Samenvatting beroepsethiek
Hoofdstuk 1 – Inleidende begrippen
1.1 Moraal, ethiek, waarden en normen
= kan per cultuur verschillen !!
Moraal Ethiek
= gaat over waarden en normen = systematische reflectie op morele vragen, op basis
= opvattingen over wat waardevol is in leven van rationele argumenten
Morele vragen:
= gaan over goed en kwaad
Morele opvattingen
= hoe men zich goed en verantwoordelijk kan
gedragen
!! veranderen in tijd !!
= niet statisch
Waarden Normen
= idealen die wezenlijk zijn voor kwaliteit van leven = waarden gebaseerde handelsvoorschriften
= concrete inhoud aan waarden
= zelf opgelegde regels
Waarden en normen zijn verbonden aan = gedrag voorschrijven voor goede samenleving
levensvisie/idealen
!! meningsverschillen ontstaan !!
= uitzoeken wat achterliggende waarde is
= vaak dezelfde, maakt conflict minder als partijen dit
weten
1.2 Morele kwesties spelen op verschillende niveaus
Microniveau: hoe van mens tot mens met elkaar moeten omgaan
Mesoniveau: organisaties, instellingen
Macroniveau: samenleving als ruimere context
1.3 Ethiek en identiteit
= identiteit hang samen met ethiek
Identiteit: samenhangend geheel met waarden/normen (door groep gedeelde opvattingen)
+ verzameling van ideeën die de buitenwereld op ons lijf schrijft
Maatschappij psychopathologie: psychiatrie is spiegel van wereld waarin we leven
= niet veel verschil tussen patiënten en niet-patiënten
1
,Hoofdstuk 2 – Ethische theorieën
3 ethische theorieën
algemeen antwoord geven op vraag hoe mensen moreel juist zouden moeten handelen
2.1 Teologische of gevolgenethiek
= welke handeling is moreel juist? Door naar het doel/de gevolgen van de handeling te kijken
= wat is voor zoveel mogelijk mensen goed
= bepaal welke gedrag het meeste bijdraagt aan het realiseren van je ideaal
= zoveel mogelijk genot zoeken + zoveel mogelijk pijn vermijden
Utilitarisme: algemeen nut van handeling + grootste geluk voor het grootst aantal mensen
Consequentialisme: verdere uitwerking utilitarisme + bekijken goede consequenties van gedrag
KRITIEK
Niet altijd mogelijk om alle gevolgen in te schatten
Te simplistisch: pijn vermijden, genot opzoeken
Wat met moreel onaanvaardbare handelingen? Bv: experimenteren op dieren
Recht van meerderheid doorslaggevend t.o.v. minderheid? Wat met mindere groepen?
2.2 Deontologische of beginselethiek (beroepsethiek)
= beoordelen welke handeling moreel juist is door te kijken of handeling zelf moreel juist is
ongeacht feitelijke gevolgen
= moraal is een kwestie van morele regels te volgen, op voorhand bepalen welke norm
belangrijkste is
streeft naar universele waarden die bij iedereen gelden
gelijkwaardigheid
Praktische rede: vermogen om redelijk te handelen en je niet te laten sturen door anderen,
verlangens of gevolgen
KRITIEK
Absolute regel: moeilijk uitzonderingen te maken
Negatieve plichten? Bv: euthanasie
Veel nadruk op wetmatigheden, minder op relaties/vriendschap
Elke handeling die niet voorkomt uit morele principes gebaseerd op vrije wil is
onaanvaardbaar? Bv: iets doen uit sympathie, geld geven aan liefdadigheid
2.3 Deugdenethiek
= deugd is altijd verbonden aan een persoon + op basis van deugden gaan handelen
wie wil ik zijn? Welke eigenschappen? Handelen vanuit goede eigenschappen
= moraal is een kwestie van een goed mens te willen zijn
= aanvulling op gevolgenethiek MAAR wel inspelen op verbondenheid
KRITIEK
Deugden zijn persoonlijk + afhankelijk van cultuur
Geeft geen concrete aanwijzingen voor gedrag? Bv: moedig zijn
2
, HULP BIJ MORELE DILEMMA’S
1. De situatie in kaart brengen (Onderscheiden van feiten, gevoelens, gedachten)
2. Morele probleem vaststellen (Dilemma formuleren)
3. Handelingsalternatieven verkennen (Wat zijn de mogelijkheden?)
4. Betrokkenen benoemen + hun belangen afwegen (Wie is er betrokken? Wat is hun belang?)
5. Relevantie waarden/normen omschrijven en afwegen
6. Handeling kiezen (argumenteren vanuit gevolgenethiek, plichtsethiek en deugdenethiek)
2.5 Uitbreiding bij deugdenethiek
= tolerantie en zorgzaamheid als deugden
niet meer gericht op IK (verbeteren eigen deugden), maar op zorg voor ANDEREN
Zorgzaamheid en zorgethiek
= tegenreactie op professionalisering en verzakelijking hulpverlening
= verbondenheid tussen zorgaanbieder en zorgvrager
KRITIEK
Zorgethiek niet onpartijdig is
Risico dat HV zichzelf wegcijfert (paternalisme) of te altruïstisch handelt
zorg niet overnemen, maar net zelfstandigheid aanleren
Tolerantie
= verdraagzaamheid tegenover andersdenkenden
= anderen niet dwingen om zich aan te passen
KRITIEK
Hoe ver gaat tolerantie? Bv: vrijheid van meningsuiting
3
Hoofdstuk 1 – Inleidende begrippen
1.1 Moraal, ethiek, waarden en normen
= kan per cultuur verschillen !!
Moraal Ethiek
= gaat over waarden en normen = systematische reflectie op morele vragen, op basis
= opvattingen over wat waardevol is in leven van rationele argumenten
Morele vragen:
= gaan over goed en kwaad
Morele opvattingen
= hoe men zich goed en verantwoordelijk kan
gedragen
!! veranderen in tijd !!
= niet statisch
Waarden Normen
= idealen die wezenlijk zijn voor kwaliteit van leven = waarden gebaseerde handelsvoorschriften
= concrete inhoud aan waarden
= zelf opgelegde regels
Waarden en normen zijn verbonden aan = gedrag voorschrijven voor goede samenleving
levensvisie/idealen
!! meningsverschillen ontstaan !!
= uitzoeken wat achterliggende waarde is
= vaak dezelfde, maakt conflict minder als partijen dit
weten
1.2 Morele kwesties spelen op verschillende niveaus
Microniveau: hoe van mens tot mens met elkaar moeten omgaan
Mesoniveau: organisaties, instellingen
Macroniveau: samenleving als ruimere context
1.3 Ethiek en identiteit
= identiteit hang samen met ethiek
Identiteit: samenhangend geheel met waarden/normen (door groep gedeelde opvattingen)
+ verzameling van ideeën die de buitenwereld op ons lijf schrijft
Maatschappij psychopathologie: psychiatrie is spiegel van wereld waarin we leven
= niet veel verschil tussen patiënten en niet-patiënten
1
,Hoofdstuk 2 – Ethische theorieën
3 ethische theorieën
algemeen antwoord geven op vraag hoe mensen moreel juist zouden moeten handelen
2.1 Teologische of gevolgenethiek
= welke handeling is moreel juist? Door naar het doel/de gevolgen van de handeling te kijken
= wat is voor zoveel mogelijk mensen goed
= bepaal welke gedrag het meeste bijdraagt aan het realiseren van je ideaal
= zoveel mogelijk genot zoeken + zoveel mogelijk pijn vermijden
Utilitarisme: algemeen nut van handeling + grootste geluk voor het grootst aantal mensen
Consequentialisme: verdere uitwerking utilitarisme + bekijken goede consequenties van gedrag
KRITIEK
Niet altijd mogelijk om alle gevolgen in te schatten
Te simplistisch: pijn vermijden, genot opzoeken
Wat met moreel onaanvaardbare handelingen? Bv: experimenteren op dieren
Recht van meerderheid doorslaggevend t.o.v. minderheid? Wat met mindere groepen?
2.2 Deontologische of beginselethiek (beroepsethiek)
= beoordelen welke handeling moreel juist is door te kijken of handeling zelf moreel juist is
ongeacht feitelijke gevolgen
= moraal is een kwestie van morele regels te volgen, op voorhand bepalen welke norm
belangrijkste is
streeft naar universele waarden die bij iedereen gelden
gelijkwaardigheid
Praktische rede: vermogen om redelijk te handelen en je niet te laten sturen door anderen,
verlangens of gevolgen
KRITIEK
Absolute regel: moeilijk uitzonderingen te maken
Negatieve plichten? Bv: euthanasie
Veel nadruk op wetmatigheden, minder op relaties/vriendschap
Elke handeling die niet voorkomt uit morele principes gebaseerd op vrije wil is
onaanvaardbaar? Bv: iets doen uit sympathie, geld geven aan liefdadigheid
2.3 Deugdenethiek
= deugd is altijd verbonden aan een persoon + op basis van deugden gaan handelen
wie wil ik zijn? Welke eigenschappen? Handelen vanuit goede eigenschappen
= moraal is een kwestie van een goed mens te willen zijn
= aanvulling op gevolgenethiek MAAR wel inspelen op verbondenheid
KRITIEK
Deugden zijn persoonlijk + afhankelijk van cultuur
Geeft geen concrete aanwijzingen voor gedrag? Bv: moedig zijn
2
, HULP BIJ MORELE DILEMMA’S
1. De situatie in kaart brengen (Onderscheiden van feiten, gevoelens, gedachten)
2. Morele probleem vaststellen (Dilemma formuleren)
3. Handelingsalternatieven verkennen (Wat zijn de mogelijkheden?)
4. Betrokkenen benoemen + hun belangen afwegen (Wie is er betrokken? Wat is hun belang?)
5. Relevantie waarden/normen omschrijven en afwegen
6. Handeling kiezen (argumenteren vanuit gevolgenethiek, plichtsethiek en deugdenethiek)
2.5 Uitbreiding bij deugdenethiek
= tolerantie en zorgzaamheid als deugden
niet meer gericht op IK (verbeteren eigen deugden), maar op zorg voor ANDEREN
Zorgzaamheid en zorgethiek
= tegenreactie op professionalisering en verzakelijking hulpverlening
= verbondenheid tussen zorgaanbieder en zorgvrager
KRITIEK
Zorgethiek niet onpartijdig is
Risico dat HV zichzelf wegcijfert (paternalisme) of te altruïstisch handelt
zorg niet overnemen, maar net zelfstandigheid aanleren
Tolerantie
= verdraagzaamheid tegenover andersdenkenden
= anderen niet dwingen om zich aan te passen
KRITIEK
Hoe ver gaat tolerantie? Bv: vrijheid van meningsuiting
3
