Gebouwsuitrusting les 6 – sanitaire uitrusting 2 (Peter van Orshoven)
(waar we vorige les ongeveer gestopt zijn)
FORMULES
Equivalente dakoppervlakte = projectie hellend vlak op horizontaal vlak x waarde type dak x
waarde hellingsgraad bij windrichting x waarde soort filter
Waterverbruik van regenwater per dag per gezin = aantal bewoners x 40% x 120 l/dag/
persoon
bovenstaande herberekenen naar 100m², zodat het op het leegstand diagram van de
regenwaterput geplaatst kan worden. Zo berekenen we de grootte van een regenwaterput
van een gezin.
l/ dag/100m² = liter per dag / (equivalente dakoppervlak/ 100)
bezetting m³ per 100 m² in curve x (equivalente dakoppervlakte/ 100)
1 dm³ = 1 l
Som van de 3 grootste haspels in l/min
1 l/min = 1/60 l/s
1/60 l/s = 1/60 dm³/s
V=vxA
A = πr²
Qmax = ∑ (alle debieten) x f +n’ x q’
F = 1/√(n-1) (mag niet kleiner zijn dan 0,2 of 1/5)
N’ = permanente aantal
Q’ = permanente debiet
Qmax= V x A Qmax= piekdebiet, V = maximale snelheid, A= oppervlakte
A = πr²
Uitzetting
Een leiding van warm water kan tot 1,5 mm per meter uitzetten. Het is belangrijk dat je de
buizen niet aan 2 hoeken gaat vastklemmen. Lans twee kanten vastklemmen zorgt per
definitie voor problemen. Je moet voldoende ruimte laten tussen het aanleggen van rechte
lijnstukken.
Wat ook gedaan kan worden is bij het aanleggen van lange leidingen, is het plaatsen van een
uitzettingsbocht. In dat bochtje kan die leiding een beetje krimpen en uitzetten, zonder dat
het voor de rest problemen moet geven.
Leidingen worden nooit horizontaal in een muur geplaatst!!
Leidingen gaan we open plaatsen in alle ruimten waar dat esthetisch kan. We gaan die
inbouwen waar dat esthetisch niet gewenst is. Het is onze taak om te zetten waar leidingen
1
, opgebouwd worden en waar leidingen ingebouwd worden. Je moet dat vermelden in uw
plannen zodat de installateur dat juist doet. Zonder die beslissingen gaat de installateur zijn
ding doen. Dat kan dan meestal dat het niet is wat je wou.
Soms is alles opbouw of alles inbouw. Het gebuikte materiaal kan ermee te maken hebben.
Bijvoorbeeld inbouwen bij betonblokken gaat nooit netjes gebeuren. Het is beter bij het
gebruik van betonblokken dat je de leidingen er netjes voor zet.
War je ook rekening mee moet houden is of die leidingen geïsoleerd moeten worden. Dat
kan 2 of 3 cm rotswol zijn die rond de leidingen geplaatst wordt. Bij warm water is dat altijd
aangewezen om leidingen te isoleren. Daardoor wordt er meer warmte bewaard. Dan zal je
ook sneller warm water uit de kraan krijgen. Bij koud water is het ook interessant om die te
isoleren. Zeker daar waar koud waterleidingen lopen door nogal een vochtige omgeving. Als
we een douche nemen en de badkamer is niet echt warm, loopt het vocht langs de muur
naar beneden en ook langs de koud water leiding die in het zicht is. Dat kan een bron zijn van
condensatie die niet welkom is.
In principe gaan we altijd opbouwleidingen in stijve leidingen doen en inbouwleidingen in
flexibele leidingen. Als het stijve leidingen zijn, worden die in beugels geplaatst. Hoe groter
de leidingen, hoe groter de afstand van de beugels. Bij kleine leidingen ga je die ook om de
anderhalve meter ophangen. Als het echt boven je hoofd is, wordt er vaak gewerkt met een
rail. Dat is eigenlijk een gegalvaniseerde stalen U-profiel, waar een bout in gedraaid wordt.
Daaraan hangt dan een halve cirkel.
Linksboven zie je het U-profiel dat tegen het plafond gemonteerd is. Daarin wordt een bout
geschoven en daaraan hebben we de beugel hangen.
2
, -Dat wordt gedaan omdat we dan met 1 keer boren een groot aantal buizen kunnen
ophangen. Zo voor elke beugel een gat boren is toch wat minder efficiënt. Dat profiel zelf is
iets van 2-3 cm groot en om die beugel te bevestigen heb je ook 2-3 cm nodig. Dan heb je
nog de beugel zelf die ook aan de boven- en onderzijde die 7-8 mm dikker is dan je leiding
zelf. De leiding kan nooit tegen het plafond plakken. Je gaat altijd tussen uw
ruwbouwplafond en de bovenkant van de leiding 4-5 cm moeten voorzien om het proper te
moeten laten plaatsen. Als je het op uw plannen tegen het ruwbouwplafond gaat tekenen,
gaan ze dit zeker niet zo uitvoeren. Dan gaat je plafond toch een redelijk aantal centimeters
naar beneden moeten komen.
-Tussen de buis en de beugel zit in principe nog een rubber ringetje, zodanig dat het tril- en
beweeggeluid in de leiding niet wordt verdergezet in de structuur. Die rubberen ring is
belangrijk. Het zorgt er ook voor dat als de buis krimpt of uitzet en dus verplaatst tegenover
de beugel, dat die daar makkelijk in kan glijden.
Inbouwleidingen vinden we in residentiële projecten het meest terug. Die worden afgerold
op de dekvloer.
Dat is hier die rode leiding. Voor die bocht is het belangrijk dat er eerst een buigveer in de
buis gestoken wordt. Dat is een spiraal die zich heel makkelijk laat plooien. Dan gaan we de
leiding pas plooien. Zonder die veer gaat die knikken. Dan gaat die samen gevouwd worden
en dan komt er bijna geen water meer door. Verticaal is alles ingeslepen en horizontaal loopt
alles over de vloer.
We zien twee afvoerleidingen. We zien links enkel koud water. Rechts is warm en koud
water. Dat zijn die twee afvoerleidingen. Dan zien we een aantal zwarte blokjes voor
stopcontacten of schakelaars.
Vooraan, de witte buizen, zijn wachtbuizen met daarin elektrische kabels.
Materialen
Koper
3
, Koper is een materiaal dat al lang gebruikt
wordt. Het is een natuurlijk materiaal.
Verbindingen worden gemaakt met
hulpstukken. Er wordt effectief een stukje op de
leiding geperst met een tang.
De bocht die over de buis is geschoven, worden
nadien samengedrukt zodanig er geen water
kan doorkomen. Koper is recycleerbaar. Je kan
dat smelten en opnieuw gaan gebruiken. We
kunnen daar onder alle temperaturen en
omstandigheden mee werken. Door te verwarmen en met een buigveer erin, is het makkelijk
te buigen. Het is dunwandig. Dat betekent dat ten opzichte van de nuttige (dus binnen)
diameter, er niet te veel bijkomt. Koper gaat geen materialen afzetten die niet gezond zijn
voor de mens. Deze leidingen kunnen daarenboven tegen hoge druk, van 50 bar.
Daarentegen zijn deze leidingen veel duurder dan gegalvaniseerd staal. Als we het in wanden
of vloeren steken, moeten we het beschermen. Koper en beton gaan niet samen. Koper zou
beginnen roesten en daardoor zouden we lekken krijgen. Overal zou nog een kunststof
mantel moeten worden tussen geplaatst. Om deze reden worden deze leidingen meestal
gebruikt voor opbouwleidingen.
Gegalvaniseerd staal
Dat zijn stalen buizen die een zinkbad hebben gekregen. De binnenkant en buitenkant zijn
volledig verzinkt. Dat zorgt ervoor dat ze niet meer onderhevig zijn aan corrosie en
roestvorming. Je hebt dan een hele reeks aan diameters. DN80 is de binnendiameter. De88,9
is de buitendiameter. (DS is de berekende diameter).
Verbindingen worden ook gemaakt met hulpstukken uit gegalvaniseerd staal of door middel
van schroefverbindingen. Men gaat dan op de buis draad trekken zodanig dat die als een
schroef in een hulpstuk kan draaien. Het is stevig en goedkoop. Je kan daarin met een hamer
geen deuk in kloppen. Vandalisme of per ongeluk er tegen botsen gaat minder grote impact
hebben dan koper. Ook staal kan volledig gerecycleerd worden. Dat vraagt wel een hoop
energie.
Het is niet geschikt voor sanitair warm water. Bij warm water zou die galvanisatie aangetast
kunnen worden en dat kan leiden tot roest. Het is zwaarder en dikwandiger dan koper. Het is
ook minder glad dan koper, dus het water gaat er minder makkelijk doorstromen dan bij
koper. Bij gegalvaniseerd staal heb je al meer ribbeltjes en boebeltjes. Ook hier moeten de
leidingen ingewerkt worden om ze te beschermen. Het wordt heel vaak gebruikt voor
blusleidingen of CV-leidingen, maar niet voor drinkwater. Als het brandt, gaan die leidingen
dan niet stuk gaan? Op dat ogenblik wordt die leiding ook een sprinkler en die gaat dan het
vuur dat in de buurt komt gaan blussen. Eigenlijk gaan ook alle leidingen smelten bij brand,
dus dat maakt niet zoveel uit.
4
(waar we vorige les ongeveer gestopt zijn)
FORMULES
Equivalente dakoppervlakte = projectie hellend vlak op horizontaal vlak x waarde type dak x
waarde hellingsgraad bij windrichting x waarde soort filter
Waterverbruik van regenwater per dag per gezin = aantal bewoners x 40% x 120 l/dag/
persoon
bovenstaande herberekenen naar 100m², zodat het op het leegstand diagram van de
regenwaterput geplaatst kan worden. Zo berekenen we de grootte van een regenwaterput
van een gezin.
l/ dag/100m² = liter per dag / (equivalente dakoppervlak/ 100)
bezetting m³ per 100 m² in curve x (equivalente dakoppervlakte/ 100)
1 dm³ = 1 l
Som van de 3 grootste haspels in l/min
1 l/min = 1/60 l/s
1/60 l/s = 1/60 dm³/s
V=vxA
A = πr²
Qmax = ∑ (alle debieten) x f +n’ x q’
F = 1/√(n-1) (mag niet kleiner zijn dan 0,2 of 1/5)
N’ = permanente aantal
Q’ = permanente debiet
Qmax= V x A Qmax= piekdebiet, V = maximale snelheid, A= oppervlakte
A = πr²
Uitzetting
Een leiding van warm water kan tot 1,5 mm per meter uitzetten. Het is belangrijk dat je de
buizen niet aan 2 hoeken gaat vastklemmen. Lans twee kanten vastklemmen zorgt per
definitie voor problemen. Je moet voldoende ruimte laten tussen het aanleggen van rechte
lijnstukken.
Wat ook gedaan kan worden is bij het aanleggen van lange leidingen, is het plaatsen van een
uitzettingsbocht. In dat bochtje kan die leiding een beetje krimpen en uitzetten, zonder dat
het voor de rest problemen moet geven.
Leidingen worden nooit horizontaal in een muur geplaatst!!
Leidingen gaan we open plaatsen in alle ruimten waar dat esthetisch kan. We gaan die
inbouwen waar dat esthetisch niet gewenst is. Het is onze taak om te zetten waar leidingen
1
, opgebouwd worden en waar leidingen ingebouwd worden. Je moet dat vermelden in uw
plannen zodat de installateur dat juist doet. Zonder die beslissingen gaat de installateur zijn
ding doen. Dat kan dan meestal dat het niet is wat je wou.
Soms is alles opbouw of alles inbouw. Het gebuikte materiaal kan ermee te maken hebben.
Bijvoorbeeld inbouwen bij betonblokken gaat nooit netjes gebeuren. Het is beter bij het
gebruik van betonblokken dat je de leidingen er netjes voor zet.
War je ook rekening mee moet houden is of die leidingen geïsoleerd moeten worden. Dat
kan 2 of 3 cm rotswol zijn die rond de leidingen geplaatst wordt. Bij warm water is dat altijd
aangewezen om leidingen te isoleren. Daardoor wordt er meer warmte bewaard. Dan zal je
ook sneller warm water uit de kraan krijgen. Bij koud water is het ook interessant om die te
isoleren. Zeker daar waar koud waterleidingen lopen door nogal een vochtige omgeving. Als
we een douche nemen en de badkamer is niet echt warm, loopt het vocht langs de muur
naar beneden en ook langs de koud water leiding die in het zicht is. Dat kan een bron zijn van
condensatie die niet welkom is.
In principe gaan we altijd opbouwleidingen in stijve leidingen doen en inbouwleidingen in
flexibele leidingen. Als het stijve leidingen zijn, worden die in beugels geplaatst. Hoe groter
de leidingen, hoe groter de afstand van de beugels. Bij kleine leidingen ga je die ook om de
anderhalve meter ophangen. Als het echt boven je hoofd is, wordt er vaak gewerkt met een
rail. Dat is eigenlijk een gegalvaniseerde stalen U-profiel, waar een bout in gedraaid wordt.
Daaraan hangt dan een halve cirkel.
Linksboven zie je het U-profiel dat tegen het plafond gemonteerd is. Daarin wordt een bout
geschoven en daaraan hebben we de beugel hangen.
2
, -Dat wordt gedaan omdat we dan met 1 keer boren een groot aantal buizen kunnen
ophangen. Zo voor elke beugel een gat boren is toch wat minder efficiënt. Dat profiel zelf is
iets van 2-3 cm groot en om die beugel te bevestigen heb je ook 2-3 cm nodig. Dan heb je
nog de beugel zelf die ook aan de boven- en onderzijde die 7-8 mm dikker is dan je leiding
zelf. De leiding kan nooit tegen het plafond plakken. Je gaat altijd tussen uw
ruwbouwplafond en de bovenkant van de leiding 4-5 cm moeten voorzien om het proper te
moeten laten plaatsen. Als je het op uw plannen tegen het ruwbouwplafond gaat tekenen,
gaan ze dit zeker niet zo uitvoeren. Dan gaat je plafond toch een redelijk aantal centimeters
naar beneden moeten komen.
-Tussen de buis en de beugel zit in principe nog een rubber ringetje, zodanig dat het tril- en
beweeggeluid in de leiding niet wordt verdergezet in de structuur. Die rubberen ring is
belangrijk. Het zorgt er ook voor dat als de buis krimpt of uitzet en dus verplaatst tegenover
de beugel, dat die daar makkelijk in kan glijden.
Inbouwleidingen vinden we in residentiële projecten het meest terug. Die worden afgerold
op de dekvloer.
Dat is hier die rode leiding. Voor die bocht is het belangrijk dat er eerst een buigveer in de
buis gestoken wordt. Dat is een spiraal die zich heel makkelijk laat plooien. Dan gaan we de
leiding pas plooien. Zonder die veer gaat die knikken. Dan gaat die samen gevouwd worden
en dan komt er bijna geen water meer door. Verticaal is alles ingeslepen en horizontaal loopt
alles over de vloer.
We zien twee afvoerleidingen. We zien links enkel koud water. Rechts is warm en koud
water. Dat zijn die twee afvoerleidingen. Dan zien we een aantal zwarte blokjes voor
stopcontacten of schakelaars.
Vooraan, de witte buizen, zijn wachtbuizen met daarin elektrische kabels.
Materialen
Koper
3
, Koper is een materiaal dat al lang gebruikt
wordt. Het is een natuurlijk materiaal.
Verbindingen worden gemaakt met
hulpstukken. Er wordt effectief een stukje op de
leiding geperst met een tang.
De bocht die over de buis is geschoven, worden
nadien samengedrukt zodanig er geen water
kan doorkomen. Koper is recycleerbaar. Je kan
dat smelten en opnieuw gaan gebruiken. We
kunnen daar onder alle temperaturen en
omstandigheden mee werken. Door te verwarmen en met een buigveer erin, is het makkelijk
te buigen. Het is dunwandig. Dat betekent dat ten opzichte van de nuttige (dus binnen)
diameter, er niet te veel bijkomt. Koper gaat geen materialen afzetten die niet gezond zijn
voor de mens. Deze leidingen kunnen daarenboven tegen hoge druk, van 50 bar.
Daarentegen zijn deze leidingen veel duurder dan gegalvaniseerd staal. Als we het in wanden
of vloeren steken, moeten we het beschermen. Koper en beton gaan niet samen. Koper zou
beginnen roesten en daardoor zouden we lekken krijgen. Overal zou nog een kunststof
mantel moeten worden tussen geplaatst. Om deze reden worden deze leidingen meestal
gebruikt voor opbouwleidingen.
Gegalvaniseerd staal
Dat zijn stalen buizen die een zinkbad hebben gekregen. De binnenkant en buitenkant zijn
volledig verzinkt. Dat zorgt ervoor dat ze niet meer onderhevig zijn aan corrosie en
roestvorming. Je hebt dan een hele reeks aan diameters. DN80 is de binnendiameter. De88,9
is de buitendiameter. (DS is de berekende diameter).
Verbindingen worden ook gemaakt met hulpstukken uit gegalvaniseerd staal of door middel
van schroefverbindingen. Men gaat dan op de buis draad trekken zodanig dat die als een
schroef in een hulpstuk kan draaien. Het is stevig en goedkoop. Je kan daarin met een hamer
geen deuk in kloppen. Vandalisme of per ongeluk er tegen botsen gaat minder grote impact
hebben dan koper. Ook staal kan volledig gerecycleerd worden. Dat vraagt wel een hoop
energie.
Het is niet geschikt voor sanitair warm water. Bij warm water zou die galvanisatie aangetast
kunnen worden en dat kan leiden tot roest. Het is zwaarder en dikwandiger dan koper. Het is
ook minder glad dan koper, dus het water gaat er minder makkelijk doorstromen dan bij
koper. Bij gegalvaniseerd staal heb je al meer ribbeltjes en boebeltjes. Ook hier moeten de
leidingen ingewerkt worden om ze te beschermen. Het wordt heel vaak gebruikt voor
blusleidingen of CV-leidingen, maar niet voor drinkwater. Als het brandt, gaan die leidingen
dan niet stuk gaan? Op dat ogenblik wordt die leiding ook een sprinkler en die gaat dan het
vuur dat in de buurt komt gaan blussen. Eigenlijk gaan ook alle leidingen smelten bij brand,
dus dat maakt niet zoveel uit.
4
