1
TVDA DEELTENTAMEN 2 SAMENVATTING
HOORCOLLEGE 7: Effecten van klimaatverandering en landgebruik
Klimaatverandering wordt beïnvloed door:
1. Korte koolstof cyclus →
Dit verwijst naar de cyclus waarbij koolstof snel door de natuurlijke systemen op
aarde circuleert. Het omvat processen zoals fotosynthese, waarbij planten
kooldioxide uit de atmosfeer opnemen, en ademhaling, waarbij organismen, inclusief
mensen, kooldioxide uitstoten. Deze cyclus is relatief snel en omvat processen die
zich binnen een kort tijdsbestek voltrekken, zoals de groei en afbraak van planten,
dieren en micro-organismen.
2. Lange koolstof cyclus →
Dit verwijst naar de cyclus waarbij koolstof langzamer door natuurlijke systemen op
aarde circuleert. Deze omvat processen zoals sedimentatie en gesteentevorming,
waarbij koolstof zich over veel langere tijdsschalen vastlegt in gesteenten en
bodems. Dit kan duizenden tot miljoenen jaren duren voordat de koolstof weer
vrijkomt in de atmosfeer.
3. CO₂-gehalte in de lucht →
Dit duidt op de hoeveelheid koolstofdioxide in de atmosfeer. Het CO₂-gehalte in de
lucht is van cruciaal belang omdat het een broeikasgas is dat bijdraagt aan het
vasthouden van warmte in de atmosfeer, wat op zijn beurt invloed heeft op
klimaatverandering en de opwarming van de aarde
Waarom varieert het CO₂-gehalte in de atmosfeer gedurende het jaar?
In het voorjaar daalt de CO₂-concentratie omdat er meer netto-fotosynthese is dan
respiratie, in het najaar stijgt het CO₂-gehalte omdat de respiratie de fotosynthese
overstijgt. C02 gehalte in de atmosfeer stuurt zonlicht radiatie terug naar aarde,
waardoor de aarde opwarmt.
4. Het smelten van ijskappen
Met name op Groenland en Antarctica, draagt aanzienlijk bij aan de stijging van de
zeespiegel wereldwijd. Deze ijskappen bevatten enorme hoeveelheden bevroren
zoetwater, en wanneer ze smelten, komt dit water in de oceaan terecht, waardoor
het volume van het zeewater toeneemt.
, 2
5. Hoogte- en breedtegraden
Deze geografische coördinaten hebben invloed op hoe zonnestraling de aarde
bereikt en hoe de atmosfeer opwarmt, wat op zijn beurt de luchtcirculatie beïnvloedt.
Hoogtegraden:
Evenaar versus Polen: Bij de evenaar valt de zonnestraling loodrecht, waardoor de
aarde daar het meest opwarmt. Naar de polen toe wordt dezelfde hoeveelheid
zonnestraling verspreid over een groter oppervlak, waardoor de polen minder sterk
opwarmen.
Luchtcirculaties:
Hadley-circulatie: Dit is een luchtcirculatiepatroon dat ontstaat doordat de zon het
meest intens opwarmt bij de evenaar. Warme lucht stijgt op bij de evenaar, stroomt
naar de polen op hoogten van ongeveer 10-15 kilometer, koelt af, en zakt terug naar
de aarde in de subtropische zones.
Ferrel-circulatie: Dit patroon wordt gevormd tussen 30° en 60° breedtegraden op het
noordelijk en zuidelijk halfrond. Hier daalt koude lucht van de polen, terwijl warme
lucht van de subtropen opstijgt en naar hogere breedtegraden beweegt.
Polar-circulatie: Dit vindt plaats bij de polen, waar koude lucht naar beneden stroomt
en vanaf het aardoppervlak naar de lagere breedtegraden stroomt.
Breedtegraden:
Tropen versus Gematigde zones versus Poolgebieden:
De verschillen in instraling en temperatuur tussen deze breedtegraden creëren
verschillende klimaatzones en beïnvloeden de luchtcirculatie.
Corioliseffect: De rotatie van de aarde veroorzaakt het Corioliseffect, wat invloed
heeft op de windpatronen op verschillende breedtegraden. Dit effect leidt tot
afbuigingen van luchtmassa's en winden, waardoor ze zich niet rechtstreeks van de
evenaar naar de polen kunnen verplaatsen.
, 3
6. Belangrijke aspecten van oceaanstromen en hun invloed op het klimaat:
- Transport van warmte: Oceaanstromen fungeren als transporteurs van
warmte over lange afstanden. Warme stromingen brengen warm water naar
koudere gebieden en kunnen de temperatuur van aangrenzende
kustgebieden verhogen.
- Beïnvloeding van neerslagpatronen: Zeestromen kunnen de verdamping
beïnvloeden en zo de neerslagpatronen beïnvloeden. Warme zeestromen
kunnen de verdamping verhogen en zo de hoeveelheid neerslag in
aangrenzende gebieden beïnvloeden.
- Regulering van temperatuur: Oceaanstromen hebben een
temperatuurregulerend effect op kustgebieden. Ze kunnen de temperaturen
matigen door warmte af te geven in koude gebieden en warmte te
transporteren naar koelere regio's.
- Impact op biodiversiteit: Veranderingen in zeestromen kunnen de
beschikbaarheid van voedsel en voedingsstoffen beïnvloeden, wat op zijn
beurt de biodiversiteit in mariene ecosystemen kan beïnvloeden.
7. Bergen beinvloeden klimaat
Dit beinvloedt water, licht, nutrienten en temperatuur. Regenschaduwfenomenen
kunnen grote gevolgen hebben voor het klimaat en de vegetatie in een bepaald
gebied. De lijzijde van de berg kan veel droger zijn en een meer steppe-achtig of
zelfs woestijnklimaat hebben vanwege het gebrek aan neerslag, terwijl aan de
windzijde van de berg een vochtiger klimaat kan heersen dat gunstiger is voor
vegetatie en landbouw.
Autrotrofen en heterotrofen
1. Autotrofen zijn organismen die in staat zijn om organische verbindingen te
synthetiseren uit anorganische stoffen, zoals koolstofdioxide (CO2). Ze
gebruiken meestal zonlicht als energiebron voor fotosynthese of kunnen
chemische energie gebruiken via chemosynthese om hun eigen voedsel te
produceren. Planten, algen en sommige bacteriën vallen onder deze
categorie.
2. Heterotrofen: Deze organismen kunnen geen organische stoffen uit
anorganische bronnen produceren. Ze zijn afhankelijk van het verkrijgen van
organische verbindingen, zoals koolhydraten, vetten en eiwitten, uit andere
organismen. Heterotrofen moeten hun voedsel extern verkrijgen door het te
consumeren, hetzij door het eten van planten, andere dieren of het afbreken
, 4
van organisch materiaal. De meeste dieren, schimmels en veel bacteriën zijn
heterotroof.
Net Primary Production (NPP):
De maatstaf voor de hoeveelheid energie die planten in een ecosysteem vastleggen
door fotosynthese minus de energie die ze verbruiken tijdens hun eigen ademhaling.
NPP: Opgeslagen CO2 - respiratie
Als NPP hoog is dan is een intense groei van vegetatie en een overvloed aan
biomassa die beschikbaar is als voedsel en energie voor andere organismen in het
ecosysteem.
Biomen
Biomen verwijst naar een grote geografische regio die wordt gekenmerkt door
vergelijkbare klimatologische omstandigheden, zoals temperatuur, neerslag, bodem
en vegetatie. Biomen zijn vaak te onderscheiden op basis van de specifieke planten-
en diersoorten die er voorkomen en hun aanpassingen aan de heersende
omgevingsfactoren.
Enkele voorbeelden van biomen zijn:
- Regenwoud: Dichte, vochtige bossen met een grote biodiversiteit en veel
neerslag gedurende het hele jaar.
- Woestijn: Droge gebieden met minimale neerslag en vaak extreme
temperaturen.
- Toendra: Koud, droog en boomloos gebied met een korte groeiperiode.
Transpiratie en evaporatie
Transpiratie:
Dit is het proces waarbij waterdamp wordt vrijgegeven door de bladeren van planten.
Tijdens fotosynthese nemen planten water op via hun wortels. Een deel van dit water
wordt door de plant gebruikt voor verschillende fysiologische processen. Het
overtollige water wordt vrijgegeven door kleine openingen (huidmondjes) in de
bladeren van de plant.
Evaporatie (uit bodems of water): is het proces waarbij een vloeistof, zoals water,
wordt omgezet in gasvormige waterdamp. Het gebeurt wanneer watermoleculen
genoeg kinetische energie hebben om de aantrekkingskracht van andere
watermoleculen te overwinnen en de oppervlakte van de vloeistof te verlaten. Deze
watermoleculen komen in de lucht terecht als waterdamp.
TVDA DEELTENTAMEN 2 SAMENVATTING
HOORCOLLEGE 7: Effecten van klimaatverandering en landgebruik
Klimaatverandering wordt beïnvloed door:
1. Korte koolstof cyclus →
Dit verwijst naar de cyclus waarbij koolstof snel door de natuurlijke systemen op
aarde circuleert. Het omvat processen zoals fotosynthese, waarbij planten
kooldioxide uit de atmosfeer opnemen, en ademhaling, waarbij organismen, inclusief
mensen, kooldioxide uitstoten. Deze cyclus is relatief snel en omvat processen die
zich binnen een kort tijdsbestek voltrekken, zoals de groei en afbraak van planten,
dieren en micro-organismen.
2. Lange koolstof cyclus →
Dit verwijst naar de cyclus waarbij koolstof langzamer door natuurlijke systemen op
aarde circuleert. Deze omvat processen zoals sedimentatie en gesteentevorming,
waarbij koolstof zich over veel langere tijdsschalen vastlegt in gesteenten en
bodems. Dit kan duizenden tot miljoenen jaren duren voordat de koolstof weer
vrijkomt in de atmosfeer.
3. CO₂-gehalte in de lucht →
Dit duidt op de hoeveelheid koolstofdioxide in de atmosfeer. Het CO₂-gehalte in de
lucht is van cruciaal belang omdat het een broeikasgas is dat bijdraagt aan het
vasthouden van warmte in de atmosfeer, wat op zijn beurt invloed heeft op
klimaatverandering en de opwarming van de aarde
Waarom varieert het CO₂-gehalte in de atmosfeer gedurende het jaar?
In het voorjaar daalt de CO₂-concentratie omdat er meer netto-fotosynthese is dan
respiratie, in het najaar stijgt het CO₂-gehalte omdat de respiratie de fotosynthese
overstijgt. C02 gehalte in de atmosfeer stuurt zonlicht radiatie terug naar aarde,
waardoor de aarde opwarmt.
4. Het smelten van ijskappen
Met name op Groenland en Antarctica, draagt aanzienlijk bij aan de stijging van de
zeespiegel wereldwijd. Deze ijskappen bevatten enorme hoeveelheden bevroren
zoetwater, en wanneer ze smelten, komt dit water in de oceaan terecht, waardoor
het volume van het zeewater toeneemt.
, 2
5. Hoogte- en breedtegraden
Deze geografische coördinaten hebben invloed op hoe zonnestraling de aarde
bereikt en hoe de atmosfeer opwarmt, wat op zijn beurt de luchtcirculatie beïnvloedt.
Hoogtegraden:
Evenaar versus Polen: Bij de evenaar valt de zonnestraling loodrecht, waardoor de
aarde daar het meest opwarmt. Naar de polen toe wordt dezelfde hoeveelheid
zonnestraling verspreid over een groter oppervlak, waardoor de polen minder sterk
opwarmen.
Luchtcirculaties:
Hadley-circulatie: Dit is een luchtcirculatiepatroon dat ontstaat doordat de zon het
meest intens opwarmt bij de evenaar. Warme lucht stijgt op bij de evenaar, stroomt
naar de polen op hoogten van ongeveer 10-15 kilometer, koelt af, en zakt terug naar
de aarde in de subtropische zones.
Ferrel-circulatie: Dit patroon wordt gevormd tussen 30° en 60° breedtegraden op het
noordelijk en zuidelijk halfrond. Hier daalt koude lucht van de polen, terwijl warme
lucht van de subtropen opstijgt en naar hogere breedtegraden beweegt.
Polar-circulatie: Dit vindt plaats bij de polen, waar koude lucht naar beneden stroomt
en vanaf het aardoppervlak naar de lagere breedtegraden stroomt.
Breedtegraden:
Tropen versus Gematigde zones versus Poolgebieden:
De verschillen in instraling en temperatuur tussen deze breedtegraden creëren
verschillende klimaatzones en beïnvloeden de luchtcirculatie.
Corioliseffect: De rotatie van de aarde veroorzaakt het Corioliseffect, wat invloed
heeft op de windpatronen op verschillende breedtegraden. Dit effect leidt tot
afbuigingen van luchtmassa's en winden, waardoor ze zich niet rechtstreeks van de
evenaar naar de polen kunnen verplaatsen.
, 3
6. Belangrijke aspecten van oceaanstromen en hun invloed op het klimaat:
- Transport van warmte: Oceaanstromen fungeren als transporteurs van
warmte over lange afstanden. Warme stromingen brengen warm water naar
koudere gebieden en kunnen de temperatuur van aangrenzende
kustgebieden verhogen.
- Beïnvloeding van neerslagpatronen: Zeestromen kunnen de verdamping
beïnvloeden en zo de neerslagpatronen beïnvloeden. Warme zeestromen
kunnen de verdamping verhogen en zo de hoeveelheid neerslag in
aangrenzende gebieden beïnvloeden.
- Regulering van temperatuur: Oceaanstromen hebben een
temperatuurregulerend effect op kustgebieden. Ze kunnen de temperaturen
matigen door warmte af te geven in koude gebieden en warmte te
transporteren naar koelere regio's.
- Impact op biodiversiteit: Veranderingen in zeestromen kunnen de
beschikbaarheid van voedsel en voedingsstoffen beïnvloeden, wat op zijn
beurt de biodiversiteit in mariene ecosystemen kan beïnvloeden.
7. Bergen beinvloeden klimaat
Dit beinvloedt water, licht, nutrienten en temperatuur. Regenschaduwfenomenen
kunnen grote gevolgen hebben voor het klimaat en de vegetatie in een bepaald
gebied. De lijzijde van de berg kan veel droger zijn en een meer steppe-achtig of
zelfs woestijnklimaat hebben vanwege het gebrek aan neerslag, terwijl aan de
windzijde van de berg een vochtiger klimaat kan heersen dat gunstiger is voor
vegetatie en landbouw.
Autrotrofen en heterotrofen
1. Autotrofen zijn organismen die in staat zijn om organische verbindingen te
synthetiseren uit anorganische stoffen, zoals koolstofdioxide (CO2). Ze
gebruiken meestal zonlicht als energiebron voor fotosynthese of kunnen
chemische energie gebruiken via chemosynthese om hun eigen voedsel te
produceren. Planten, algen en sommige bacteriën vallen onder deze
categorie.
2. Heterotrofen: Deze organismen kunnen geen organische stoffen uit
anorganische bronnen produceren. Ze zijn afhankelijk van het verkrijgen van
organische verbindingen, zoals koolhydraten, vetten en eiwitten, uit andere
organismen. Heterotrofen moeten hun voedsel extern verkrijgen door het te
consumeren, hetzij door het eten van planten, andere dieren of het afbreken
, 4
van organisch materiaal. De meeste dieren, schimmels en veel bacteriën zijn
heterotroof.
Net Primary Production (NPP):
De maatstaf voor de hoeveelheid energie die planten in een ecosysteem vastleggen
door fotosynthese minus de energie die ze verbruiken tijdens hun eigen ademhaling.
NPP: Opgeslagen CO2 - respiratie
Als NPP hoog is dan is een intense groei van vegetatie en een overvloed aan
biomassa die beschikbaar is als voedsel en energie voor andere organismen in het
ecosysteem.
Biomen
Biomen verwijst naar een grote geografische regio die wordt gekenmerkt door
vergelijkbare klimatologische omstandigheden, zoals temperatuur, neerslag, bodem
en vegetatie. Biomen zijn vaak te onderscheiden op basis van de specifieke planten-
en diersoorten die er voorkomen en hun aanpassingen aan de heersende
omgevingsfactoren.
Enkele voorbeelden van biomen zijn:
- Regenwoud: Dichte, vochtige bossen met een grote biodiversiteit en veel
neerslag gedurende het hele jaar.
- Woestijn: Droge gebieden met minimale neerslag en vaak extreme
temperaturen.
- Toendra: Koud, droog en boomloos gebied met een korte groeiperiode.
Transpiratie en evaporatie
Transpiratie:
Dit is het proces waarbij waterdamp wordt vrijgegeven door de bladeren van planten.
Tijdens fotosynthese nemen planten water op via hun wortels. Een deel van dit water
wordt door de plant gebruikt voor verschillende fysiologische processen. Het
overtollige water wordt vrijgegeven door kleine openingen (huidmondjes) in de
bladeren van de plant.
Evaporatie (uit bodems of water): is het proces waarbij een vloeistof, zoals water,
wordt omgezet in gasvormige waterdamp. Het gebeurt wanneer watermoleculen
genoeg kinetische energie hebben om de aantrekkingskracht van andere
watermoleculen te overwinnen en de oppervlakte van de vloeistof te verlaten. Deze
watermoleculen komen in de lucht terecht als waterdamp.
