1
Samenvatting Kompas – licht verstandelijke beperking
Hoofdstuk 6 – ouderschap van mensen met een licht verstandelijke beperking
Geschat wordt dat 5% van de mensen met een verstandelijke beperking kinderen krijgt, waarbij
het vooral gaat om mensen met een LVB. Uit onderzoek is gebleken dat een LVB een zeker risico
met zich meebrengt als het gaat om goed genoeg opvoeden en ouderschap. De manier waarop een
kind zich ontwikkelt blijft een wisselwerking tussen biologische en omgevingsfactoren. Kenmerken
van ouders bepalen dus mede hoe een kind zich ontwikkelt.
6.1 opvoedvaardigheden
Voor het opvoeden van een kind heeft een ouder opvoedvaardigheden nodig. Een ouder moet
gevoelig zijn voor de signalen die een kind uitzendt, zich kunnen verplaatsen in de ander, kunnen
plannen, organiseren, problemen oplossen en een sociaal netwerk onderhouden. De LVB is niet
alleen van invloed op de ontwikkelingstaken van een kind en een adolescent, maar ook op de
opvoedvaardigheden van de ouder. Beperking van de empathische mogelijkheden betekent
bijvoorbeeld dat de ouder met een LVB zich minder gemakkelijk kan inleven in het kind. Beperking
van de eigen impulscontrole kan tot gevolg hebben dat de ouder meer moeite moet doen om
zichzelf goed in de hand te houden en daardoor sneller tegen het kind schreeuwt of het slaat.
Moeite hebben met het herkennen van eigen emoties betekent vaak ook dat het voor de ouder een
grotere opgave is om het kind te ondersteunen bij het herkennen en reguleren van emoties.
Ouders met een beperking kunnen echter, met de juiste ondersteuning, opvoedvaardigheden leren.
Opvoeden wordt voortdurend beïnvloed door positieve en negatieve factoren. Sommige factoren
maken het opvoeden gemakkelijker, andere maken het moeilijker. Er kan onderscheid gemaakt
worden tussen beschermende factoren en risicofactoren die van invloed zijn op het ouderschap en
de opvoeding. Het balansmodel is een hulpmiddel om die factoren in beeld te brengen.
6.2 beschermende factoren en risicofactoren
Beschermende factoren helpen de ouder en maken dat deze de opvoeding beter aankan, meer
mogelijkheden heeft om het kind goed op te voeden, kortom meer draagkracht heeft.
Risicofactoren maken juist dat de taak van opvoeden waar je als ouder voor staat zwaarder wordt,
het wordt moeilijker om het kind goed op te voeden, de draagkracht neemt af.
Het onderzoek samenspel van factoren, die gericht is op ouders met een beperking, wijst uit dat
voor deze ouders de volgende factoren beschermend werken bij het opvoeden van een kind:
Bereidheid om hulp te vragen en adviezen te accepteren
Aanwezigheid van een ondersteunend netwerk
Goede professionele hulpverlening
Aanwezigheid van een partner zonder beperking
Ontbreken van financiële problemen.
De volgende factoren zijn juist risicovol voor het vermogen een kind goed op te voeden:
Ontbreken van sociale steun
In isolement verkeren
Geen steun vragen en adviezen niet accepteren
Financiële problemen
Laag IQ.
Het lage IQ van iemand met een LVB wordt wel genoemd als risicofactor, maar is niet bepalend
voor de vraag of iemand goed kan opvoeden en een goede ouder kan zijn. Belangrijker is het
vermogen tot aanpassing. Dat vermogen hangt vooral af van de emotionele ontwikkeling, de
sociale vaardigheden, de gezondheid en de sociale context van de ouder. Ook speelt mee in
hoeverre de ouders bereid zijn om te leren.
Belangrijk is dus dat ouders openstaan voor hulpverlening, maar daarnaast ook dat de
hulpverlening goed op hen is toegesneden en past bij de manier waarop ouders met een LVB leren.
Tussen leerbaarheid en IQ is geen verband gevonden. Wel is bekend dat mensen met een LVB
meer tijd en oefening nodig hebben om et kunnen leren.
Een andere belangrijke factor is het gezin waaruit de ouder zelf komt. De ouder die zelf uit een
warm nest komt heeft vaak minder moeite met de opvoeding dan degene die een moeilijke jeugd
heeft gehad.
Gezinnen waarbij (naast de verstandelijke beperking van de ouder) sprake is van chronische
complexe sociaal-economische en psychosociale problemen worden ‘multiprobleemgezinnen’
genoemd.
,2
Samenvatting Kompas – licht verstandelijke beperking
6.3 balansmodel
Opvoeden is een ingewikkeld proces waarin ouders en kinderen elkaar wederzijds beïnvloeden, in
relatie met de omgeving. Op dit proces zijn eigenschappen van het kind, eigenschappen van de
ouders en omgevingsfactoren van invloed. Dus ook weer de risico- en beschermende factoren.
Deze factoren kunnen zich op verschillende niveaus voordoen. Micro-, meso- en macroniveau.
De uiteenzetting van de verschillende factoren op deze drie niveaus is met voorbeelden
weergegeven in figuur 6.1. Dit is het balansmodel. Het balansmodel kan een hulpmiddel zijn om
een beeld te krijgen van een situatie; het kan helpen te ontdekken waar de kansen liggen om het
risico op een niet optimaal verlopende opvoeding te verbeteren.
, 3
Samenvatting Kompas – licht verstandelijke beperking
6.4 ondersteunen van ouders met een LVB bij het opvoeden: onderzoek wat werkt?
In 2008 is het onderzoek ‘Wat werkt?’ gestart. Onderzocht wordt hoe ouders met een
verstandelijke beperking het beste geholpen kunnen worden bij de opvoeding van hun kind. In dit
onderzoek zijn drie belangrijke protectieve factoren uit het onderzoek van de Vries opgenomen in
deelprojecten.
6.4.1 vragen en accepteren van ondersteuning
Dit is het eerste deelproject. De resultaten van dit onderzoek laten zien dat er mogelijkheden lijken
te zijn om de kloof tussen ouders met beperkingen en hun ondersteuningsbronnen te overbruggen.
De bereidheid van ouders om ondersteuning te vragen is niet alleen een kenmerk van ouders,
maar hangt ook samen met de kenmerken van begeleiders en de relatie tussen ouders en
begeleiders.
Samenvatting Kompas – licht verstandelijke beperking
Hoofdstuk 6 – ouderschap van mensen met een licht verstandelijke beperking
Geschat wordt dat 5% van de mensen met een verstandelijke beperking kinderen krijgt, waarbij
het vooral gaat om mensen met een LVB. Uit onderzoek is gebleken dat een LVB een zeker risico
met zich meebrengt als het gaat om goed genoeg opvoeden en ouderschap. De manier waarop een
kind zich ontwikkelt blijft een wisselwerking tussen biologische en omgevingsfactoren. Kenmerken
van ouders bepalen dus mede hoe een kind zich ontwikkelt.
6.1 opvoedvaardigheden
Voor het opvoeden van een kind heeft een ouder opvoedvaardigheden nodig. Een ouder moet
gevoelig zijn voor de signalen die een kind uitzendt, zich kunnen verplaatsen in de ander, kunnen
plannen, organiseren, problemen oplossen en een sociaal netwerk onderhouden. De LVB is niet
alleen van invloed op de ontwikkelingstaken van een kind en een adolescent, maar ook op de
opvoedvaardigheden van de ouder. Beperking van de empathische mogelijkheden betekent
bijvoorbeeld dat de ouder met een LVB zich minder gemakkelijk kan inleven in het kind. Beperking
van de eigen impulscontrole kan tot gevolg hebben dat de ouder meer moeite moet doen om
zichzelf goed in de hand te houden en daardoor sneller tegen het kind schreeuwt of het slaat.
Moeite hebben met het herkennen van eigen emoties betekent vaak ook dat het voor de ouder een
grotere opgave is om het kind te ondersteunen bij het herkennen en reguleren van emoties.
Ouders met een beperking kunnen echter, met de juiste ondersteuning, opvoedvaardigheden leren.
Opvoeden wordt voortdurend beïnvloed door positieve en negatieve factoren. Sommige factoren
maken het opvoeden gemakkelijker, andere maken het moeilijker. Er kan onderscheid gemaakt
worden tussen beschermende factoren en risicofactoren die van invloed zijn op het ouderschap en
de opvoeding. Het balansmodel is een hulpmiddel om die factoren in beeld te brengen.
6.2 beschermende factoren en risicofactoren
Beschermende factoren helpen de ouder en maken dat deze de opvoeding beter aankan, meer
mogelijkheden heeft om het kind goed op te voeden, kortom meer draagkracht heeft.
Risicofactoren maken juist dat de taak van opvoeden waar je als ouder voor staat zwaarder wordt,
het wordt moeilijker om het kind goed op te voeden, de draagkracht neemt af.
Het onderzoek samenspel van factoren, die gericht is op ouders met een beperking, wijst uit dat
voor deze ouders de volgende factoren beschermend werken bij het opvoeden van een kind:
Bereidheid om hulp te vragen en adviezen te accepteren
Aanwezigheid van een ondersteunend netwerk
Goede professionele hulpverlening
Aanwezigheid van een partner zonder beperking
Ontbreken van financiële problemen.
De volgende factoren zijn juist risicovol voor het vermogen een kind goed op te voeden:
Ontbreken van sociale steun
In isolement verkeren
Geen steun vragen en adviezen niet accepteren
Financiële problemen
Laag IQ.
Het lage IQ van iemand met een LVB wordt wel genoemd als risicofactor, maar is niet bepalend
voor de vraag of iemand goed kan opvoeden en een goede ouder kan zijn. Belangrijker is het
vermogen tot aanpassing. Dat vermogen hangt vooral af van de emotionele ontwikkeling, de
sociale vaardigheden, de gezondheid en de sociale context van de ouder. Ook speelt mee in
hoeverre de ouders bereid zijn om te leren.
Belangrijk is dus dat ouders openstaan voor hulpverlening, maar daarnaast ook dat de
hulpverlening goed op hen is toegesneden en past bij de manier waarop ouders met een LVB leren.
Tussen leerbaarheid en IQ is geen verband gevonden. Wel is bekend dat mensen met een LVB
meer tijd en oefening nodig hebben om et kunnen leren.
Een andere belangrijke factor is het gezin waaruit de ouder zelf komt. De ouder die zelf uit een
warm nest komt heeft vaak minder moeite met de opvoeding dan degene die een moeilijke jeugd
heeft gehad.
Gezinnen waarbij (naast de verstandelijke beperking van de ouder) sprake is van chronische
complexe sociaal-economische en psychosociale problemen worden ‘multiprobleemgezinnen’
genoemd.
,2
Samenvatting Kompas – licht verstandelijke beperking
6.3 balansmodel
Opvoeden is een ingewikkeld proces waarin ouders en kinderen elkaar wederzijds beïnvloeden, in
relatie met de omgeving. Op dit proces zijn eigenschappen van het kind, eigenschappen van de
ouders en omgevingsfactoren van invloed. Dus ook weer de risico- en beschermende factoren.
Deze factoren kunnen zich op verschillende niveaus voordoen. Micro-, meso- en macroniveau.
De uiteenzetting van de verschillende factoren op deze drie niveaus is met voorbeelden
weergegeven in figuur 6.1. Dit is het balansmodel. Het balansmodel kan een hulpmiddel zijn om
een beeld te krijgen van een situatie; het kan helpen te ontdekken waar de kansen liggen om het
risico op een niet optimaal verlopende opvoeding te verbeteren.
, 3
Samenvatting Kompas – licht verstandelijke beperking
6.4 ondersteunen van ouders met een LVB bij het opvoeden: onderzoek wat werkt?
In 2008 is het onderzoek ‘Wat werkt?’ gestart. Onderzocht wordt hoe ouders met een
verstandelijke beperking het beste geholpen kunnen worden bij de opvoeding van hun kind. In dit
onderzoek zijn drie belangrijke protectieve factoren uit het onderzoek van de Vries opgenomen in
deelprojecten.
6.4.1 vragen en accepteren van ondersteuning
Dit is het eerste deelproject. De resultaten van dit onderzoek laten zien dat er mogelijkheden lijken
te zijn om de kloof tussen ouders met beperkingen en hun ondersteuningsbronnen te overbruggen.
De bereidheid van ouders om ondersteuning te vragen is niet alleen een kenmerk van ouders,
maar hangt ook samen met de kenmerken van begeleiders en de relatie tussen ouders en
begeleiders.
