6. PROEFDIERETHIEK
❖ vroege geschiedenis:
➢ studies op mensen vroeger dan op dieren
■ parallel aan ontwikkeling geneeskunde
➢ al in 1550 BC menselijke anatomische studies
➢ Hippocrates
➢ Galenus
■ fysiologie (varkens, honden, apen)
■ experimenteel onderzoek
■ dier als model voor mens
➢ verspreiding Christendom (4e eeuw)
■ weinig onderzoek, weinig/geen dieren
❖ vanaf de Renaissance:
➢ vanaf 15e eeuw
■ zoektocht naar nieuwe kennis
■ belang van empirie
■ heruitgave Galenus (standaardwerk geneeskunde)
➢ Paracelsus
➢ Andreas Vesalius
■ anatomie van de mens
■ de humani corporis fabrica libri septem
➢ Cartesiaans beeld van het dier
■ René Descartes (filosoof, wiskundige)
■ dier als mechanisch object: geen bewustzijn, geen pijn
→ “geen bewustzijn nodig om ledematen te doen bewegen, het zijn reflexen”
❖ 17e - 18e - 19e eeuw:
➢ routineuze vivisectie (levend dier opensnijden) sinds 17e eeuw
➢ 2e helft 19e eeuw
■ sterke groei vivisectie
■ ontdekking anesthesie
■ darwinisme (wetenschappelijke basis voor gebruik dieren)
❖ evolutie proefdiergebruik:
➢ 2014: dierenwelzijn geregionaliseerd
➢ daling vanuit maatschappelijke “push”
, ❖ wetgeving:
➢ richtlijn 2010/63/EU
■ bescherming dieren gebruikt voor wetenschappelijke doelen
➢ wet 14/8/1986 betreffende dierenwelzijn en bescherming
■ dierproeven
➢ KB 29/5/13 betreffende bescherming van proefdieren
➢ besluit van Vlaamse Regering tot wijziging van KB van 29 mei 2013
❖ definities:
➢ dierproef: elk al dan niet invasief gebruik van een dier voor
experimentele of andere wetenschappelijke doeleinden, waarvan
het resultaat bekend of onbekend is, of voor onderwijskundige
doeleinden, die bij het dier evenveel of meer pijn, lijden, angst of
blijvende schade kan veroorzaken als het inbrengen van een naald
volgens goed diergeneeskundig vakmanschap. Dit omvat iedere
handeling waarvan het doel of het mogelijke gevolg de geboorte of
het uit het ei breken van een dier is, dan wel het in een dergelijke
toestand brengen en houden van een genetisch gemodificeerde
dierenvariëteit, maar omvat niet het doden van dieren met als enig
doel het gebruik van hun organen of weefsels
➢ proefdier:
■ levende niet-menselijke gewervelde dieren
● zich zelfstandig voedende larvale vormen
● foetale vormen van zoogdieren met ingang v/h laatste
derde deel van hun normale ontwikkeling
■ levende koppotigen
❖ toegelaten doelstellingen:
➢ fundamenteel onderzoek
➢ omzettingsgericht of toegepast onderzoek
➢ tijdens de ontwikkeling, vervaardiging of testen van kwaliteit,
doeltreffendheid en veiligheid van geneesmiddelen, levensmiddelen
en diervoeders en andere stoffen of producten
➢ bescherming milieu in belang gezondheid of welzijn mens of dier
➢ behoud van soort
➢ hoger onderwijs of opleiding voor verwerven, op peil houden of
verbeteren beroepsvaardigheden
➢ forensisch onderzoek
❖ vroege geschiedenis:
➢ studies op mensen vroeger dan op dieren
■ parallel aan ontwikkeling geneeskunde
➢ al in 1550 BC menselijke anatomische studies
➢ Hippocrates
➢ Galenus
■ fysiologie (varkens, honden, apen)
■ experimenteel onderzoek
■ dier als model voor mens
➢ verspreiding Christendom (4e eeuw)
■ weinig onderzoek, weinig/geen dieren
❖ vanaf de Renaissance:
➢ vanaf 15e eeuw
■ zoektocht naar nieuwe kennis
■ belang van empirie
■ heruitgave Galenus (standaardwerk geneeskunde)
➢ Paracelsus
➢ Andreas Vesalius
■ anatomie van de mens
■ de humani corporis fabrica libri septem
➢ Cartesiaans beeld van het dier
■ René Descartes (filosoof, wiskundige)
■ dier als mechanisch object: geen bewustzijn, geen pijn
→ “geen bewustzijn nodig om ledematen te doen bewegen, het zijn reflexen”
❖ 17e - 18e - 19e eeuw:
➢ routineuze vivisectie (levend dier opensnijden) sinds 17e eeuw
➢ 2e helft 19e eeuw
■ sterke groei vivisectie
■ ontdekking anesthesie
■ darwinisme (wetenschappelijke basis voor gebruik dieren)
❖ evolutie proefdiergebruik:
➢ 2014: dierenwelzijn geregionaliseerd
➢ daling vanuit maatschappelijke “push”
, ❖ wetgeving:
➢ richtlijn 2010/63/EU
■ bescherming dieren gebruikt voor wetenschappelijke doelen
➢ wet 14/8/1986 betreffende dierenwelzijn en bescherming
■ dierproeven
➢ KB 29/5/13 betreffende bescherming van proefdieren
➢ besluit van Vlaamse Regering tot wijziging van KB van 29 mei 2013
❖ definities:
➢ dierproef: elk al dan niet invasief gebruik van een dier voor
experimentele of andere wetenschappelijke doeleinden, waarvan
het resultaat bekend of onbekend is, of voor onderwijskundige
doeleinden, die bij het dier evenveel of meer pijn, lijden, angst of
blijvende schade kan veroorzaken als het inbrengen van een naald
volgens goed diergeneeskundig vakmanschap. Dit omvat iedere
handeling waarvan het doel of het mogelijke gevolg de geboorte of
het uit het ei breken van een dier is, dan wel het in een dergelijke
toestand brengen en houden van een genetisch gemodificeerde
dierenvariëteit, maar omvat niet het doden van dieren met als enig
doel het gebruik van hun organen of weefsels
➢ proefdier:
■ levende niet-menselijke gewervelde dieren
● zich zelfstandig voedende larvale vormen
● foetale vormen van zoogdieren met ingang v/h laatste
derde deel van hun normale ontwikkeling
■ levende koppotigen
❖ toegelaten doelstellingen:
➢ fundamenteel onderzoek
➢ omzettingsgericht of toegepast onderzoek
➢ tijdens de ontwikkeling, vervaardiging of testen van kwaliteit,
doeltreffendheid en veiligheid van geneesmiddelen, levensmiddelen
en diervoeders en andere stoffen of producten
➢ bescherming milieu in belang gezondheid of welzijn mens of dier
➢ behoud van soort
➢ hoger onderwijs of opleiding voor verwerven, op peil houden of
verbeteren beroepsvaardigheden
➢ forensisch onderzoek
