Adaptatie in theater, film en literatuur 2024-2025
Adaptatie in theater, film en literatuur
Inleiding..........................................................................................................................................3
Adaptatiestudies...............................................................................................................................3
Adaptatietheorie.............................................................................................................................4
Adaptaties en context.......................................................................................................................4
Verandering................................................................................................................................4
Productiecontext.............................................................................................................................. 5
Auteur...............................................................................................................................................6
Adaptation - Spike Jonze............................................................................................................ 6
Wat wordt precies geadapteerd?..................................................................................................... 6
Getrouwheid (fidelity)................................................................................................................6
Vergelijkende tekstuele analyse.................................................................................................6
Filmadaptaties................................................................................................................................ 7
Inleiding: Beau Travail.......................................................................................................................7
Geschiedenis van filmadaptaties (Film and literature in the crosscurrents of history - T. Corrigan) 7
Voorgeschiedenis....................................................................................................................... 7
Literaire adaptatie in de vroege cinema.................................................................................... 8
Van vroege naar klassieke cinema............................................................................................. 8
Periode 1915-1940.....................................................................................................................8
Periode 1940-1960.....................................................................................................................9
Periode 1960-1980...................................................................................................................10
Spektakelcinema................................................................................................................10
Academische cinema.........................................................................................................11
Periode 1980-...........................................................................................................................11
Terugkeer van de literaire klassieker................................................................................. 12
Commercialisering.............................................................................................................12
Adaptatie/ dans/ re-enactment: Le sacre du printemps.................................................................13
Inleiding..........................................................................................................................................13
Re-enactment als adaptatie in dans............................................................................................... 13
Terminologische proliferaties...................................................................................................13
Soorten re-enactment in dans................................................................................................. 14
Le sacre du printemps.................................................................................................................... 14
Adaptaties van Le sacre du printemps............................................................................................15
Maurice Béjart (1959).............................................................................................................. 15
Pina Bausch (1975)...................................................................................................................16
Engaging With, Around, Along: Beyond Hutcheon’s Three Modes of Engagement..........................16
Introductie......................................................................................................................................16
Engagement....................................................................................................................................16
Three modes of engagement................................................................................................... 16
Adaptatie in Belgische cinema.......................................................................................................17
Belgische cinema............................................................................................................................ 17
1
,Adaptatie in theater, film en literatuur 2024-2025
Rol van adaptaties.......................................................................................................................... 17
Films die inzetten op Belgische identiteit.......................................................................................18
De man die zijn haar kort liet knippen - André Delvaux...........................................................18
Belgische identiteit in hedendaagse Belgische cinema.................................................................. 18
Mr. Nobody - Jaco Van Dormael...............................................................................................19
Filmremakes..................................................................................................................................19
Inleiding..........................................................................................................................................19
Context remakepraktijk.................................................................................................................. 19
Theorie & historische context........................................................................................................ 20
Remake als tekstueel gegeven................................................................................................. 20
Remake als industrieel gegeven...............................................................................................21
Remake als socio-cultureel gegeven........................................................................................ 21
Toepassingen.................................................................................................................................. 21
Vlaams-Nederlandse remakes................................................................................................. 21
Psycho & Psycho.......................................................................................................................22
Blindheid, adaptatie en visuele media: Samuel Becketts All That Fall op radio en televisie............ 23
Inleiding..........................................................................................................................................23
Geluidseffecten.............................................................................................................................. 24
Radio als blind medium.................................................................................................................. 24
Belichaming en ontlichaming......................................................................................................... 24
Adaptatie naar televisie..................................................................................................................25
Tous ceux qui tombent - Michel Mitrani (1963)......................................................................25
Film - Samuel Beckett...............................................................................................................25
Choose Sequels. Choose Nostalgia: Hoe T2 Trainspotting indie klassieker Trainspotting opvolgde. 26
Geschiedenis van de sequel........................................................................................................... 26
Voorgeschiedenis sequels........................................................................................................ 26
Vanaf jaren 70.......................................................................................................................... 26
Definitie................................................................................................................................... 26
Waarom sequels?.............................................................................................................. 26
Kritiek................................................................................................................................ 27
Jaren 2000 - nu.........................................................................................................................27
Sequels vandaag & nostalgie.......................................................................................................... 28
Nostalgie in de filmindustrie.................................................................................................... 28
Casestudie: Choose Sequels, Choose Nostalgia: Trainspotting & T2 Trainspotting........................ 29
Trainspotting (1996).................................................................................................................29
T2 Trainspotting (2017)............................................................................................................ 30
2
, Adaptatie in theater, film en literatuur 2024-2025
Inleiding
➢ centraal begrip: intermedialiteit
➢ waardeoordeel van adaptatie wijkt vaak af van originele
○ film als autonoom object meer gewaardeerd dan als adaptatie
○ bv. The Shining (boek Stephen King vs. film Stanley Kubrick)
➢ meest voorkomende vorm v. adaptatie = boek → film
➢ adaptaties vandaag: zijn overal (bv. Netflix: 39% v. hun content is gerecycleerd)
Adaptatiestudies
➢ Beginning to theorize adaptation: What? Who? Why? How? Where? When? - L. Hutcheon
➢ populariteit adaptaties: herkenning: familiariteitsprincipe
○ voorspelbaarheid, maar ook verrassend element
○ commercieel interessant: weinig risico, materiaal heeft zich al eerder bewezen
➢ negatieve connotatie: Romantisch idee over ‘het origineel’ & adaptatie als minderwaardig
○ Hutcheon: klaagt hiërarchie aan tussen ‘origineel’ & adaptatie: daarom spreken van
geadapteerde werk of bronwerk
➢ adaptaties als adaptaties i.p.v. adaptatie als autonoom werk
○ adaptatie als adaptatie: erkenning relatie werk met voorgaande werk(en)
○ unknowing audience: autonoom werk
○ knowing audience: adaptatie als adaptatie, publiek heeft andere verwachtingen
○ maar: deze verdeling = heel binair
➢ wat is een adaptatie? een werk dat een of meerdere andere werken of een verhaalwereld
bewust en openlijk herwerkt
○ Hutcheon: doelbewuste, aangekondigde & uitgebreide herwerking v. eerdere werken
■ niet: enkel refereren, onbewust, kleine allusies, plagiaat (niet aangekondigd!)
➢ 3 invalshoeken:
○ adaptatie als product: adaptatie als bewerking v.e. werk
■ binnen of tussen media
■ verandering v. genre, vertelperspectief, etc.
■ verschillende benamingen voor het product: adaptatie, re-enactment,
verfilming, remake, etc.
○ adaptatie als proces: actieve handeling of daad: interpretatie & creatie
■ positief onder de aandacht brengen: toe-eigening, koestering
○ adaptatie vanuit publiek/receptie: intertekstuele benadering
■ adaptatie als palimpsest (metafoor) met voorwaarde: knowing audience
■ nieuw perspectief: veranderingen in film en literaire studies jaren 80
■ Roland Barthes: "la naissance du lecteur doit se payer de la mort de
l'auteur": betekenis ligt niet in de tekst door de schrijver, maar lezer
ontwikkelt zelf betekenis tijdens lezen: er bestaat geen vaste in tekst
● betekenissen worden gelegd door linken te leggen met eerder
gelezen teksten: Barthes ondermijnt hiermee originaliteitsidee
3
Adaptatie in theater, film en literatuur
Inleiding..........................................................................................................................................3
Adaptatiestudies...............................................................................................................................3
Adaptatietheorie.............................................................................................................................4
Adaptaties en context.......................................................................................................................4
Verandering................................................................................................................................4
Productiecontext.............................................................................................................................. 5
Auteur...............................................................................................................................................6
Adaptation - Spike Jonze............................................................................................................ 6
Wat wordt precies geadapteerd?..................................................................................................... 6
Getrouwheid (fidelity)................................................................................................................6
Vergelijkende tekstuele analyse.................................................................................................6
Filmadaptaties................................................................................................................................ 7
Inleiding: Beau Travail.......................................................................................................................7
Geschiedenis van filmadaptaties (Film and literature in the crosscurrents of history - T. Corrigan) 7
Voorgeschiedenis....................................................................................................................... 7
Literaire adaptatie in de vroege cinema.................................................................................... 8
Van vroege naar klassieke cinema............................................................................................. 8
Periode 1915-1940.....................................................................................................................8
Periode 1940-1960.....................................................................................................................9
Periode 1960-1980...................................................................................................................10
Spektakelcinema................................................................................................................10
Academische cinema.........................................................................................................11
Periode 1980-...........................................................................................................................11
Terugkeer van de literaire klassieker................................................................................. 12
Commercialisering.............................................................................................................12
Adaptatie/ dans/ re-enactment: Le sacre du printemps.................................................................13
Inleiding..........................................................................................................................................13
Re-enactment als adaptatie in dans............................................................................................... 13
Terminologische proliferaties...................................................................................................13
Soorten re-enactment in dans................................................................................................. 14
Le sacre du printemps.................................................................................................................... 14
Adaptaties van Le sacre du printemps............................................................................................15
Maurice Béjart (1959).............................................................................................................. 15
Pina Bausch (1975)...................................................................................................................16
Engaging With, Around, Along: Beyond Hutcheon’s Three Modes of Engagement..........................16
Introductie......................................................................................................................................16
Engagement....................................................................................................................................16
Three modes of engagement................................................................................................... 16
Adaptatie in Belgische cinema.......................................................................................................17
Belgische cinema............................................................................................................................ 17
1
,Adaptatie in theater, film en literatuur 2024-2025
Rol van adaptaties.......................................................................................................................... 17
Films die inzetten op Belgische identiteit.......................................................................................18
De man die zijn haar kort liet knippen - André Delvaux...........................................................18
Belgische identiteit in hedendaagse Belgische cinema.................................................................. 18
Mr. Nobody - Jaco Van Dormael...............................................................................................19
Filmremakes..................................................................................................................................19
Inleiding..........................................................................................................................................19
Context remakepraktijk.................................................................................................................. 19
Theorie & historische context........................................................................................................ 20
Remake als tekstueel gegeven................................................................................................. 20
Remake als industrieel gegeven...............................................................................................21
Remake als socio-cultureel gegeven........................................................................................ 21
Toepassingen.................................................................................................................................. 21
Vlaams-Nederlandse remakes................................................................................................. 21
Psycho & Psycho.......................................................................................................................22
Blindheid, adaptatie en visuele media: Samuel Becketts All That Fall op radio en televisie............ 23
Inleiding..........................................................................................................................................23
Geluidseffecten.............................................................................................................................. 24
Radio als blind medium.................................................................................................................. 24
Belichaming en ontlichaming......................................................................................................... 24
Adaptatie naar televisie..................................................................................................................25
Tous ceux qui tombent - Michel Mitrani (1963)......................................................................25
Film - Samuel Beckett...............................................................................................................25
Choose Sequels. Choose Nostalgia: Hoe T2 Trainspotting indie klassieker Trainspotting opvolgde. 26
Geschiedenis van de sequel........................................................................................................... 26
Voorgeschiedenis sequels........................................................................................................ 26
Vanaf jaren 70.......................................................................................................................... 26
Definitie................................................................................................................................... 26
Waarom sequels?.............................................................................................................. 26
Kritiek................................................................................................................................ 27
Jaren 2000 - nu.........................................................................................................................27
Sequels vandaag & nostalgie.......................................................................................................... 28
Nostalgie in de filmindustrie.................................................................................................... 28
Casestudie: Choose Sequels, Choose Nostalgia: Trainspotting & T2 Trainspotting........................ 29
Trainspotting (1996).................................................................................................................29
T2 Trainspotting (2017)............................................................................................................ 30
2
, Adaptatie in theater, film en literatuur 2024-2025
Inleiding
➢ centraal begrip: intermedialiteit
➢ waardeoordeel van adaptatie wijkt vaak af van originele
○ film als autonoom object meer gewaardeerd dan als adaptatie
○ bv. The Shining (boek Stephen King vs. film Stanley Kubrick)
➢ meest voorkomende vorm v. adaptatie = boek → film
➢ adaptaties vandaag: zijn overal (bv. Netflix: 39% v. hun content is gerecycleerd)
Adaptatiestudies
➢ Beginning to theorize adaptation: What? Who? Why? How? Where? When? - L. Hutcheon
➢ populariteit adaptaties: herkenning: familiariteitsprincipe
○ voorspelbaarheid, maar ook verrassend element
○ commercieel interessant: weinig risico, materiaal heeft zich al eerder bewezen
➢ negatieve connotatie: Romantisch idee over ‘het origineel’ & adaptatie als minderwaardig
○ Hutcheon: klaagt hiërarchie aan tussen ‘origineel’ & adaptatie: daarom spreken van
geadapteerde werk of bronwerk
➢ adaptaties als adaptaties i.p.v. adaptatie als autonoom werk
○ adaptatie als adaptatie: erkenning relatie werk met voorgaande werk(en)
○ unknowing audience: autonoom werk
○ knowing audience: adaptatie als adaptatie, publiek heeft andere verwachtingen
○ maar: deze verdeling = heel binair
➢ wat is een adaptatie? een werk dat een of meerdere andere werken of een verhaalwereld
bewust en openlijk herwerkt
○ Hutcheon: doelbewuste, aangekondigde & uitgebreide herwerking v. eerdere werken
■ niet: enkel refereren, onbewust, kleine allusies, plagiaat (niet aangekondigd!)
➢ 3 invalshoeken:
○ adaptatie als product: adaptatie als bewerking v.e. werk
■ binnen of tussen media
■ verandering v. genre, vertelperspectief, etc.
■ verschillende benamingen voor het product: adaptatie, re-enactment,
verfilming, remake, etc.
○ adaptatie als proces: actieve handeling of daad: interpretatie & creatie
■ positief onder de aandacht brengen: toe-eigening, koestering
○ adaptatie vanuit publiek/receptie: intertekstuele benadering
■ adaptatie als palimpsest (metafoor) met voorwaarde: knowing audience
■ nieuw perspectief: veranderingen in film en literaire studies jaren 80
■ Roland Barthes: "la naissance du lecteur doit se payer de la mort de
l'auteur": betekenis ligt niet in de tekst door de schrijver, maar lezer
ontwikkelt zelf betekenis tijdens lezen: er bestaat geen vaste in tekst
● betekenissen worden gelegd door linken te leggen met eerder
gelezen teksten: Barthes ondermijnt hiermee originaliteitsidee
3
