SOCIALE PSYCHOLOGIE
Tweede Bachelor Rechten
2024/2025
ALAIN VAN HIEL
,Praktisch ........................................................................................................................................... 16
Algemeen ....................................................................................................................................... 16
Inhoud ........................................................................................................................................ 16
Curusmateriaal ........................................................................................................................... 16
Doelstellingen............................................................................................................................. 16
Lessen ........................................................................................................................................ 16
Onderwijsvorm en evaluatie ........................................................................................................ 17
Leerstof ...................................................................................................................................... 17
Deel 1: Sociale psychologische inleiding ............................................................................................. 18
Inleiding ......................................................................................................................................... 18
de mens is een sociaal dier ......................................................................................................... 18
sociale psychologie: definitie en verwante disciplines .................................................................. 19
definitie van sociale psychologie .............................................................................................. 19
De aanwezigheid van anderen .............................................................................................. 20
de kracht van de sociale situatie .............................................................................................. 20
Ronald Raegan VS Walter Mondale ....................................................................................... 20
Barach Obama VS Mitt Romney ............................................................................................ 20
Bennington college (Newcomb) ............................................................................................ 21
sociale psychologie en verwante disciplines............................................................................. 21
sociologie ............................................................................................................................ 21
persoonlijkheidspsychologie ................................................................................................ 22
Illustraties ........................................................................................................................... 23
andere psychologische domeinen ............................................................................................ 23
sociale psychologie en mensenkennis...................................................................................... 23
2 toepassingen .................................................................................................................... 24
De geschiedenis van de sociale psychologie ................................................................................ 24
1880 - 1935: De beginjaren van de sociale psychologie ............................................................. 24
1936 -1960: De jaren van bevestiging ........................................................................................ 25
Tijdens en na WOII ............................................................................................................... 25
Kurt Lewin ........................................................................................................................... 25
1960 - 1975: Groei en debat ..................................................................................................... 26
Belangrijke bijdragen in de jaren 50 ....................................................................................... 27
1975 - heden: Methodologisch en inhoudelijk pluralisme .......................................................... 28
Sociale psychologie in de 21e eeuw ......................................................................................... 28
hersenonderzoek ................................................................................................................. 28
Internet ............................................................................................................................... 29
, Sociaal-culturele perspectieven ........................................................................................... 29
Open wetenschap ................................................................................................................ 29
Onderzoeksmethoden .................................................................................................................... 30
Structuur .................................................................................................................................... 30
De ontwikkeling van hypothesen .................................................................................................. 30
Een goed idee .......................................................................................................................... 30
Psychologische literatuur opzoeken ......................................................................................... 30
Operationalisering van sociaal psychologische variabelen............................................................ 31
Hypothesen VS theoreien ..................................................................................................... 32
Zelfbeschrijving ....................................................................................................................... 33
Problemen ........................................................................................................................... 33
Interne consistentie.......................................................................................................... 33
Sociale wenselijkheid ....................................................................................................... 33
inwilligingstendens ........................................................................................................... 33
Schaalankers ................................................................................................................ 33
Toepassing: de schaal van subjectief welbevinden ................................................................ 34
Gedragsobservatie .................................................................................................................. 34
Problemen ........................................................................................................................... 34
interbeoordelaarsbetrouwbaarheid ................................................................................... 34
vertekening ...................................................................................................................... 35
Volgorde effect ................................................................................................................. 35
Ideën testen: onderzoeksplannen ................................................................................................ 36
Beschrijvende onderzoek ......................................................................................................... 36
Correlationeel onderzoek: de relatie tussen variabelen ............................................................. 36
Correlaties: positief, negatief, nul ......................................................................................... 37
Voordelen aan correlationeel onderzoek ............................................................................... 37
Complexer ....................................................................................................................... 37
Oplossing voor onwerkbare bescrhijvingen ........................................................................ 37
Grote vrijheid ................................................................................................................... 38
Grote nadeel aan correlationeel onderzoek ........................................................................... 38
Longitudinaal correlationeel onderzoek ................................................................................ 38
Interactie-effect ................................................................................................................... 39
Correlationeel VS experimenteel onderzoek .......................................................................... 39
Experimenten: manipuleren van de situatie .............................................................................. 40
Vorm ................................................................................................................................... 40
Voorwaarden ....................................................................................................................... 40
, Toepassing ....................................................................................................................... 41
Bobo-doll experiment (bandura) .................................................................................... 41
Hoofdeffect en interactie-effect ........................................................................................... 41
toepassingen ................................................................................................................... 41
aggressie-onderzoek met temperatuur .......................................................................... 41
Caspi en collega’s (2002) MAOA-gen .............................................................................. 42
Statistische significantie ...................................................................................................... 42
Interne en externe validiteit .................................................................................................. 43
Interne validiteit ............................................................................................................... 43
Externe validiteit............................................................................................................... 43
Ethiek en waarden....................................................................................................................... 44
Institutionele beoordelingscommissie...................................................................................... 44
geïnformeerde toestemming .................................................................................................... 44
Debriefing: alle uitleg verstrekken............................................................................................. 44
Waarden en wetenschap ......................................................................................................... 45
Fraude bij een op de twaalf wetenschappers ......................................................................... 46
Deel 2: Kernthema’s uit de sociale psychologie ................................................................................... 47
Sociale perceptie ........................................................................................................................... 47
Het ruwe materiaal van de eerste indruk ...................................................................................... 47
De waarnemer zelf................................................................................................................... 47
Het uiterlijk ............................................................................................................................. 47
gelaatskenmerken ............................................................................................................... 48
Situaties.................................................................................................................................. 49
Gedrag .................................................................................................................................... 49
nonverbaal gedrag ............................................................................................................... 50
Gelaatsuitrukkingen (Darwin) ............................................................................................ 50
Lichaamstaal en gebaren .................................................................................................. 51
Toepassingen................................................................................................................ 51
Waarheid van leugen onderscheiden ................................................................................. 51
James ensor – intrige ............................................................................................................ 52
Attributie: van elementen tot disposities ...................................................................................... 52
Attributietheorieën .................................................................................................................. 52
soorten attributies ............................................................................................................ 53
Toepassing: Voetbalongeval .............................................................................................. 53
De theorie van corresponderende gevolgtrekkingen .................................................................. 53
Kelley’s convariatietheorie ....................................................................................................... 54
Tweede Bachelor Rechten
2024/2025
ALAIN VAN HIEL
,Praktisch ........................................................................................................................................... 16
Algemeen ....................................................................................................................................... 16
Inhoud ........................................................................................................................................ 16
Curusmateriaal ........................................................................................................................... 16
Doelstellingen............................................................................................................................. 16
Lessen ........................................................................................................................................ 16
Onderwijsvorm en evaluatie ........................................................................................................ 17
Leerstof ...................................................................................................................................... 17
Deel 1: Sociale psychologische inleiding ............................................................................................. 18
Inleiding ......................................................................................................................................... 18
de mens is een sociaal dier ......................................................................................................... 18
sociale psychologie: definitie en verwante disciplines .................................................................. 19
definitie van sociale psychologie .............................................................................................. 19
De aanwezigheid van anderen .............................................................................................. 20
de kracht van de sociale situatie .............................................................................................. 20
Ronald Raegan VS Walter Mondale ....................................................................................... 20
Barach Obama VS Mitt Romney ............................................................................................ 20
Bennington college (Newcomb) ............................................................................................ 21
sociale psychologie en verwante disciplines............................................................................. 21
sociologie ............................................................................................................................ 21
persoonlijkheidspsychologie ................................................................................................ 22
Illustraties ........................................................................................................................... 23
andere psychologische domeinen ............................................................................................ 23
sociale psychologie en mensenkennis...................................................................................... 23
2 toepassingen .................................................................................................................... 24
De geschiedenis van de sociale psychologie ................................................................................ 24
1880 - 1935: De beginjaren van de sociale psychologie ............................................................. 24
1936 -1960: De jaren van bevestiging ........................................................................................ 25
Tijdens en na WOII ............................................................................................................... 25
Kurt Lewin ........................................................................................................................... 25
1960 - 1975: Groei en debat ..................................................................................................... 26
Belangrijke bijdragen in de jaren 50 ....................................................................................... 27
1975 - heden: Methodologisch en inhoudelijk pluralisme .......................................................... 28
Sociale psychologie in de 21e eeuw ......................................................................................... 28
hersenonderzoek ................................................................................................................. 28
Internet ............................................................................................................................... 29
, Sociaal-culturele perspectieven ........................................................................................... 29
Open wetenschap ................................................................................................................ 29
Onderzoeksmethoden .................................................................................................................... 30
Structuur .................................................................................................................................... 30
De ontwikkeling van hypothesen .................................................................................................. 30
Een goed idee .......................................................................................................................... 30
Psychologische literatuur opzoeken ......................................................................................... 30
Operationalisering van sociaal psychologische variabelen............................................................ 31
Hypothesen VS theoreien ..................................................................................................... 32
Zelfbeschrijving ....................................................................................................................... 33
Problemen ........................................................................................................................... 33
Interne consistentie.......................................................................................................... 33
Sociale wenselijkheid ....................................................................................................... 33
inwilligingstendens ........................................................................................................... 33
Schaalankers ................................................................................................................ 33
Toepassing: de schaal van subjectief welbevinden ................................................................ 34
Gedragsobservatie .................................................................................................................. 34
Problemen ........................................................................................................................... 34
interbeoordelaarsbetrouwbaarheid ................................................................................... 34
vertekening ...................................................................................................................... 35
Volgorde effect ................................................................................................................. 35
Ideën testen: onderzoeksplannen ................................................................................................ 36
Beschrijvende onderzoek ......................................................................................................... 36
Correlationeel onderzoek: de relatie tussen variabelen ............................................................. 36
Correlaties: positief, negatief, nul ......................................................................................... 37
Voordelen aan correlationeel onderzoek ............................................................................... 37
Complexer ....................................................................................................................... 37
Oplossing voor onwerkbare bescrhijvingen ........................................................................ 37
Grote vrijheid ................................................................................................................... 38
Grote nadeel aan correlationeel onderzoek ........................................................................... 38
Longitudinaal correlationeel onderzoek ................................................................................ 38
Interactie-effect ................................................................................................................... 39
Correlationeel VS experimenteel onderzoek .......................................................................... 39
Experimenten: manipuleren van de situatie .............................................................................. 40
Vorm ................................................................................................................................... 40
Voorwaarden ....................................................................................................................... 40
, Toepassing ....................................................................................................................... 41
Bobo-doll experiment (bandura) .................................................................................... 41
Hoofdeffect en interactie-effect ........................................................................................... 41
toepassingen ................................................................................................................... 41
aggressie-onderzoek met temperatuur .......................................................................... 41
Caspi en collega’s (2002) MAOA-gen .............................................................................. 42
Statistische significantie ...................................................................................................... 42
Interne en externe validiteit .................................................................................................. 43
Interne validiteit ............................................................................................................... 43
Externe validiteit............................................................................................................... 43
Ethiek en waarden....................................................................................................................... 44
Institutionele beoordelingscommissie...................................................................................... 44
geïnformeerde toestemming .................................................................................................... 44
Debriefing: alle uitleg verstrekken............................................................................................. 44
Waarden en wetenschap ......................................................................................................... 45
Fraude bij een op de twaalf wetenschappers ......................................................................... 46
Deel 2: Kernthema’s uit de sociale psychologie ................................................................................... 47
Sociale perceptie ........................................................................................................................... 47
Het ruwe materiaal van de eerste indruk ...................................................................................... 47
De waarnemer zelf................................................................................................................... 47
Het uiterlijk ............................................................................................................................. 47
gelaatskenmerken ............................................................................................................... 48
Situaties.................................................................................................................................. 49
Gedrag .................................................................................................................................... 49
nonverbaal gedrag ............................................................................................................... 50
Gelaatsuitrukkingen (Darwin) ............................................................................................ 50
Lichaamstaal en gebaren .................................................................................................. 51
Toepassingen................................................................................................................ 51
Waarheid van leugen onderscheiden ................................................................................. 51
James ensor – intrige ............................................................................................................ 52
Attributie: van elementen tot disposities ...................................................................................... 52
Attributietheorieën .................................................................................................................. 52
soorten attributies ............................................................................................................ 53
Toepassing: Voetbalongeval .............................................................................................. 53
De theorie van corresponderende gevolgtrekkingen .................................................................. 53
Kelley’s convariatietheorie ....................................................................................................... 54