INFO OVER HET EXAMEN EN NUTTIGE TIPS
- Examen tijdens de examenperiode
- Schriftelijk examen met meerkeuzevragen met 4-6 antwoordopties met giscorrectie
- De vragen komen uit de theoretische colleges, klinische lessen en casusgebaseerde integratie les
o Ongeveer 2-tal vragen uit elke les
o Gespreid over alle hoofdstukken
o Vraagvorm: bijna altijd in de vorm van een klinische casus
- Hoofdfocus: wat is het meest aangewezen onderzoek? Wat is de diagnose?
- Er staan zelftesten op de Toledo + laatste les is een integratieles
- Leerstof = slides + wat gezegd wordt in de les!
- Proefexamen komt na de laatste les op Toledo
,HET KIND IN DE SAMENLEVING, MEDICOLEGALE ASPECTEN EN KINDERMISHANDELING
HET KIND IN DE SAMENLEVING
DE WERELD VAN KINDEREN
De wereld van kinderen gaat breder dan wat we zien in de dokterspraktijk. Als we een kind op raadpleging zien, gaan we
volgende elementen in rekening nemen:
- Klinische beoordeling
- Sociale beoordeling
- Ontwikkelingsbeoordeling
- Familiale context
o Groot deel van de kinderen groeit op in een niet-kerngezin
§ Eenoudergezin, nieuw-samengesteld gezin, …
§ à een man en vrouw op de raadpleging met een kind wil dus niet noodzakelijk zeggen dat dit de
ouders zijn
§ à mogelijks verschillende ‘parenting styles’ (bv. potty training: moeder volgt advies op, papa niet à
moeilijker om het kind zindelijk te krijgen)
PUBLIEKE GEZONDHEIDSZORG VOOR KINDEREN IN VLAANDEREN
Naast de ouders, is er ook de verantwoordelijkheid van de maatschappij om ervoor te zorgen dat elk kind alle kansen krijgt en
gezond kan opgroeien. Kindermishandeling moeten we kunnen detecteren. Dit lijkt evident, maar dit is niet zo. Hoe gebeurt dit
standaard in Vlaanderen?
PUBLIEKE GEZONDHEIDSZORG: PREVENTIE
Kind en Gezin en Centrum voor leerlingenbegeleiding (CLB)
- Opvolgen van groei/gewicht
o Van 0-2,5 jaar: Kind en gezin
o 2,5 tot 16 jaar: CLB (medisch schooltoezicht)
o Veel breder dan groei en gewicht: ook gehoor, zicht, hoofdomtrek, ontwikkeling, geslachtskenmerken,
puberteit, voeding, …
o Laagdrempelig doorverwijzen naar therapeutische zorg als er een afwijking wordt gevonden
- Vaccinaties
o Vaccinatiegraad van > 95% in Vlaanderen omdat dit in het standaardpakket zit
- Opmerken van verwaarlozing
- Opmerken van mishandeling
PUBLIEKE GEZONDHEIDSZORG: PROTECTIE
Vertrouwenscentra
- De expertisecentra voor kindermishandeling, -verwaarlozing en seksueel misbruik
- Multidisciplinair team: VRIJWILLIGE, aanklampende, NIET-JUSTITIËLE hulp- en dienstverlening
o Artsen, psychologen, sociaal werkers, antropologen, orthopedagogen,…
- De vertrouwenscentra doen aan sensibilisering, verlenen advies, coachen en coördineren, starten hulpverlening indien
nodig
- Hebben ook een site waar je advies kan vragen of melding kan doen
- In Vlaanderen worden > 0,5% van de kinderen mishandeld, verwaarloosd of misbruikt
,Hoe gaat dit in de praktijk?
Bv. kind vol met blauwe plekken. Als arts zeg je tegen de ouders: “dit soort letsels maakt mij zorgen bij uw kind, als arts ben ik
genoodzaakt/ is het mijn plicht om dit te melden bij het kenniscentrum”
à Ouders gaan gevraagd worden door het kenniscentrum om naar daar te komen
à Wie zijn de ouders? Sociale context? Verhaal achter letsels? Mishandeling ja of nee?
à Als ouders niet opdagen na 1e uitnodiging, krijgen ze een 2e uitnodiging met dreiging van de rechtbank (dan stopt de
vrijwillige hulpverlening)
Comité bijzondere jeugdzorg – ondersteuningscentra jeugdzorg (OCJ)
- = vorm van VRIJWILLIGE hulpverlening waarbij problematische opvoedingssituaties worden aangepakt (niet echt
mishandeling, zaken die buiten domein van vertrouwenscentrum vallen)
- Werking is dezelfde als vertrouwenscentra: consulent van OCJ doet een voorstel tot begeleiding à ouders en patiënt
gaan akkoord met traject
o Bv. Thuisbegeleiding, semiresidentiële opvang, begeleid zelfstandig wonen, pleegzorg, residentiële opvang,
psychiatrische opvang, een opvoedend project, …
- In Vlaanderen leven > 1,5% van de kinderen in een problematische opvoedingssituatie
Jeugdrechtbank
- = NIET-VRIJWILLIGE hulpverlening
- Werking: consulent doet vooronderzoek, jeugdrechter neemt een beslissing à ouders en patiënt moeten een traject
volgen
- Soms is een situatie zodanig ernstig dat er niet via een vertrouwenscentrum gewerkt wordt, maar rechtstreeks via de
jeugdrechtbank
Zelfs als er mishandeling is, halen we niet graag kinderen weg bij de ouders! Studies tonen aan dat kinderen die opgegroeid
zijn in een pleeggezin, het op fysiek vlak wel goed doen, maar mentaal veel secundaire co-morbiditeiten ontwikkelen (vnl
hechtingsstoornissen). Daarom gaat de voorkeur uit naar een traject met ouders en kind om ervoor te zorgen dat de
mishandeling stopt.
MEDICOLEGALE ASPECTEN
De moeilijkheid in de pediatrie is dat de patiënt niet altijd de patiëntenrechten uitvoert (in tegenstelling tot
volwassenengeneeskunde). Daarnaast evolueert het kind van een zuigeling (die zichzelf niet kan uitdrukken) tot een adolescent
en uiteindelijk een volwassene die steeds meer autonoom kan beslissen.
à wie oefent de patiëntenrechten uit van het kind, en wanneer?
,Theoretische achtergrond: wet patiëntenrechten in België
- Wet Patiëntenrechten 2002 (tov minderjarigen)
o Invulling van Internationaal
Verdrag van de Rechten van het Kind
o 3 P’s: protection, provision, participation
- Rechten van de patiënt
o Kwaliteitsvolle dienstverlening
o Vrije keuze
o Informatie verschaffing
o Toestemming/weigering
o Dossier bijhouden, inzagerecht
o Recht op fysieke en informationele privacy
o Pijnbestrijding - klachtrecht
- Vertegenwoordiging van de patiënt
o 12§ 1 Bij een patiënt die minderjarig is, worden de rechten zoals vastgesteld door deze wet uitgeoefend door
de ouders die het gezag over de minderjarige uitoefenen of door zijn voogd.
o 12§ 2 De patiënt wordt betrokken bij de uitoefening van zijn rechten rekening houdend met zijn leeftijd en
maturiteit. De in de wet opgesomde rechten kunnen door de minderjarige patiënt die tot een redelijke
beoordeling van zijn belangen in staat kan worden geacht, zelfstandig worden uitgeoefend.
o 15 § 2 Arts kan afwijken van de wil van de ouders teneinde een bedreiging van het leven of een ernstige
aantasting gezondheid van de minderjarige af te wenden (bv. Jehova getuigen)
- Knelpunten van de wet patiëntenrechten
o Is deze materie gekend door de arts?
o Hoe wordt de “oordeelsbekwaamheid” vastgesteld?
o Hoe wordt er invulling gegeven aan het recht op confidentialiteit/ op toestemmen?
o Wat als ouders afwezig of in vechtscheiding zijn? (à beide ouders moeten akkoord zijn)
KINDERMISHANDELING EN KINDERVERWAARLOZING
WIE LOOPT ER GROTER RISICO?
Diagnostisch landschap: kind, omgeving, ouders/familie
- Kind
o Ouders hebben tijdens de zwangerschap een beeld van “het gouden kindje” à alles wat daarvan afwijkt, kan
teleurstelling/stress met zich meebrengen en zorgen voor een kleinere drempel naar mishandeling
o Niet geplande zwangerschap, ongewenst kind
o Prematuriteit, aangeboren afwijkingen, mentale retardatie
o Gedragsstoornissen, leerstoornissen, ADHD, ASS, psychiatrische ziekten
o Chronische ziekten
- Ouders en familie
o Jonge of alleenstaande ouders
o Laagopgeleide ouders
o Niet realistische verwachtingen tov het kind
o Weinig kennis van de ontwikkeling van een kind
o Negatieve perceptie van normaal kindgedrag
o Eigen voorgeschiedenis van mishandeling of verwaarlozing
o Druggebruik, alcohol
o Psychiatrische aandoeningen (bv.depressie,lage impulscore)
- Omgeving
o Niet-verwante adolescent of mannelijke persoon in het huishouden (=BELANGRIJKSTE factor voor MISBRUIK)
o Huiselijk geweld, partnergeweld
o Wreedheid tegen dieren
o Acute of chronische familiale stressoren (vb, echtscheiding, ziekte, werkloosheid)
o Armoede, sociale isolatie
,Bias en rode vlaggen
- Mishandelde kinderen: bij terugkeer naar omgeving zonder interventie à > 33% herhalingskans!
- Bij clinici bestaat er te vaak een ‘detectie bias’ à nood aan opleiding die ‘rode vlaggen’ expliciet aanleert
o Vermijd een roze bril!
o Als je letsels miskent en het kind keert terug naar huis, denken de daders dat ze met dit gedrag weggeraken en
wordt de drempel kleiner om weer feiten te plegen!
HEMATOMEN EN ECCHYMOSEN
Hematomen
- Meest frequente manifestatie van kindermishandeling
- Vorm, aantal, lokalisatie en leeftijd van de letsels
- Relatie met anamnese
Lokalisatie van letsels
- Accidenteel
o Uitstekende delen van het gezicht:
neus, kin, voorhoofd
o Achterhoofd
o Scheenbeen
o Onderrug
- Niet-accidenteel
o Orbita – vuistslag
o Wangen – pinch marks, slap marks
o Oren - ecchymosen in de oorschelp zijn mishandeling tot het tegendeel bewezen is!
o Binnekant van armen en dijen
o Buik en rug
o Halsregio - “triangle of safety”
§ = oren, zijkant van het gezicht, nek, bovenkant van de schouders
§ Accidentele letsel zijn hier weinig waarschijnlijk, hoge kans op mishandeling
Verontrustende letsels
- Aantal letsels
o Pre-mobiele fase (baby van 0-11maanden) – baby mag geen ecchymosen hebben!
o Vanaf mobiele fase beginnen kinderen te kruipen/wandelen en kunnen ze zich verwonden
o Amerikaanse richtlijn: baby jonger dan 9 maanden die > 1 blauwe plek heeft op eender welke locatie moet een
RX babygram ondergaan om fracturen op te sporen
- Hematomen: specifieke patronen
o Slap marks
o Pinch marks
§ Pinch marks op de oorschelp is mishandeling tot het tegendeel bewezen is!
§ Check altijd beide oren en beide kanten van het oor!
, Bloedingsziekten
Bij kinderen die veel hematomen hebben gaan we een bloedafname doen om stollingsziekten uit te sluiten (erfelijke/verworven
stollingspathologie)
- CoFo en evt cytologisch onderzoek
- PT - aPTT
- Fibrinogeen en D-dimeren
- ATP secretie
- Ca2+, lever, nierfunctie (2nd BP ftie)
- PFA (platelet function analysis)
- vWF Ag - vWF functie – ABO-Rh
- Factor VIII en IX
Deze kinderen gaan zeer snel ecchymosen ontwikkelen (bv. bij aanspannen van BD cuff of
bij braken kunnen petechiën op de wang ontstaan). Bij een val krijgen ze een majeur hematoom.
≠ petechiën, purpura en koorts à alarmtekens voor een invasieve bacteriële infectie
BELANGRIJK: mobiele kinderen met bloedingsziekten die niet behandeld worden, hebben nog steeds geen hematomen in de
‘niet-accidentele regio’s’ (bv.halsregio, oorschelp, kuitregio) à ecchymosen in deze regio’s wijzen dus altijd op mishandeling, en
kunnen niet verklaard worden door de bloedingsziekte!
TEN-4-FACESp: screening voor blauwe plekken bij kinderen <4 jaar
Als er ecchymosen aanwezig zijn bij een van volgende 3 componenten, zonder duidelijke oorzaak, is er een sterke verdenking
van kindermishandeling!
- TEN: Torso, Ears, Neck
- FACES
o Frenulum
o Angle of jaw
o Cheeks
o Eyelids
o Subconjunctivae
- 4 maanden en jonger: any bruise, anywhere
- Patterned bruising (slap, grab, loop marks)