Koude Oorlog
Algemene kenmerken Koude Oorlog
- Spanningen tussen VS en Sovjet-Unie
- Niet direct gevochten tegen elkaar, wel indirect op verschillende plekken
- De hele wereld had er last van, ook Nederland was betrokken
- Constante gevoel van spanning. De Derde Wereldoorlog was nabij
Twee ideologieën
- De Russische beer (volgens de Amerikanen) die de wereld gaat overnemen
- Amerika probeert (volgens de Russen) de wereld over te nemen
Marxisme
- Wetenschappelijke, economische benadering van de geschiedenis
- Klassenstrijd tussen arbeid en kapitaal
- Strijd zou leiden tot revolutie, die zou leiden tot de dictatuur van het proletariaat,
waarna de klasseloze samenleving zou ontstaan
- Uitgangspunt: liberalisme/kapitalisme zou onvermijdelijk eindigen
John Lewis Gaddis
- Positief beeld over Koude Oorlog: de wereld is erop vooruitgegaan
- De Koude Oorlog was een noodzakelijke krachtmeting en aantal fundamentele
kwesties
- Er zijn weinig reden om te betreuren dat de Koude Oorlog heeft plaatsgevonden
Vier stromingen
1. Orthodox (een slecht, ander goed) (westerse manier van denken geweest:
kapitalisme goed, communisme slecht)
2. Revisionisme (de ene ideologie is niet per se beter dan de ander. Relativeert de
verschillen)
3. Realisme (de Koude Oorlog is er eigenlijk nooit geweest, kijkt vooral naar het
machtsvacuüm dat ontstaat en welke landen opstaan. Focus op politieke
machtsverhouding)
4. Postrevisionisme (combinatie van revisionisme en realisme. Veel waarom vragen)
Visie start 1917
- Grote oktoberrevolutie 1917
- President Wilson: veertien punten, zelfbeschikking en democratie
- Lenin: kans om macht te grijpen, voorlopige regering afgezet, decreet over land
en vrede, wereldrevolutie en dictatuur van het proletariaat
• Buitenlandse interventies/burgeroorlog (1918-1921)
• Nieuw Economische Politiek NEP 1922
• Dood Lenin 1924: Petrograd wordt Leningrad
• Opkomst Stalin
Regime Stalin
- Industrialisatie, collectivisatie, zuiveringen
, - Vijfjarenplan: vooral propagandistische waarde
- Collectivisatie landbouw: Kolchozen, concentratiekampen, hongersnood
- Idee Stalin: Sovjet-Unie loopt vijftig tot honderd jaar achter met industrialisatie en
moet dat binnen tien jaar inhalen
- 1935: komst staatsideologie: er staat vrijheid van meningsuiting in, maar een
andere mening dan die van de communisten betekent dat je gezuiverd werd
Torgau (april 1945)
- Plek waar het Rode Leger en de geallieerden elkaar ontmoeten. Sfeer was toen
goed
Spanningen bij Duitse overgave:
Twee overgaven Duitsland
- Reims: 7 mei met Amerikanen (Jodl)
- Berlijn: 8 mei met Rusland (Keitel)
• Spanning stijgt tussen de Russen en de geallieerden omdat de Sovjet-Unie niet
welkom was bij de vredesbespreking met Duitsland in Reims
Welk land is het zwaarst getro`en in WO-II
- Rusland in absolute cijfers
- Polen in relatieve cijfers (percentage van bevolking)
Oorlog door VS/SU anders ervaren
- SU: oorlogsinspanning dompelt bevolking in een diepe armoede (hongersnoden)
Conferentie van Teheran (november 1943)
- Onderwerpen:
- Poolse grens (Molotov-Ribbentroppact rechtsgeldig)
- Opdeling Duitsland, Oostenrijk
- Roosevelt en territoriale concessies
Geschilpunten eind WO-II
1. Tweede front in de buurt van Duinkerken (wens Stalin) gebeurde te laat
2. Voorkomen deal tegenpartij
Wat wilde Stalin?
- Veiligheid en zekerheid voor Rusland
- Bu`erzones om dat te bewerkstelligen
- Deal Churchill/Stalin in Oktober 1944: op een servetje de verdeling van Europa
gemaakt door de wereldleiders
- Polen veiligstellen: sterk anticommunistische stroming in Polen (opstand Polen in
1944 nadat Sovjet-Unie verzetsstrijders uit Polen laat sterven bij de bevrijding van
Warschau)
Conferentie van Jalta (februari 1945)
- Iedereen had een ander doel voor ogen
, - Churchill: wil rust (balance of power)
- Roosevelt: wil vrede
- Stalin: eigen belangen, wilde een cordon sanitaire van landen die Sovjet-Unie
goed gezind waren
- Afspraken over nieuwe Poolse grens
• Gezamenlijk wel besloten tegen Japan verder te vechten
Conferentie van Potsdam (juli 1945)
- Atlee- Truman – Stalin
- Werd besloten dat er een oorlogstribunaal zou komen voor Nazi-kopstukken
- Duitsland zou verdeeld worden in vier bezettingszones
- Afspraak herstelbetalingen: mogen de landen verhalen op Duitsland in het door
hun bezette gebied. Uitzondering: de Sovjets kregen extra bijdrage uit het rijke
Duitse Ruhrgebied
- Was een slechte conferentie
Wat willen Amerikanen in 1945
- America first
- Doelen: einde van de oorlog, oprichting van de VN
Atoombommen
- 6 augustus Hiroshima, 9 augustus Nagasaki
- Noodzaak of intimidatie? (Japan toonde zich al bereid om over te geven, maar
toch werden de bommen gegooid)
Britse doelen in 1945
- Overleven: het ging slecht met het Verenigd Koninkrijk, weinig voedsel, zwakke
economie, veel honger
Verdeling Duitsland ongunstig voor USSR
- Frankrijk kreeg een deel, waardoor minder voor USSR
- Hierdoor hoefden VS en VK ook minder te regelen
- Hamburg was van de Amerikanen, maar lag in Brits gebied in Duitsland
Situatie in Europa
• Grotendeels verwoest
• Onmogelijke terugkeer vooroorlogse situatie
• Burgerslachto`ers
• Meer vrouwen dan mannen
• Misdragingen Rode Leger
• Ziekte en ondervoeding: voorbeelden Berlijn en Griekenland
• Stimulans wereldeconomie
Vervolg situatie 1945
- Op drift geraakt
- Volksverhuizingen c.q. dwang terug
- Situatie na bevrijding Joodse mensen (nog zo’n 15.000 joden sterven na WO-II)
, - Dodenmars. Eisenhower: veel Amerikanen weten niet waar ze voor vechten,
maar weten nu wel waar ze tegen vechten
- Bezit van de joden werd afgenomen, rekeningen kregen ze wel (blaming the
victim)
- Zwijgen, opvangkampen
Oorlog hield niet op na vertrek Duitsers
- Coalitie werd gevormd, op basis van verkiezingsuitslagen
- Druk op de niet-communistische partijen werd verder opgevoerd
- Partijen binnen de coalitie werden onder druk gezet om zich op te he`en en zich
aan te sluiten bij de communistische partij
• Strategie van de USSR in Oost-Europa
• Duitsland: van de grond af opnieuw beginnen (wederopbouw)
Nederland na WO-II
- 200.000 mensen onderzocht, helft gevangenisstraf, 17.500 ambtenaren baan
kwijt, 154 doodstra`en (40 uitgevoerd)
- Mussert op 7 mei 1946 geëxecuteerd
- Gemmeker: heeft altijd gezegd ‘ik wist het niet’. Familie zegt wat anders,
Gemmeker had hekel aan joden
Frankrijk
- 6.700 doodstra`en, 791 uitgevoerd (proces duurt te lang), nationale degradatie
Duitsland
- Neurenbergse processen
- 24 nazi-kopstukken berecht, 11 ter dood veroordeeld
- Meerderheid: Nazisme goed idee, slecht toegepast
- 37% gaf aan dat uitroeiing joden noodzakelijk was
Azië
- De andere Tweede Wereldoorlog
- Nog volop gaande in zomer 1945
- Atoombommen worden geworpen, einde WO-II, begin Koude Oorlog, want
Rusland wantrouwt de VS
College 2: Marshallplan, positie Europa, begin Koude Oorlog
Het nieuwe Europa
- Rusland zo veel mogelijk uit Europa houden, Amerika erin. Duitsland moet rustig
blijven
- Hongarije, Roemenië en Kroatië: communisme werd gezien als opgedrongen
importproduct
- 1947: afscheid isolationisme VS
1947: Trumandoctrine
- Afscheid isolationisme (America first)
Algemene kenmerken Koude Oorlog
- Spanningen tussen VS en Sovjet-Unie
- Niet direct gevochten tegen elkaar, wel indirect op verschillende plekken
- De hele wereld had er last van, ook Nederland was betrokken
- Constante gevoel van spanning. De Derde Wereldoorlog was nabij
Twee ideologieën
- De Russische beer (volgens de Amerikanen) die de wereld gaat overnemen
- Amerika probeert (volgens de Russen) de wereld over te nemen
Marxisme
- Wetenschappelijke, economische benadering van de geschiedenis
- Klassenstrijd tussen arbeid en kapitaal
- Strijd zou leiden tot revolutie, die zou leiden tot de dictatuur van het proletariaat,
waarna de klasseloze samenleving zou ontstaan
- Uitgangspunt: liberalisme/kapitalisme zou onvermijdelijk eindigen
John Lewis Gaddis
- Positief beeld over Koude Oorlog: de wereld is erop vooruitgegaan
- De Koude Oorlog was een noodzakelijke krachtmeting en aantal fundamentele
kwesties
- Er zijn weinig reden om te betreuren dat de Koude Oorlog heeft plaatsgevonden
Vier stromingen
1. Orthodox (een slecht, ander goed) (westerse manier van denken geweest:
kapitalisme goed, communisme slecht)
2. Revisionisme (de ene ideologie is niet per se beter dan de ander. Relativeert de
verschillen)
3. Realisme (de Koude Oorlog is er eigenlijk nooit geweest, kijkt vooral naar het
machtsvacuüm dat ontstaat en welke landen opstaan. Focus op politieke
machtsverhouding)
4. Postrevisionisme (combinatie van revisionisme en realisme. Veel waarom vragen)
Visie start 1917
- Grote oktoberrevolutie 1917
- President Wilson: veertien punten, zelfbeschikking en democratie
- Lenin: kans om macht te grijpen, voorlopige regering afgezet, decreet over land
en vrede, wereldrevolutie en dictatuur van het proletariaat
• Buitenlandse interventies/burgeroorlog (1918-1921)
• Nieuw Economische Politiek NEP 1922
• Dood Lenin 1924: Petrograd wordt Leningrad
• Opkomst Stalin
Regime Stalin
- Industrialisatie, collectivisatie, zuiveringen
, - Vijfjarenplan: vooral propagandistische waarde
- Collectivisatie landbouw: Kolchozen, concentratiekampen, hongersnood
- Idee Stalin: Sovjet-Unie loopt vijftig tot honderd jaar achter met industrialisatie en
moet dat binnen tien jaar inhalen
- 1935: komst staatsideologie: er staat vrijheid van meningsuiting in, maar een
andere mening dan die van de communisten betekent dat je gezuiverd werd
Torgau (april 1945)
- Plek waar het Rode Leger en de geallieerden elkaar ontmoeten. Sfeer was toen
goed
Spanningen bij Duitse overgave:
Twee overgaven Duitsland
- Reims: 7 mei met Amerikanen (Jodl)
- Berlijn: 8 mei met Rusland (Keitel)
• Spanning stijgt tussen de Russen en de geallieerden omdat de Sovjet-Unie niet
welkom was bij de vredesbespreking met Duitsland in Reims
Welk land is het zwaarst getro`en in WO-II
- Rusland in absolute cijfers
- Polen in relatieve cijfers (percentage van bevolking)
Oorlog door VS/SU anders ervaren
- SU: oorlogsinspanning dompelt bevolking in een diepe armoede (hongersnoden)
Conferentie van Teheran (november 1943)
- Onderwerpen:
- Poolse grens (Molotov-Ribbentroppact rechtsgeldig)
- Opdeling Duitsland, Oostenrijk
- Roosevelt en territoriale concessies
Geschilpunten eind WO-II
1. Tweede front in de buurt van Duinkerken (wens Stalin) gebeurde te laat
2. Voorkomen deal tegenpartij
Wat wilde Stalin?
- Veiligheid en zekerheid voor Rusland
- Bu`erzones om dat te bewerkstelligen
- Deal Churchill/Stalin in Oktober 1944: op een servetje de verdeling van Europa
gemaakt door de wereldleiders
- Polen veiligstellen: sterk anticommunistische stroming in Polen (opstand Polen in
1944 nadat Sovjet-Unie verzetsstrijders uit Polen laat sterven bij de bevrijding van
Warschau)
Conferentie van Jalta (februari 1945)
- Iedereen had een ander doel voor ogen
, - Churchill: wil rust (balance of power)
- Roosevelt: wil vrede
- Stalin: eigen belangen, wilde een cordon sanitaire van landen die Sovjet-Unie
goed gezind waren
- Afspraken over nieuwe Poolse grens
• Gezamenlijk wel besloten tegen Japan verder te vechten
Conferentie van Potsdam (juli 1945)
- Atlee- Truman – Stalin
- Werd besloten dat er een oorlogstribunaal zou komen voor Nazi-kopstukken
- Duitsland zou verdeeld worden in vier bezettingszones
- Afspraak herstelbetalingen: mogen de landen verhalen op Duitsland in het door
hun bezette gebied. Uitzondering: de Sovjets kregen extra bijdrage uit het rijke
Duitse Ruhrgebied
- Was een slechte conferentie
Wat willen Amerikanen in 1945
- America first
- Doelen: einde van de oorlog, oprichting van de VN
Atoombommen
- 6 augustus Hiroshima, 9 augustus Nagasaki
- Noodzaak of intimidatie? (Japan toonde zich al bereid om over te geven, maar
toch werden de bommen gegooid)
Britse doelen in 1945
- Overleven: het ging slecht met het Verenigd Koninkrijk, weinig voedsel, zwakke
economie, veel honger
Verdeling Duitsland ongunstig voor USSR
- Frankrijk kreeg een deel, waardoor minder voor USSR
- Hierdoor hoefden VS en VK ook minder te regelen
- Hamburg was van de Amerikanen, maar lag in Brits gebied in Duitsland
Situatie in Europa
• Grotendeels verwoest
• Onmogelijke terugkeer vooroorlogse situatie
• Burgerslachto`ers
• Meer vrouwen dan mannen
• Misdragingen Rode Leger
• Ziekte en ondervoeding: voorbeelden Berlijn en Griekenland
• Stimulans wereldeconomie
Vervolg situatie 1945
- Op drift geraakt
- Volksverhuizingen c.q. dwang terug
- Situatie na bevrijding Joodse mensen (nog zo’n 15.000 joden sterven na WO-II)
, - Dodenmars. Eisenhower: veel Amerikanen weten niet waar ze voor vechten,
maar weten nu wel waar ze tegen vechten
- Bezit van de joden werd afgenomen, rekeningen kregen ze wel (blaming the
victim)
- Zwijgen, opvangkampen
Oorlog hield niet op na vertrek Duitsers
- Coalitie werd gevormd, op basis van verkiezingsuitslagen
- Druk op de niet-communistische partijen werd verder opgevoerd
- Partijen binnen de coalitie werden onder druk gezet om zich op te he`en en zich
aan te sluiten bij de communistische partij
• Strategie van de USSR in Oost-Europa
• Duitsland: van de grond af opnieuw beginnen (wederopbouw)
Nederland na WO-II
- 200.000 mensen onderzocht, helft gevangenisstraf, 17.500 ambtenaren baan
kwijt, 154 doodstra`en (40 uitgevoerd)
- Mussert op 7 mei 1946 geëxecuteerd
- Gemmeker: heeft altijd gezegd ‘ik wist het niet’. Familie zegt wat anders,
Gemmeker had hekel aan joden
Frankrijk
- 6.700 doodstra`en, 791 uitgevoerd (proces duurt te lang), nationale degradatie
Duitsland
- Neurenbergse processen
- 24 nazi-kopstukken berecht, 11 ter dood veroordeeld
- Meerderheid: Nazisme goed idee, slecht toegepast
- 37% gaf aan dat uitroeiing joden noodzakelijk was
Azië
- De andere Tweede Wereldoorlog
- Nog volop gaande in zomer 1945
- Atoombommen worden geworpen, einde WO-II, begin Koude Oorlog, want
Rusland wantrouwt de VS
College 2: Marshallplan, positie Europa, begin Koude Oorlog
Het nieuwe Europa
- Rusland zo veel mogelijk uit Europa houden, Amerika erin. Duitsland moet rustig
blijven
- Hongarije, Roemenië en Kroatië: communisme werd gezien als opgedrongen
importproduct
- 1947: afscheid isolationisme VS
1947: Trumandoctrine
- Afscheid isolationisme (America first)
