1BA in de Rechten, KU Leuven 2020-2021 – Samenvatting Fundamentele
Wijsbegeerte
Inhoudsopgave
1. FILOSOFEN – DEEL 1 .................................................................................................................... 3
HOOFDSTUK 1 ................................................................................................................................. 3
PYTHAGORAS .......................................................................................................................................... 3
HERACLITUS “DE DUISTERE” ...................................................................................................................... 3
PARMENIDES .......................................................................................................................................... 3
PROTAGORAS.......................................................................................................................................... 4
SOCRATES ............................................................................................................................................... 4
PLATO ..................................................................................................................................................... 5
CHARLES DARWIN ................................................................................................................................... 6
ARISTOTELES ........................................................................................................................................... 7
ZENO VAN CITIUM................................................................................................................................... 8
EPICURUS ................................................................................................................................................ 8
PLOTINUS ................................................................................................................................................ 9
HOOFDSTUK 2 ............................................................................................................................... 10
AUGUSTINUS ........................................................................................................................................ 10
WILLEM VAN OCKHAM ......................................................................................................................... 10
HOOFDSTUK 3 ............................................................................................................................... 12
FRANCIS BACON .................................................................................................................................... 12
RENE DESCARTES .................................................................................................................................. 12
JOHN LOCKE .......................................................................................................................................... 14
DAVID HUME......................................................................................................................................... 15
IMMANUEL KANT .................................................................................................................................. 16
HEGEL.................................................................................................................................................... 18
KARL MARX ........................................................................................................................................... 20
HOOFDSTUK 4 ............................................................................................................................... 23
COMTE .................................................................................................................................................. 23
NIETZSCHE ‘FILOSOOF MET DE HAMER’....................................................................................................... 23
HUSSERL................................................................................................................................................ 24
HEIDEGGER ........................................................................................................................................... 27
SARTRE .................................................................................................................................................. 30
DERRIDA................................................................................................................................................ 30
WITTGENSTEIN ..................................................................................................................................... 32
2. FILOSOFEN – DEEL 2 .................................................................................................................. 35
OSWALD SPENGLER .............................................................................................................................. 35
KARL POPPER ........................................................................................................................................ 35
HOOFDSTUK 1 ............................................................................................................................... 37
SCHLEIERMACHER................................................................................................................................. 37
HOOFDSTUK 2 ............................................................................................................................... 39
WILHELM DILTHEY ................................................................................................................................ 39
HANS-GEORG GADAMER ...................................................................................................................... 40
1
,3. BEGRIPPEN – STROMINGEN UITGELEGD .................................................................................... 42
NATUURFILOSOFIE ............................................................................................................................. 42
REALISME ........................................................................................................................................ 42
IDEALISME ....................................................................................................................................... 42
KRITISCH IDEALISME ................................................................................................................................... 42
ABSOLUUT IDEALISME ................................................................................................................................ 42
NOMINALISME.................................................................................................................................. 42
RATIONALISME ................................................................................................................................. 42
EMPIRISME ...................................................................................................................................... 42
MATERIALISME ................................................................................................................................. 42
STOA .............................................................................................................................................. 42
EPICURISME ..................................................................................................................................... 42
NEOPLATONISME .............................................................................................................................. 42
ARIANISME ...................................................................................................................................... 42
PHILOSOPHIA ................................................................................................................................... 42
POSITIVISME .................................................................................................................................... 42
NIHILISME ....................................................................................................................................... 42
FENOMENOLOGIE .............................................................................................................................. 42
EXISTENTIËLE FENOMENOLOGIE ................................................................................................................... 42
STRUCTURALISME .............................................................................................................................. 43
HERMENEUTIEK ................................................................................................................................ 43
2
,1. FILOSOFEN – DEEL 1
HOOFDSTUK 1
PYTHAGORAS
• Situering: 6de eeuw v.C. @ Samos
• Stroming: presocratische filosofie, natuurfilosofie
• Voornaamste inzicht: De ziel
o Zetel van kennis
o Onsterfelijk
o Van ene in andere lichaam over door wedergeboorte
• Ontologie: /
• Epistemologie: /
• Begrippen: /
• Kritiek: /
HERACLITUS “De duistere”
• Situering: 6de eeuw v.C. @ Ephese (Klein-Azië)
• Stroming: natuurfilosofie
• Voornaamste inzicht: “worden” è alles vloeit
• Ontologie: werkelijkheid = resultaat van voortdurende conflicten tussen
tegengestelden (= eenheid der tegenstellingen)
• Epistemologie: /
• Begrippen: /
• Kritiek: /
PARMENIDES
• Situering: 5de eeuw v.C. @ Elea (Zuid-Italië)
• Stroming: natuurfilosofie (Eleaten)
• Voornaamste inzicht: “het zijnde is”
o Eeuwig + onvergankelijk
3
, o Ondeelbaar
o Onbeweeglijk + onbegrensd
o Volmaakt
o Bolvormig
• Ontologie: alle zijnden komen voort uit het ene zijnde, al wat ‘is’ is identiek è
waargenomen verschillen behoren tot de orde van de bedrieglijke zintuigen
• Epistemologie: /
• Begrippen:
o Universeel immobilisme: eenheid van abstracte zijn
o Universeel mobilisme: veelheid van de concrete werkelijkheid
• Kritiek: Heraclitus: “worden” impliceert een eerdere toestand van ‘niet-Zijn’, en dat
bestaat niet
PROTAGORAS
• Situering: 5de eeuw v.C. @ Abdera
• Stroming: sofistiek
• Voornaamste inzicht: relativisme è de mens is de maat van alle dingen
• Ontologie: de dingen zijn zoals ze mij toeschrijven
• Epistemologie: kennis van de ultieme waarheid is onmogelijk
• Begrippen:
o Homo mensura: de mens is de maat van alle dingen
• Kritiek: /
SOCRATES
• Situering: 5de eeuw v.C. @ Athene
• Stroming: antieke filosofie, realisme
• Voornaamste inzicht: inzicht in ware betekenis van morele begrippen leidt tot
moreel handelen è innerlijke overtuiging zit rechtstreeks in uiterlijke handeling
• Ontologie: /
• Epistemologie: alles wat ik weet is dat ik niets weet
4
, • Begrippen: /
• Kritiek: monoloog van sofisten è dialoog als model voor verwerven van inzicht
(Socratische methode)
PLATO
• Situering: 4de eeuw v.C. @ Athene
• Stroming: realisme
• Voornaamste inzicht: De ideeënwereld bestaat apart van de werkelijke wereld
o Taal (zie: Derrida)
1. Schrift is slechts uitwendig geheugensteuntje en biedt geen authentiek
‘weten’ è geen garantie op waarheid
2. Communicatie vereist aanwezigheid ‘vader’ (spreker), anders gaat
betekenis verloren
• Ontologie: Concrete werkelijkheid is een nabootsing/mimesis van de ideeënwereld
Ideeënwereld Concrete werkelijkheid
• Algemeen • Particulier
• Volmaakt • Onvolmaakt
• Eeuwig • Veranderlijk
• Ideëel • Spatio temporeel
• Denkbaar • Zintuiglijk
• REËEL • SCHIJN
• Epistemologie:
o Ziel = voor geboorte in ideeënwereld
o Via wederherinnering/anamnese de ideeën terug kennen
o Intellectuele kennis = zijn (stabiel) = echt = reëel
o Zintuiglijke kennis = worden (veranderlijk) = mening = schijn
o Dialectiek = door dialoog of discussie met zichzelf tot waarheid komen è
leidt tot kennis (bij Kant niet)
• Begrippen:
5
Wijsbegeerte
Inhoudsopgave
1. FILOSOFEN – DEEL 1 .................................................................................................................... 3
HOOFDSTUK 1 ................................................................................................................................. 3
PYTHAGORAS .......................................................................................................................................... 3
HERACLITUS “DE DUISTERE” ...................................................................................................................... 3
PARMENIDES .......................................................................................................................................... 3
PROTAGORAS.......................................................................................................................................... 4
SOCRATES ............................................................................................................................................... 4
PLATO ..................................................................................................................................................... 5
CHARLES DARWIN ................................................................................................................................... 6
ARISTOTELES ........................................................................................................................................... 7
ZENO VAN CITIUM................................................................................................................................... 8
EPICURUS ................................................................................................................................................ 8
PLOTINUS ................................................................................................................................................ 9
HOOFDSTUK 2 ............................................................................................................................... 10
AUGUSTINUS ........................................................................................................................................ 10
WILLEM VAN OCKHAM ......................................................................................................................... 10
HOOFDSTUK 3 ............................................................................................................................... 12
FRANCIS BACON .................................................................................................................................... 12
RENE DESCARTES .................................................................................................................................. 12
JOHN LOCKE .......................................................................................................................................... 14
DAVID HUME......................................................................................................................................... 15
IMMANUEL KANT .................................................................................................................................. 16
HEGEL.................................................................................................................................................... 18
KARL MARX ........................................................................................................................................... 20
HOOFDSTUK 4 ............................................................................................................................... 23
COMTE .................................................................................................................................................. 23
NIETZSCHE ‘FILOSOOF MET DE HAMER’....................................................................................................... 23
HUSSERL................................................................................................................................................ 24
HEIDEGGER ........................................................................................................................................... 27
SARTRE .................................................................................................................................................. 30
DERRIDA................................................................................................................................................ 30
WITTGENSTEIN ..................................................................................................................................... 32
2. FILOSOFEN – DEEL 2 .................................................................................................................. 35
OSWALD SPENGLER .............................................................................................................................. 35
KARL POPPER ........................................................................................................................................ 35
HOOFDSTUK 1 ............................................................................................................................... 37
SCHLEIERMACHER................................................................................................................................. 37
HOOFDSTUK 2 ............................................................................................................................... 39
WILHELM DILTHEY ................................................................................................................................ 39
HANS-GEORG GADAMER ...................................................................................................................... 40
1
,3. BEGRIPPEN – STROMINGEN UITGELEGD .................................................................................... 42
NATUURFILOSOFIE ............................................................................................................................. 42
REALISME ........................................................................................................................................ 42
IDEALISME ....................................................................................................................................... 42
KRITISCH IDEALISME ................................................................................................................................... 42
ABSOLUUT IDEALISME ................................................................................................................................ 42
NOMINALISME.................................................................................................................................. 42
RATIONALISME ................................................................................................................................. 42
EMPIRISME ...................................................................................................................................... 42
MATERIALISME ................................................................................................................................. 42
STOA .............................................................................................................................................. 42
EPICURISME ..................................................................................................................................... 42
NEOPLATONISME .............................................................................................................................. 42
ARIANISME ...................................................................................................................................... 42
PHILOSOPHIA ................................................................................................................................... 42
POSITIVISME .................................................................................................................................... 42
NIHILISME ....................................................................................................................................... 42
FENOMENOLOGIE .............................................................................................................................. 42
EXISTENTIËLE FENOMENOLOGIE ................................................................................................................... 42
STRUCTURALISME .............................................................................................................................. 43
HERMENEUTIEK ................................................................................................................................ 43
2
,1. FILOSOFEN – DEEL 1
HOOFDSTUK 1
PYTHAGORAS
• Situering: 6de eeuw v.C. @ Samos
• Stroming: presocratische filosofie, natuurfilosofie
• Voornaamste inzicht: De ziel
o Zetel van kennis
o Onsterfelijk
o Van ene in andere lichaam over door wedergeboorte
• Ontologie: /
• Epistemologie: /
• Begrippen: /
• Kritiek: /
HERACLITUS “De duistere”
• Situering: 6de eeuw v.C. @ Ephese (Klein-Azië)
• Stroming: natuurfilosofie
• Voornaamste inzicht: “worden” è alles vloeit
• Ontologie: werkelijkheid = resultaat van voortdurende conflicten tussen
tegengestelden (= eenheid der tegenstellingen)
• Epistemologie: /
• Begrippen: /
• Kritiek: /
PARMENIDES
• Situering: 5de eeuw v.C. @ Elea (Zuid-Italië)
• Stroming: natuurfilosofie (Eleaten)
• Voornaamste inzicht: “het zijnde is”
o Eeuwig + onvergankelijk
3
, o Ondeelbaar
o Onbeweeglijk + onbegrensd
o Volmaakt
o Bolvormig
• Ontologie: alle zijnden komen voort uit het ene zijnde, al wat ‘is’ is identiek è
waargenomen verschillen behoren tot de orde van de bedrieglijke zintuigen
• Epistemologie: /
• Begrippen:
o Universeel immobilisme: eenheid van abstracte zijn
o Universeel mobilisme: veelheid van de concrete werkelijkheid
• Kritiek: Heraclitus: “worden” impliceert een eerdere toestand van ‘niet-Zijn’, en dat
bestaat niet
PROTAGORAS
• Situering: 5de eeuw v.C. @ Abdera
• Stroming: sofistiek
• Voornaamste inzicht: relativisme è de mens is de maat van alle dingen
• Ontologie: de dingen zijn zoals ze mij toeschrijven
• Epistemologie: kennis van de ultieme waarheid is onmogelijk
• Begrippen:
o Homo mensura: de mens is de maat van alle dingen
• Kritiek: /
SOCRATES
• Situering: 5de eeuw v.C. @ Athene
• Stroming: antieke filosofie, realisme
• Voornaamste inzicht: inzicht in ware betekenis van morele begrippen leidt tot
moreel handelen è innerlijke overtuiging zit rechtstreeks in uiterlijke handeling
• Ontologie: /
• Epistemologie: alles wat ik weet is dat ik niets weet
4
, • Begrippen: /
• Kritiek: monoloog van sofisten è dialoog als model voor verwerven van inzicht
(Socratische methode)
PLATO
• Situering: 4de eeuw v.C. @ Athene
• Stroming: realisme
• Voornaamste inzicht: De ideeënwereld bestaat apart van de werkelijke wereld
o Taal (zie: Derrida)
1. Schrift is slechts uitwendig geheugensteuntje en biedt geen authentiek
‘weten’ è geen garantie op waarheid
2. Communicatie vereist aanwezigheid ‘vader’ (spreker), anders gaat
betekenis verloren
• Ontologie: Concrete werkelijkheid is een nabootsing/mimesis van de ideeënwereld
Ideeënwereld Concrete werkelijkheid
• Algemeen • Particulier
• Volmaakt • Onvolmaakt
• Eeuwig • Veranderlijk
• Ideëel • Spatio temporeel
• Denkbaar • Zintuiglijk
• REËEL • SCHIJN
• Epistemologie:
o Ziel = voor geboorte in ideeënwereld
o Via wederherinnering/anamnese de ideeën terug kennen
o Intellectuele kennis = zijn (stabiel) = echt = reëel
o Zintuiglijke kennis = worden (veranderlijk) = mening = schijn
o Dialectiek = door dialoog of discussie met zichzelf tot waarheid komen è
leidt tot kennis (bij Kant niet)
• Begrippen:
5
