.M. de Vries
Wat kan hier fout gaan?
Denk aan arrest Tabaksreclamerichtlijn I (bevoegdheden strijd). Vraag of dit interne markt is
(gedeelde bevoegdheid) of Gezondheid (geen bevoegdheid).
Bevoegdheidsverdeling is belangrijk omdat het de balans handhaaft tussen wat de EU mag doen en
wat de lidstaat mag doen. Dit is heel soms het begin van een institutioneel probleem: zie C-626/15
en C-659/16 Commissie v Raad (Antarctica) en de Zwaartepunttest.
Hoe ver kan de EU gaan?
Bij exclusief hoeven we dit niet te bekijken want het probleem is niet aan de orde. Bij een gedeelde
bevoegdheid wel van belang. Twee beginselen waaraan de uitoefening van Bevoegdheid moet
voldoen:
- Subsidiariteit: de Europese Commissie moet denken ‘is dit nodig, zijn wij degene die dit
probleem moeten oplossen?’. Probleem moet zo dicht mogelijk bij de burger worden opgelost.
Zie zaak C-84/94 Arbeidstijden. In die Arbeidstijden richtlijn staat dat zondag een vrije dag is.
Engeland struikelt daarover. Europese Commissie zegt dat je als lidstaat ook best in staat bent om
te bepalen wat nodig is voor je burgers binnen de grenzen. De EU hoeft dus niet te regelen wat
een vrije dag dient te zijn.
- Evenredigheid: kiest de EU het lichtste middel om het probleem op te lossen? Moet geschikt en
noodzakelijk zijn. Zie zaak C-331/88 Fedesa voor definitie en Roaming voor voorbeeld:
abonnement is geldig binnen alle lidstaten.
Protocol 2 betreffende de toepassing van beginselen van subsidiariteit en evenredigheid.
Rechtsgrondslagen
Rechtsgrondslagen als eerste stap:
1. Wie
2. Mag wat
3. Op welke wijze
Artikel 114(1) VWEU: (1) Het Europees Parlement en de Raad (3) stellen volgens de gewone
wetgevingsprocedure en na raadpleging van het Economisch en Sociaal Comité (2) de maatregelen
vast inzake de onderlinge aanpassing van de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen van de
lidstaten die de instelling en de werking van de interne markt betreffen.
Mogelijke problemen
Zaak C-70/88 Chernobyl: verschillende grondslagen geven andere bevoegdheden aan instellingen.
Zaak C-300/89 Titaandioxyde: zelfde procedure? Dan eigenlijk geen probleem.
Oplossing: zwaartepunt test (Paras 10 t/m 13 Titaandioxyde): mocht er een mogelijkheid zijn tussen
meerdere rechtsgrondslagen en het is dezelfde procedure, dan hebben alle instellingen dezelfde rol
voor zowel art. 192 of art. 114. Dan maakt het niet zoveel uit welke keuze de Commissie heeft. Alle
instellingen hebben dezelfde rol, iedereens rechten worden op dezelfde manier behandeld. Je moet
Pagina 2 van 20
, Recht van de Europese Unie Week 5 t/m 7 D.M. de Vries
kijken naar het doel van de maatregel en de inhoud van de tekst, dan moet daaruit duidelijk worden
wat de reden is geweest voor het nemen van deze maatregel.
Procedures
Voorgaande is tegenwoordig steeds minder een probleem.
Art. 289 VWEU: gewone wetgevingsprocedure behelst … > de wijze waarop staat in art. 294
VWEU. Bijzondere wetgevingsprocedure komt niet zoveel meer voor.
Art. 192 lid 2 VWEU
De milieuharmonisatie, rechtsgrondslag voor harmonisatie op het gebied van milieuhandhaving.
Gaat via de gewone stemprocedure, maar wanneer het gaat om bijvoorbeeld fiscale maatregelen die
genomen moeten worden op Europees niveau die een milieueffect teweeg moeten brengen dan heeft
het parlement een adviserende rol en heeft de raad een eenparigheid van stemmen.
Interessante verschillen met NL/LS
Stemverhoudingen in de Raad: art. 16 lid 4 VWEU.
Afhankelijk van het onderwerp neemt de Raad besluiten met:
- Gewone meerderheid: 15 lidstaten stemmen voor;
- Gekwalificeerde meerderheid: 55% van de lidstaten, die ten minste 65% van de EU-bevolking
vertegenwoordigen, stemmen voor;
- Eenparigheid van stemmen: alle lidstaten stemmen voor.
Blokkerende minderheid: vereist dat ten minste 4 landen (of het minimum aantal landen dat meer
dan 35% van de bevolking van de deelnemende landen vertegenwoordigt) stemmen tegen het
voorstel.
Noodremprocedure
Art. 6 Protocol II: Ieder nationaal parlement en iedere kamer van een van die parlementen kan […]
een gemotiveerd advies toezenden waarin wordt uiteengezet waarom het betrokken ontwerp zijns
inziens niet strookt met het subsidiariteitsbeginsel.
Orange card procedure: als een meerderheid van het parlement zegt ‘dit willen we niet’ dan moet
het voorstel worden ingetrokken.
Pagina 3 van 20
