H14 Zenuwstelsel
Bouw en functie van neuronen
- Je lichaam bevat 100 miljard neuronen en elk neuron (zenuwcel) heeft vaak tientallen
verbindingen met andere neuronen. Dat vormt een
ingewikkeld netwerk met veel informatieoverdracht via
impulsen.
- Een neuron bestaat uit een cellichaam met de celkern
en een aantal uitlopers. De cel heeft twee typen
uitlopers -> een of meerdere vertakte dendrieten en
een axon dat aan het einde meestal ook vertakt is.
- Uitlopers die impulsen aanvoeren vanaf zintuigcellen of
andere neuronen naar het cellichaam toe, heten
dendrieten. De afvoerende uitloper heet axon. ledere aftakking van het axon eindigt in een
synaps -> een contactplaats waar het neuron zijn informatie overdraagt aan een andere cel. Dat
gebeurt via een speciale stof -> een neurotransmitter. Er zijn drie typen neuronen:
1. Sensorische neuronen -> ontvangen impulsen van zintuigcellen en voeren die naar de
hersenen of het ruggenmerg. De cellichamen van deze neuronen liggen bij elkaar in
verdikkingen aan de achterzijde van het
ruggenmerg -> spinale ganglia. De sensorische
neuronen die informatie van de zintuigcellen
in je hoofd afvoeren, liggen in de hersenen.
Een sensorisch neuron kan een lange dendriet
hebben. Het axon van datzelfde sensorische
neuron is kort. Zowel de lange dendriet als het
korte axon heeft een myelineschede gevomrd
door de cellen van Schwann. Die biedt
bescherming en geeft een hogere
geleidingssnelheid van de impulsen.
2. Schakelneuronen -> liggen allemaal in de
hersenen of het ruggenmerg. Zij schakelen de
impulsen naar andere neuronen door.
Schakelcellen hebben meestal geen
myelineschede om de uitlopers.
3. Motorische neuronen -> voeren de impulsen van de hersenen of ruggenmerg naar spieren
en klieren. Zij hebben korte, sterk vertakte dendrieten zonder een myelineschede en een tot
1,5 m lang axon met een myelineschede. Sommige motorische neuronen, met name in het
hoofd, hebben helemaal geen myelineschede.
- Naast neuronen zijn er in het zenuwstelsel gliacellen aanwezig. Dit zijn ondersteunende cellen.
Er zijn vijf typen, elk met een eigen functie. Sommige gliacellen voeden de neuronen, andere
bieden bescherming en weer andere vormen de myelineschede rond de uitlopers van de
neuronen.
Zenuwen
- Er zijn 31 paar zenuwen die ontspringen uit het ruggenmerg.
Zenuwen zijn bundels gemyeliniseerde uitlopers van neuronen met
bindweefsel en bloedvaten. Het bindweefsel omgeeft elke uitloper
apart maar ook bundels uitlopers en de zenuw in zijn geheel. De
ruggenmergzenuwen zijn gemengde zenuwen. Zij bevatten
, dendrieten van sensorische neuronen en axonen van motorische neuronen; de impulsen gaan
in de dendrieten en axonen in tegengestelde richting.
- Uit de hersenen ontspringen twaalf paar zenuwen. Sommige hersenzenuwen zijn gemengd.
Andere zijn uitsluitend sensorisch. Sensorische zenuwen geven impulsen van zintuigen door aan
de hersencentra. Andere zenuwen zijn uitsluitend motorisch. Zij sturen spieren aan.
Bouw centrale en perifere zenuwstelsel
- Het zenuwstelsel kent twee delen:
een centraal en een perifeer deel.
Het centrale zenuwstelsel (CZS)
bestaat uit de neuronen van de
hersenen en het ruggenmerg met
hun ondersteunende gliacellen. Het
perifere zenuwstelsel bestaat uit de
zenuwen die het CZS met je organen
en weefsels verbinden.
- Zowel bij de hersenen als bij het
ruggenmerg is een licht en een donker deel te onderscheiden. De donkere kleur van de grijze stof
komt door de cellichamen van miljarden neuronen. De lichte kleur van de witte stof komt van de
vettige myeline. In de hersenen liggen de cellichamen aan de buitenzijde en de uitlopers van de
neuronen, met daaromheen myeline, aan de binnenzijde, in het ruggenmerg is dat andersom. De
zenuwen in je lichaam zijn lichtgekleurde banen, ook vanwege de aanwezige myeline.
- De grootste zenuwen liggen diep in het lichaam en zijn zo
enigszins beschermd. Wervels en drie ruggenmergvliezen
beschermen het ruggenmerg. De hersenen zijn goed
bescherd door de schedel en drie hersenvliezen. Tussen de
twee binnenste hersenvliezen stroomt hersenvloeistof. Dit
vocht beschermt tegen schokken en voert afvalstoffen af.
Een extra bescherming voor de hersencellen is de
bloedhersenbarrière. Het bloed kan mogelijke schadelijke
stoffen bevatten. Om schade te voorkomen zijn de
endotheelcellen van de haarvaten door eiwitten strak met
elkaar verbonden -> tight junctions, een bepaald type cell
junction. Bovendien vormen uitlopers van speciale gliacellen, astrocyten, een vrijwel gesloten
ring rond de haarvaten. Deze barrière verhindert dat het bloedplasma tussen de hersencellen
kan stromen. De astrocyten nemen actief voedingsstoffen op uit het bloed en geven ze af aan
het hersenvocht en de hersencellen. Slechts een enkele stof kan de bloedhersenbarrière
passeren.
Grote hersenen
- De grote hersenen vormen veruit het grootste deel van de hersenen. De grote hersenen bestaan
uit twee helften, met elkaar verbonden via de hersenbalk. Grote aantallen neuronen uit allerlei
delen van de hersenen geven informatie aan elkaar door. Dat gebeurt in het grijze deel, in centra
in de hersenschors. Zo gaat informatie uit de omgeving via zintuigen, zenuwen, ruggenmerg en
hersenstam naar de grote hersenen. Die ordenen en verwerken de informatie: je ziet, ruikt,
hoort en voelt. Ook het logisch redeneren en je wil, bewustzijn en geheugen behoren tot de
grote hersenen. Aan de voorkant van de grote hersenen, vlak bij de hersenbalk, bevindt zich een
groep neuronen betrokken bij positieve emoties. Dit beloningscentrum is onder andere actief bij
verlangen, verliefdheid en motivatie. Ook bij het beleven van muziek is dit centrum heel actief.
Het 'beloont' je gedrag met een positief gevoel. Bij het luisteren naar muziek gaat informatie via
de gehoorzenuwen naar de primaire gehoorcentra in beide hersenhelften. Hier vindt
Bouw en functie van neuronen
- Je lichaam bevat 100 miljard neuronen en elk neuron (zenuwcel) heeft vaak tientallen
verbindingen met andere neuronen. Dat vormt een
ingewikkeld netwerk met veel informatieoverdracht via
impulsen.
- Een neuron bestaat uit een cellichaam met de celkern
en een aantal uitlopers. De cel heeft twee typen
uitlopers -> een of meerdere vertakte dendrieten en
een axon dat aan het einde meestal ook vertakt is.
- Uitlopers die impulsen aanvoeren vanaf zintuigcellen of
andere neuronen naar het cellichaam toe, heten
dendrieten. De afvoerende uitloper heet axon. ledere aftakking van het axon eindigt in een
synaps -> een contactplaats waar het neuron zijn informatie overdraagt aan een andere cel. Dat
gebeurt via een speciale stof -> een neurotransmitter. Er zijn drie typen neuronen:
1. Sensorische neuronen -> ontvangen impulsen van zintuigcellen en voeren die naar de
hersenen of het ruggenmerg. De cellichamen van deze neuronen liggen bij elkaar in
verdikkingen aan de achterzijde van het
ruggenmerg -> spinale ganglia. De sensorische
neuronen die informatie van de zintuigcellen
in je hoofd afvoeren, liggen in de hersenen.
Een sensorisch neuron kan een lange dendriet
hebben. Het axon van datzelfde sensorische
neuron is kort. Zowel de lange dendriet als het
korte axon heeft een myelineschede gevomrd
door de cellen van Schwann. Die biedt
bescherming en geeft een hogere
geleidingssnelheid van de impulsen.
2. Schakelneuronen -> liggen allemaal in de
hersenen of het ruggenmerg. Zij schakelen de
impulsen naar andere neuronen door.
Schakelcellen hebben meestal geen
myelineschede om de uitlopers.
3. Motorische neuronen -> voeren de impulsen van de hersenen of ruggenmerg naar spieren
en klieren. Zij hebben korte, sterk vertakte dendrieten zonder een myelineschede en een tot
1,5 m lang axon met een myelineschede. Sommige motorische neuronen, met name in het
hoofd, hebben helemaal geen myelineschede.
- Naast neuronen zijn er in het zenuwstelsel gliacellen aanwezig. Dit zijn ondersteunende cellen.
Er zijn vijf typen, elk met een eigen functie. Sommige gliacellen voeden de neuronen, andere
bieden bescherming en weer andere vormen de myelineschede rond de uitlopers van de
neuronen.
Zenuwen
- Er zijn 31 paar zenuwen die ontspringen uit het ruggenmerg.
Zenuwen zijn bundels gemyeliniseerde uitlopers van neuronen met
bindweefsel en bloedvaten. Het bindweefsel omgeeft elke uitloper
apart maar ook bundels uitlopers en de zenuw in zijn geheel. De
ruggenmergzenuwen zijn gemengde zenuwen. Zij bevatten
, dendrieten van sensorische neuronen en axonen van motorische neuronen; de impulsen gaan
in de dendrieten en axonen in tegengestelde richting.
- Uit de hersenen ontspringen twaalf paar zenuwen. Sommige hersenzenuwen zijn gemengd.
Andere zijn uitsluitend sensorisch. Sensorische zenuwen geven impulsen van zintuigen door aan
de hersencentra. Andere zenuwen zijn uitsluitend motorisch. Zij sturen spieren aan.
Bouw centrale en perifere zenuwstelsel
- Het zenuwstelsel kent twee delen:
een centraal en een perifeer deel.
Het centrale zenuwstelsel (CZS)
bestaat uit de neuronen van de
hersenen en het ruggenmerg met
hun ondersteunende gliacellen. Het
perifere zenuwstelsel bestaat uit de
zenuwen die het CZS met je organen
en weefsels verbinden.
- Zowel bij de hersenen als bij het
ruggenmerg is een licht en een donker deel te onderscheiden. De donkere kleur van de grijze stof
komt door de cellichamen van miljarden neuronen. De lichte kleur van de witte stof komt van de
vettige myeline. In de hersenen liggen de cellichamen aan de buitenzijde en de uitlopers van de
neuronen, met daaromheen myeline, aan de binnenzijde, in het ruggenmerg is dat andersom. De
zenuwen in je lichaam zijn lichtgekleurde banen, ook vanwege de aanwezige myeline.
- De grootste zenuwen liggen diep in het lichaam en zijn zo
enigszins beschermd. Wervels en drie ruggenmergvliezen
beschermen het ruggenmerg. De hersenen zijn goed
bescherd door de schedel en drie hersenvliezen. Tussen de
twee binnenste hersenvliezen stroomt hersenvloeistof. Dit
vocht beschermt tegen schokken en voert afvalstoffen af.
Een extra bescherming voor de hersencellen is de
bloedhersenbarrière. Het bloed kan mogelijke schadelijke
stoffen bevatten. Om schade te voorkomen zijn de
endotheelcellen van de haarvaten door eiwitten strak met
elkaar verbonden -> tight junctions, een bepaald type cell
junction. Bovendien vormen uitlopers van speciale gliacellen, astrocyten, een vrijwel gesloten
ring rond de haarvaten. Deze barrière verhindert dat het bloedplasma tussen de hersencellen
kan stromen. De astrocyten nemen actief voedingsstoffen op uit het bloed en geven ze af aan
het hersenvocht en de hersencellen. Slechts een enkele stof kan de bloedhersenbarrière
passeren.
Grote hersenen
- De grote hersenen vormen veruit het grootste deel van de hersenen. De grote hersenen bestaan
uit twee helften, met elkaar verbonden via de hersenbalk. Grote aantallen neuronen uit allerlei
delen van de hersenen geven informatie aan elkaar door. Dat gebeurt in het grijze deel, in centra
in de hersenschors. Zo gaat informatie uit de omgeving via zintuigen, zenuwen, ruggenmerg en
hersenstam naar de grote hersenen. Die ordenen en verwerken de informatie: je ziet, ruikt,
hoort en voelt. Ook het logisch redeneren en je wil, bewustzijn en geheugen behoren tot de
grote hersenen. Aan de voorkant van de grote hersenen, vlak bij de hersenbalk, bevindt zich een
groep neuronen betrokken bij positieve emoties. Dit beloningscentrum is onder andere actief bij
verlangen, verliefdheid en motivatie. Ook bij het beleven van muziek is dit centrum heel actief.
Het 'beloont' je gedrag met een positief gevoel. Bij het luisteren naar muziek gaat informatie via
de gehoorzenuwen naar de primaire gehoorcentra in beide hersenhelften. Hier vindt
