Psychologie de Basis
Hoofdstuk 11 – sociale psychologie
11.1
In een onbekende situatie baseren de meeste mensen hun gedrag op cues
(aanwijzingen) die ze van de mensen om zich heen ontvangen en die aangeven wat
de ‘juiste’ handeling is. Hoe nieuwer de situatie, hoe minder we gebruik maken van
onze automatische manieren van reageren en hoe minder gekleurd we de situatie
tegemoet treden. De druk van deze sociale situaties hebben een sterk
psychologisch effect en kan ons aanzetten tot handelingen die we normaal niet
zouden verrichten, zelfs tot immorele, onethische en criminele handelingen.
Situationisme
Het idee dat de externe omgeving ons gedrag en gedragingen op een subtiele
manier beïnvloeden in plaats van onze persoonlijkheidskenmerken.
Tegenovergestelde van dispositionalisme.
Dispositionalisme
De verklaring van gedrag wordt toegeschreven aan innerlijke eigenschappen van
individuen, zoals persoonlijkheidskenmerken, waarden, karakter en genetische
aanleg.
Sociale rol
Een sociaal gedragspatroon dat mensen in een bepaalde situatie of groep dienen te
vertonen. De sociale rol die je in je persoonlijke ‘levenstoneelstuk’ speelt. ‘Ik ben
muzikant’, ‘Ik ben de dochter van’, ‘Ik ben student’. Het aannemen van een rol maakt
de kans kleiner dat je een andere rol aanneemt, zo blokkeert de rol van student min
of meer de weg naar de rol van bijvoorbeeld dakloze. Deze groepen van een
sociale rol ontwikkelen ‘ongeschreven regels’ voor de manier waarop alle leden
zich zouden moeten gedragen.
- Schema: een groep verwante concepten die een algemeen conceptueel
raamwerk biedt voor het begrijpen van onderwerpen, gebeurtenissen,
voorwerpen, personen of situaties in het leven
- Script: iemand zijn kennis over de volgorde van gebeurtenissen en
handelingen die van bepaalde sociale rol bepaalde situatie wordt verwacht
Sociale norm
De attitudes en gedragingen (expliciete en/of impliciete regels) die een groep
passend vindt voor zijn eigen leden. Sommige normen bestaan in de vorm van
ongeschreven regels die in verschillende situaties zijn ingebouwd.
Kameleoneffect
De neiging anderen na te bootsen (imiteren).
,Conformisme
De neiging en maten waarin jij toegeeft aan groepsdruk. Verandering van iemands
gedrag als gevolg van invloed van anderen. Je wil overeenkomen met de groep. Zij
doen iets, dus jij ook. Redenen van conformeren:
- Normatieve invloeden: je wilt geaccepteerd, goedgekeurd en aardig gevonden
worden en niet worden afgewezen door anderen.
- Informationele invloeden: correct willen zijn en begrijpen wat de juiste manier
van handelen is in bepaalde situaties.
2 soorten conformisme:
1. Publieke conformiteit: dat je aan anderen laat zien dat je je conformeert.
2. Private conformiteit: niet zichtbaar voor anderen, je bent je innerlijk aan het
conformeren. Je mening verandert, waardoor je conformeert aan een iets.
Asch-effect
Een vorm van conformisme waarbij een groepsmeerderheid het oordeel van het
individu beïnvloedt.
Autokinetisch effect
Perceptuele illusie waarbij men beweging waarneemt van een stilstaande lichtvlek
in een volkomen donkere ruimte.
Sociale neurowetenschappen
Onderzoeksgebied dat gebruik maakt van methoden uit hersenonderzoek om
verschillende typen sociaal gedrag te onderzoeken.
Groepsdenken
Gebrekkige oordelen en slechte beslissingen die door de groepsleden worden
genomen en die in te sterke mate door veronderstelde groepsconsensus of door het
standpunt van de leider worden beïnvloed.
Milgram experiment
Het toont aan dat proefpersonen bereid zijn om andere Mensen dodelijke schokken
te geven, als ze daartoe opdracht krijgen van een autoriteit.
Gehoorzaamheid
1 op 1
Gehoorzaamheid neemt toe als;
- Een gelijkwaardig persoon het ook doet
- De proefpersoon ons zichtbaar is
- Autoriteit direct aanwezig is
- Autoriteit hogere status had
Omstanderseffect (bystander effect)
Hoe groter het aantal omstanders dat getuige is van een noodgeval, hoe kleiner de
kans dat één van hen het slachtoffer te hulp komt. 2 belangrijke voorwaarden voor
het optreden ervan:
1. Diffusion of responsibility: verspreiding van verantwoordelijkheid. ‘Iemand
anders neemt de verantwoordelijkheid wel’.
2. Sociale norm/conformisme
, Arousal-cost model
11.2
Beloningstheorie van aantrekkingskracht
We voelen ons het meest aangetrokken tot mensen die ons de meeste voordelen
kunnen opleveren tegen de geringste kosten/inspanningen.
- Principe van nabijheid: als je twee mensen kent die even aantrekkelijk zijn, zul
je eerder bevriend raken met degene die het dichtst bij je is, met wie je het
meeste contact hebt.
- Principe van gelijkenis: mensen voelen zich aangetrokken tot degene die het
meest op henzelf lijken.
- Principe van openheid: het delen van persoonlijke informatie en gevoelens
met een ander als deel van het proces waarbij vertrouwen wordt ontwikkeld.
- Principe van fysieke aantrekkelijkheid: mensen vinden meer beloning in het
omgaan met mensen die ze lichamelijk aantrekkelijk vinden dan in het
omgaan met mensen die er ‘gewoon’ uitzien.
Matching hypothese
De hypothese die stelt dat de meeste mensen vrienden en partners vinden die even
aantrekkelijk worden gevonden als zijzelf.
De theorie over de verwachte waarde
Theorie die stelt dat mensen een beslissing nemen over het wel of niet nastreven
van een vriendschap door de potentiële waarden van de vriendschap af te zetten
tegen hun verwachtingen over de kans van slagen.
Cognitieve dissonantie (denkfout)
Een tegenstrijdigheid (dissonantie) tussen cognities en gedrag. Te reduceren tijdens
een conflict door je denken, attitudes en waarden aan te passen aan het gedrag.
Bijvoorbeeld ontgroening bij studentenvereniging, maar toch blijf je er loyaal aan.
Beschermingsmechanisme. Hoe belangrijker de beslissing, hoe groter de
dissonantie. Het is het gevolg van een bedreiging van ons zelfbeeld/zelfwaardering.
- Confirmation bias: negeren van dissonantie-veroorzakende zaken.
Bijvoorbeeld je gaat van de zomer naar Marokko, dan negeer je alle
voordelen van andere vakantielanden en alle nadelen van Marokko.
Romantische liefde
Een tijdelijke en bijzonder emotionele toestand die gebaseerd is op verliefdheid en
seksuele verlangens.
Hoofdstuk 11 – sociale psychologie
11.1
In een onbekende situatie baseren de meeste mensen hun gedrag op cues
(aanwijzingen) die ze van de mensen om zich heen ontvangen en die aangeven wat
de ‘juiste’ handeling is. Hoe nieuwer de situatie, hoe minder we gebruik maken van
onze automatische manieren van reageren en hoe minder gekleurd we de situatie
tegemoet treden. De druk van deze sociale situaties hebben een sterk
psychologisch effect en kan ons aanzetten tot handelingen die we normaal niet
zouden verrichten, zelfs tot immorele, onethische en criminele handelingen.
Situationisme
Het idee dat de externe omgeving ons gedrag en gedragingen op een subtiele
manier beïnvloeden in plaats van onze persoonlijkheidskenmerken.
Tegenovergestelde van dispositionalisme.
Dispositionalisme
De verklaring van gedrag wordt toegeschreven aan innerlijke eigenschappen van
individuen, zoals persoonlijkheidskenmerken, waarden, karakter en genetische
aanleg.
Sociale rol
Een sociaal gedragspatroon dat mensen in een bepaalde situatie of groep dienen te
vertonen. De sociale rol die je in je persoonlijke ‘levenstoneelstuk’ speelt. ‘Ik ben
muzikant’, ‘Ik ben de dochter van’, ‘Ik ben student’. Het aannemen van een rol maakt
de kans kleiner dat je een andere rol aanneemt, zo blokkeert de rol van student min
of meer de weg naar de rol van bijvoorbeeld dakloze. Deze groepen van een
sociale rol ontwikkelen ‘ongeschreven regels’ voor de manier waarop alle leden
zich zouden moeten gedragen.
- Schema: een groep verwante concepten die een algemeen conceptueel
raamwerk biedt voor het begrijpen van onderwerpen, gebeurtenissen,
voorwerpen, personen of situaties in het leven
- Script: iemand zijn kennis over de volgorde van gebeurtenissen en
handelingen die van bepaalde sociale rol bepaalde situatie wordt verwacht
Sociale norm
De attitudes en gedragingen (expliciete en/of impliciete regels) die een groep
passend vindt voor zijn eigen leden. Sommige normen bestaan in de vorm van
ongeschreven regels die in verschillende situaties zijn ingebouwd.
Kameleoneffect
De neiging anderen na te bootsen (imiteren).
,Conformisme
De neiging en maten waarin jij toegeeft aan groepsdruk. Verandering van iemands
gedrag als gevolg van invloed van anderen. Je wil overeenkomen met de groep. Zij
doen iets, dus jij ook. Redenen van conformeren:
- Normatieve invloeden: je wilt geaccepteerd, goedgekeurd en aardig gevonden
worden en niet worden afgewezen door anderen.
- Informationele invloeden: correct willen zijn en begrijpen wat de juiste manier
van handelen is in bepaalde situaties.
2 soorten conformisme:
1. Publieke conformiteit: dat je aan anderen laat zien dat je je conformeert.
2. Private conformiteit: niet zichtbaar voor anderen, je bent je innerlijk aan het
conformeren. Je mening verandert, waardoor je conformeert aan een iets.
Asch-effect
Een vorm van conformisme waarbij een groepsmeerderheid het oordeel van het
individu beïnvloedt.
Autokinetisch effect
Perceptuele illusie waarbij men beweging waarneemt van een stilstaande lichtvlek
in een volkomen donkere ruimte.
Sociale neurowetenschappen
Onderzoeksgebied dat gebruik maakt van methoden uit hersenonderzoek om
verschillende typen sociaal gedrag te onderzoeken.
Groepsdenken
Gebrekkige oordelen en slechte beslissingen die door de groepsleden worden
genomen en die in te sterke mate door veronderstelde groepsconsensus of door het
standpunt van de leider worden beïnvloed.
Milgram experiment
Het toont aan dat proefpersonen bereid zijn om andere Mensen dodelijke schokken
te geven, als ze daartoe opdracht krijgen van een autoriteit.
Gehoorzaamheid
1 op 1
Gehoorzaamheid neemt toe als;
- Een gelijkwaardig persoon het ook doet
- De proefpersoon ons zichtbaar is
- Autoriteit direct aanwezig is
- Autoriteit hogere status had
Omstanderseffect (bystander effect)
Hoe groter het aantal omstanders dat getuige is van een noodgeval, hoe kleiner de
kans dat één van hen het slachtoffer te hulp komt. 2 belangrijke voorwaarden voor
het optreden ervan:
1. Diffusion of responsibility: verspreiding van verantwoordelijkheid. ‘Iemand
anders neemt de verantwoordelijkheid wel’.
2. Sociale norm/conformisme
, Arousal-cost model
11.2
Beloningstheorie van aantrekkingskracht
We voelen ons het meest aangetrokken tot mensen die ons de meeste voordelen
kunnen opleveren tegen de geringste kosten/inspanningen.
- Principe van nabijheid: als je twee mensen kent die even aantrekkelijk zijn, zul
je eerder bevriend raken met degene die het dichtst bij je is, met wie je het
meeste contact hebt.
- Principe van gelijkenis: mensen voelen zich aangetrokken tot degene die het
meest op henzelf lijken.
- Principe van openheid: het delen van persoonlijke informatie en gevoelens
met een ander als deel van het proces waarbij vertrouwen wordt ontwikkeld.
- Principe van fysieke aantrekkelijkheid: mensen vinden meer beloning in het
omgaan met mensen die ze lichamelijk aantrekkelijk vinden dan in het
omgaan met mensen die er ‘gewoon’ uitzien.
Matching hypothese
De hypothese die stelt dat de meeste mensen vrienden en partners vinden die even
aantrekkelijk worden gevonden als zijzelf.
De theorie over de verwachte waarde
Theorie die stelt dat mensen een beslissing nemen over het wel of niet nastreven
van een vriendschap door de potentiële waarden van de vriendschap af te zetten
tegen hun verwachtingen over de kans van slagen.
Cognitieve dissonantie (denkfout)
Een tegenstrijdigheid (dissonantie) tussen cognities en gedrag. Te reduceren tijdens
een conflict door je denken, attitudes en waarden aan te passen aan het gedrag.
Bijvoorbeeld ontgroening bij studentenvereniging, maar toch blijf je er loyaal aan.
Beschermingsmechanisme. Hoe belangrijker de beslissing, hoe groter de
dissonantie. Het is het gevolg van een bedreiging van ons zelfbeeld/zelfwaardering.
- Confirmation bias: negeren van dissonantie-veroorzakende zaken.
Bijvoorbeeld je gaat van de zomer naar Marokko, dan negeer je alle
voordelen van andere vakantielanden en alle nadelen van Marokko.
Romantische liefde
Een tijdelijke en bijzonder emotionele toestand die gebaseerd is op verliefdheid en
seksuele verlangens.
