Samenvatting Sociologie 2024-2025
Hoofdstuk 1: Op ontdekkingstocht door een bekend gebied?
Inleiding
Onderste pijl: Wat
doet het recht in de samenleving? Wat zijn de effecten?
- Sociologie & Rechtssociologie: sociologie is een hulpdiscipline
• Minder aandacht
Þ Voor ‘skills’ (onderzoeksvaardigheden)
Þ Voor minder belangrijke auteurs en theorieën etc.
• Wel aandacht
Þ Basiskennis in de sociologie
Þ Aandacht voor ‘de filosofie’ van de sociologische discipline
Þ Centrale auteurs, theorieën en concepten
- Socio-logie?
• Hybride combinatie Latijn & Grieks en de oude vindplaats hiervan
is een manuscript geschreven door Sieyès.
• Socius (metgezel); societas (samenleving) en logos (kennis, leer,
kunde)
• Betekent letterlijk samenlevingskunde of studie v/d maatschappij
1. Emmanuel Joseph Sieyès (rond 1780-1785)
• ‘Wetenschap van de samenleving?’
• Doel: inrichting van de nieuwe samenleving ten tijde v/d Franse
Revolutie
• Normatieve wetenschap: Hoe kan de samenleving het best worden
ingericht? Hoe ziet ‘het goede leven’ eruit in zo’n nieuwe
samenleving?
1
, • ‘Qu’est-ce que le tiers état?’ ‘Wat is de derde stand?’ ; in dit werk
kloeg hij niet enkel de onderdrukking van het gewone volk aan,
maar hekelde ook dat de zogenaamde derde stand i.t.t de adel en
de geestelijkheid, op geen enkele wijze vertegenwoordigd was in de
staatsinrichting van het Franse koninkrijk.
• Hij bekeek de samenleving vanuit een politiek gekleurd standpunt.
Sociologie was in zijn ogen de leer die een rechtvaardige en
revolutionaire inrichting van de samenleving voorschreef.
2. Auguste Comte (1830)
• Zijn idee was dat van de sociale fysica, een allesomvattende
wetenschap over de samenleving. Hij richtte de sociologie in als
een natuurwetenschappen vak. Hij ging de menswetenschappen
inrichten naar de natuurwetenschappen. à de
wetenschapsgeschiedenis schrijft de uitvinding van de sociologie aan
Comte toe in 1830.
• Definieert sociologie als empirische wetenschap
• In navolging van natuurwetenschappen: beschrijvend, objectief en
empirisch
• Op zoek naar regelmatigheden in de samenleving a.d.h.v empirisch
onderzoek
1.1 Een beeld van een titel
Auteur gaat over naar een voetbal metafoor. We kunnen er vanuit gaan dat de
spellen die we spelen, afspiegelingen zijn van de manieren waarop we
samenleven, en dat de samenleving het speelveld is waarop die spelen zich
afspelen. Spelregels zorgen voor zekerheid en voorspelbaarheid die mensen nodig
hebben om hun eigen leven te leiden. In zo’n geordende samenleving zijn
mensen niet langer wolven voor elkaar en bezitten ze de vrijheid om regels te
respecteren of overtreden.
- Speelveld, spel en spelregels:
• Spel: op dat voetbalveld zijn er actoren die zich gedragen en een
spel maken. De individuen in onze samenleving spelen ook een
spel, nl. samenleven.
• Spelregels: de spelers moeten zich aan regels houden. Zo mogen
ze bv. niet buiten het veld voetballen, maar moeten ze binnen de
lijnen van het afgebakende terrein blijven. Deze regels zijn niet
allemaal even dwingend. Houden ze zich niet aan de regels, dan
worden ze gestraft naargelang de ernst van hun inbreuken. Ook
2
, het maatschappelijk leven wordt beheerst door geboden en verboden
a.d.h.v. onze wetten, decreten, gas-boeten, EU-regelgeving, etc. De
rechter kan een geldboete opleggen aan overtreders of ze naar de
gevangenis sturen en zo uit de samenleving bannen. Ook gelden
er in de samenleving andere regels voor de publieke dan voor de
particuliere ruimte, voor wat je op straat doet of binnenshuis, …
- Posities, taakverdeling, rollen en status:
• Positie: de aanvallers hebben een positie en deze heeft een taak.
De doelman moet bv. zorgen dat er geen doelpunt wordt, de
verdedigers helpen de doelman hierbij. Dit is hetzelfde in de
samenleving. We hebben een aantal posities die we innemen in de
samenleving zoals de beroepspositie, het beroep dat men als positie
inneem in de samenleving is van groot belang. Tussen deze
beroepsposities bestaat een taakverdeling, nl. een arbeidsdeling. Er
zijn posities waaruit de productie van goederen & diensten wordt
voorbereid, ondersteund en georganiseerd. Andere posities zorgen
dan weer voor de productie, verkoop, etc.
• Rol: de rol hangt hier ook mee samen bv. Wat verwachten we van
een verdediger? Dat ze hun taak sober opnemen en goed
verdedigen. Terwijl we van de aanvallers iets flitsend, onverwachts
verwachten. In de samenleving verwachten we van sommige
beroepen dat ze creatief zijn of risico’s nemen, terwijl we van een
treinbestuurder of luchtverkeersleider iets anders verwachten, nl. dat
ze ons veilig en tijdig op onze bestemming brengen.
• Status: de status hangt af van de positie, bv. de positie van een
chirurg is belangrijk in de samenleving, waardoor zijn status hoog
staat in de samenleving. Status zegt gewoon iets over de waardering
van een positie.
- Interactie en communicatie: de spelers op het voetbalveld communiceren met
elkaar, reageren, moedigen elkaar aan en schelden elkaar verrot. Dit is
ook zo in de samenleving: we communiceren via telefoon, sociale media,
één op één. Hoe mensen nu communiceren is anders dan hoe 50 jaar
geleden werd gecommuniceerd.
- Formele en informele leiders: de formele leider is de kapitein, het is niet
per se de beste speler of degene met meeste gezag, maar degene die
van hogerhand wordt aangeduid. Het kan ook zijn dat er andere belangrijke
3
, spelers zijn, maar het zijn informele leiders. Dit is ook zo in de
samenleving. De formele leiders zijn diegene die via officiële kanalen op
die positie terechtkomen. Daarnaast hebben we dan ook informele leiders,
deze zijn dan soms, maar niet altijd, de beste leden van de groep of
diegenen met het meeste gezag.
- Doel van het spel?: men moet winnen. De spelers zullen hierdoor bijdragen
aan het doel om te winnen, hiervoor worden soms spelers gewisseld. Een
wissel kan je in de samenleving zien als een ontslag. Je gaat als baas
iemand beter aannemen zodat je bedrijf er beter door draait.
- Ruimte rond het speelveld: er is ruimte naast het voetbalveld, zoals de
tribune vol toeschouwers, journalisten, de coach, etc. In de samenleving
is er ook ruimte voor personen om zich te begeven. Bij ons is dat de
socioloog die op een afstand bekijkt hoe het samenlevingsproces verloopt.
Hij gedraagt zich hier als een neutrale waarnemer.
- Positionaliteit van de onderzoeker: er wordt verwacht van de socioloog dat
ze zich uitspreken over hun positionaliteit die een mogelijke invloed kan
hebben op de neutraliteit van het onderzoek. Een zwarte, homoseksuele
en vrouwelijke onderzoeker zal zich vaker dan haar witte heteroseksuele
evenknie toeleggen op thema’s als de historische onderdrukking van
minderheden. Spelregels zorgen voor zekerheid en voorspelbaarheid die
mensen nodig hebben om hun eigen leven te leiden. In geordende
samenleving zijn mensen niet langer (enkel) wolven voor elkaar, maar
bezitten ze vrijheid om regels te respecteren of te overtreden.
• ‘Welke ruimte blijft er over voor eigen initiatief, voor persoonlijke vrijheid?’
‘Sluiten regels en vrijheid elkaar dus uit?’
4
Hoofdstuk 1: Op ontdekkingstocht door een bekend gebied?
Inleiding
Onderste pijl: Wat
doet het recht in de samenleving? Wat zijn de effecten?
- Sociologie & Rechtssociologie: sociologie is een hulpdiscipline
• Minder aandacht
Þ Voor ‘skills’ (onderzoeksvaardigheden)
Þ Voor minder belangrijke auteurs en theorieën etc.
• Wel aandacht
Þ Basiskennis in de sociologie
Þ Aandacht voor ‘de filosofie’ van de sociologische discipline
Þ Centrale auteurs, theorieën en concepten
- Socio-logie?
• Hybride combinatie Latijn & Grieks en de oude vindplaats hiervan
is een manuscript geschreven door Sieyès.
• Socius (metgezel); societas (samenleving) en logos (kennis, leer,
kunde)
• Betekent letterlijk samenlevingskunde of studie v/d maatschappij
1. Emmanuel Joseph Sieyès (rond 1780-1785)
• ‘Wetenschap van de samenleving?’
• Doel: inrichting van de nieuwe samenleving ten tijde v/d Franse
Revolutie
• Normatieve wetenschap: Hoe kan de samenleving het best worden
ingericht? Hoe ziet ‘het goede leven’ eruit in zo’n nieuwe
samenleving?
1
, • ‘Qu’est-ce que le tiers état?’ ‘Wat is de derde stand?’ ; in dit werk
kloeg hij niet enkel de onderdrukking van het gewone volk aan,
maar hekelde ook dat de zogenaamde derde stand i.t.t de adel en
de geestelijkheid, op geen enkele wijze vertegenwoordigd was in de
staatsinrichting van het Franse koninkrijk.
• Hij bekeek de samenleving vanuit een politiek gekleurd standpunt.
Sociologie was in zijn ogen de leer die een rechtvaardige en
revolutionaire inrichting van de samenleving voorschreef.
2. Auguste Comte (1830)
• Zijn idee was dat van de sociale fysica, een allesomvattende
wetenschap over de samenleving. Hij richtte de sociologie in als
een natuurwetenschappen vak. Hij ging de menswetenschappen
inrichten naar de natuurwetenschappen. à de
wetenschapsgeschiedenis schrijft de uitvinding van de sociologie aan
Comte toe in 1830.
• Definieert sociologie als empirische wetenschap
• In navolging van natuurwetenschappen: beschrijvend, objectief en
empirisch
• Op zoek naar regelmatigheden in de samenleving a.d.h.v empirisch
onderzoek
1.1 Een beeld van een titel
Auteur gaat over naar een voetbal metafoor. We kunnen er vanuit gaan dat de
spellen die we spelen, afspiegelingen zijn van de manieren waarop we
samenleven, en dat de samenleving het speelveld is waarop die spelen zich
afspelen. Spelregels zorgen voor zekerheid en voorspelbaarheid die mensen nodig
hebben om hun eigen leven te leiden. In zo’n geordende samenleving zijn
mensen niet langer wolven voor elkaar en bezitten ze de vrijheid om regels te
respecteren of overtreden.
- Speelveld, spel en spelregels:
• Spel: op dat voetbalveld zijn er actoren die zich gedragen en een
spel maken. De individuen in onze samenleving spelen ook een
spel, nl. samenleven.
• Spelregels: de spelers moeten zich aan regels houden. Zo mogen
ze bv. niet buiten het veld voetballen, maar moeten ze binnen de
lijnen van het afgebakende terrein blijven. Deze regels zijn niet
allemaal even dwingend. Houden ze zich niet aan de regels, dan
worden ze gestraft naargelang de ernst van hun inbreuken. Ook
2
, het maatschappelijk leven wordt beheerst door geboden en verboden
a.d.h.v. onze wetten, decreten, gas-boeten, EU-regelgeving, etc. De
rechter kan een geldboete opleggen aan overtreders of ze naar de
gevangenis sturen en zo uit de samenleving bannen. Ook gelden
er in de samenleving andere regels voor de publieke dan voor de
particuliere ruimte, voor wat je op straat doet of binnenshuis, …
- Posities, taakverdeling, rollen en status:
• Positie: de aanvallers hebben een positie en deze heeft een taak.
De doelman moet bv. zorgen dat er geen doelpunt wordt, de
verdedigers helpen de doelman hierbij. Dit is hetzelfde in de
samenleving. We hebben een aantal posities die we innemen in de
samenleving zoals de beroepspositie, het beroep dat men als positie
inneem in de samenleving is van groot belang. Tussen deze
beroepsposities bestaat een taakverdeling, nl. een arbeidsdeling. Er
zijn posities waaruit de productie van goederen & diensten wordt
voorbereid, ondersteund en georganiseerd. Andere posities zorgen
dan weer voor de productie, verkoop, etc.
• Rol: de rol hangt hier ook mee samen bv. Wat verwachten we van
een verdediger? Dat ze hun taak sober opnemen en goed
verdedigen. Terwijl we van de aanvallers iets flitsend, onverwachts
verwachten. In de samenleving verwachten we van sommige
beroepen dat ze creatief zijn of risico’s nemen, terwijl we van een
treinbestuurder of luchtverkeersleider iets anders verwachten, nl. dat
ze ons veilig en tijdig op onze bestemming brengen.
• Status: de status hangt af van de positie, bv. de positie van een
chirurg is belangrijk in de samenleving, waardoor zijn status hoog
staat in de samenleving. Status zegt gewoon iets over de waardering
van een positie.
- Interactie en communicatie: de spelers op het voetbalveld communiceren met
elkaar, reageren, moedigen elkaar aan en schelden elkaar verrot. Dit is
ook zo in de samenleving: we communiceren via telefoon, sociale media,
één op één. Hoe mensen nu communiceren is anders dan hoe 50 jaar
geleden werd gecommuniceerd.
- Formele en informele leiders: de formele leider is de kapitein, het is niet
per se de beste speler of degene met meeste gezag, maar degene die
van hogerhand wordt aangeduid. Het kan ook zijn dat er andere belangrijke
3
, spelers zijn, maar het zijn informele leiders. Dit is ook zo in de
samenleving. De formele leiders zijn diegene die via officiële kanalen op
die positie terechtkomen. Daarnaast hebben we dan ook informele leiders,
deze zijn dan soms, maar niet altijd, de beste leden van de groep of
diegenen met het meeste gezag.
- Doel van het spel?: men moet winnen. De spelers zullen hierdoor bijdragen
aan het doel om te winnen, hiervoor worden soms spelers gewisseld. Een
wissel kan je in de samenleving zien als een ontslag. Je gaat als baas
iemand beter aannemen zodat je bedrijf er beter door draait.
- Ruimte rond het speelveld: er is ruimte naast het voetbalveld, zoals de
tribune vol toeschouwers, journalisten, de coach, etc. In de samenleving
is er ook ruimte voor personen om zich te begeven. Bij ons is dat de
socioloog die op een afstand bekijkt hoe het samenlevingsproces verloopt.
Hij gedraagt zich hier als een neutrale waarnemer.
- Positionaliteit van de onderzoeker: er wordt verwacht van de socioloog dat
ze zich uitspreken over hun positionaliteit die een mogelijke invloed kan
hebben op de neutraliteit van het onderzoek. Een zwarte, homoseksuele
en vrouwelijke onderzoeker zal zich vaker dan haar witte heteroseksuele
evenknie toeleggen op thema’s als de historische onderdrukking van
minderheden. Spelregels zorgen voor zekerheid en voorspelbaarheid die
mensen nodig hebben om hun eigen leven te leiden. In geordende
samenleving zijn mensen niet langer (enkel) wolven voor elkaar, maar
bezitten ze vrijheid om regels te respecteren of te overtreden.
• ‘Welke ruimte blijft er over voor eigen initiatief, voor persoonlijke vrijheid?’
‘Sluiten regels en vrijheid elkaar dus uit?’
4
