Samenvatting rechtsfilosofie
, WEEK 1
Onderwerpen:
1.1 Inleiding rechtsfilosofie
1.2 Inleiding ethiek
1.3 Staten, rechtsordes en pluralistische benaderingen
1.1 Inleiding rechtsfilosofie
Webcast 1: Hoe lees ik filosofische teksten?
Filosofische teksten vragen om een andere leesaanpak dan andere teksttypen. Bij een arrest ligt
de nadruk op de juridische motivering en toepassing van rechtsregels. Een juridisch leerboek
biedt gestructureerde uitleg van rechtsbegrippen en is bedoeld om te informeren. Een detective
lees je om de spanningsboog en het narratief, terwijl een sociologisch artikel draait om
empirische bevindingen en theoretische reflectie. Filosofische teksten onderscheiden zich door
hun specifieke kenmerken en vereisen een aandachtige, meerlagige lezing.
Gemeenschappelijke kenmerken filosofische teksten
Kenmerk 1: voortbouwen op het werk van anderen
Een eerste kenmerk van filosofische teksten is dat ze vrijwel altijd voortbouwen op het werk van
anderen. Dit kan op drie manieren: door het werk van anderen als autoriteit te gebruiken, door
bestaande posities kritisch te bevragen, of door een tussenpositie in te nemen waarbij elementen
uit verschillende theorieën deels worden overgenomen en tegelijk worden bekritiseerd
(tussenvariant). In alle gevallen is het belangrijk dat de lezer zich bewust is van de dialoog die de
auteur aangaat met andere denkers.
Kenmerk 2: argumentatie zelden strikt dwingend
Een tweede kenmerk is dat filosofische argumentatie zelden strikt dwingend is. De argumenten
zijn zelden puur logisch en er is meestal geen doorslaggevend beroep op feiten. Filosofen
proberen hun publiek te overtuigen met redelijke, weloverwogen argumentatie. De kracht van hun
betoog zit vaak in de plausibiliteit en consistentie van hun redenering, eerder dan in
mathematische logica. Het is gericht op het overtuigen van publiek door redelijke argumenten:
pleitbaarheid maar niet doorslaggevend.
Quick scan & close reading
Bij het lezen van een filosofische tekst is het zinvol om eerst een snelle verkenning, een
zogenaamde 'quick scan', te doen. Daarbij kijk je naar de hoofdstelling van de tekst, de doelgroep
en de context waarin de auteur schrijft. Ook is het van belang om de structuur van de
argumentatie te doorzien en te letten op welke auteurs worden aangehaald of bekritiseerd. Na
deze eerste oriëntatie volgt een grondigere lezing, ook wel 'close reading'. Daarbij zoek je
moeilijke woorden op, probeer je passages waar je moeite mee hebt nogmaals te lezen en leg je
verbanden met andere auteurs. Door vergelijkingen te maken, herken je overeenkomsten en
verschillen tussen filosofische posities.
Webcast 2: Hoe lees ik normatieve teksten?
Aard van normatieve filosofische teksten
Normatieve filosofische teksten onderscheiden zich doordat ze een normatief of evaluatief
standpunt construeren. Ze houden zich bezig met hoe het zou moeten zijn, en proberen die
opvatting aannemelijk te maken met behulp van normatieve argumentatie. Ze richten zich dus
niet op het beschrijven van het bestaande recht, maar op het beoordelen en normatief
onderbouwen van gedragsrichtlijnen, waarden en idealen die het recht zouden moeten
reflecteren.
Bij het lezen van dit soort teksten is context essentieel. De auteur vertrekt vaak vanuit gedeelde
uitgangspunten met het beoogde publiek. Aangezien het over fundamentele normen en waarden
gaat, worden veronderstellingen die al breed worden gedeeld meestal niet meer verdedigd.
Bovendien zijn de normatieve zorgen van de auteur vaak impliciet aanwezig. De lezer moet dus
zelf oog hebben voor de onderliggende problematiek die de tekst aanstuurt. Het is belangrijk om
je steeds af te vragen in welke context de auteur schrijft en welke maatschappelijke of morele
kwesties centraal staan.
2
, WEEK 1
Onderwerpen:
1.1 Inleiding rechtsfilosofie
1.2 Inleiding ethiek
1.3 Staten, rechtsordes en pluralistische benaderingen
1.1 Inleiding rechtsfilosofie
Webcast 1: Hoe lees ik filosofische teksten?
Filosofische teksten vragen om een andere leesaanpak dan andere teksttypen. Bij een arrest ligt
de nadruk op de juridische motivering en toepassing van rechtsregels. Een juridisch leerboek
biedt gestructureerde uitleg van rechtsbegrippen en is bedoeld om te informeren. Een detective
lees je om de spanningsboog en het narratief, terwijl een sociologisch artikel draait om
empirische bevindingen en theoretische reflectie. Filosofische teksten onderscheiden zich door
hun specifieke kenmerken en vereisen een aandachtige, meerlagige lezing.
Gemeenschappelijke kenmerken filosofische teksten
Kenmerk 1: voortbouwen op het werk van anderen
Een eerste kenmerk van filosofische teksten is dat ze vrijwel altijd voortbouwen op het werk van
anderen. Dit kan op drie manieren: door het werk van anderen als autoriteit te gebruiken, door
bestaande posities kritisch te bevragen, of door een tussenpositie in te nemen waarbij elementen
uit verschillende theorieën deels worden overgenomen en tegelijk worden bekritiseerd
(tussenvariant). In alle gevallen is het belangrijk dat de lezer zich bewust is van de dialoog die de
auteur aangaat met andere denkers.
Kenmerk 2: argumentatie zelden strikt dwingend
Een tweede kenmerk is dat filosofische argumentatie zelden strikt dwingend is. De argumenten
zijn zelden puur logisch en er is meestal geen doorslaggevend beroep op feiten. Filosofen
proberen hun publiek te overtuigen met redelijke, weloverwogen argumentatie. De kracht van hun
betoog zit vaak in de plausibiliteit en consistentie van hun redenering, eerder dan in
mathematische logica. Het is gericht op het overtuigen van publiek door redelijke argumenten:
pleitbaarheid maar niet doorslaggevend.
Quick scan & close reading
Bij het lezen van een filosofische tekst is het zinvol om eerst een snelle verkenning, een
zogenaamde 'quick scan', te doen. Daarbij kijk je naar de hoofdstelling van de tekst, de doelgroep
en de context waarin de auteur schrijft. Ook is het van belang om de structuur van de
argumentatie te doorzien en te letten op welke auteurs worden aangehaald of bekritiseerd. Na
deze eerste oriëntatie volgt een grondigere lezing, ook wel 'close reading'. Daarbij zoek je
moeilijke woorden op, probeer je passages waar je moeite mee hebt nogmaals te lezen en leg je
verbanden met andere auteurs. Door vergelijkingen te maken, herken je overeenkomsten en
verschillen tussen filosofische posities.
Webcast 2: Hoe lees ik normatieve teksten?
Aard van normatieve filosofische teksten
Normatieve filosofische teksten onderscheiden zich doordat ze een normatief of evaluatief
standpunt construeren. Ze houden zich bezig met hoe het zou moeten zijn, en proberen die
opvatting aannemelijk te maken met behulp van normatieve argumentatie. Ze richten zich dus
niet op het beschrijven van het bestaande recht, maar op het beoordelen en normatief
onderbouwen van gedragsrichtlijnen, waarden en idealen die het recht zouden moeten
reflecteren.
Bij het lezen van dit soort teksten is context essentieel. De auteur vertrekt vaak vanuit gedeelde
uitgangspunten met het beoogde publiek. Aangezien het over fundamentele normen en waarden
gaat, worden veronderstellingen die al breed worden gedeeld meestal niet meer verdedigd.
Bovendien zijn de normatieve zorgen van de auteur vaak impliciet aanwezig. De lezer moet dus
zelf oog hebben voor de onderliggende problematiek die de tekst aanstuurt. Het is belangrijk om
je steeds af te vragen in welke context de auteur schrijft en welke maatschappelijke of morele
kwesties centraal staan.
2
