Filosofie
, Filosofie
De kalme zonneschijn van de geest - De westerse filosofie van Plato tot Simone Weil
Mira Van Hove
Universiteit Antwerpen
2024-2025
,Hoofdstuk 1. Filosofie en moderne cultuur......................................................................... 5
1.1. Wat is filosofie?............................................................................................................ 5
1.1.1 Filosofie als levensleer..........................................................................................5
1.1.2 Het ruimere begrip Filosofie.................................................................................5
1.2. Filosofie en de crisis van de Westerse cultuur..............................................................6
1.2.1 De breuk in de Westerse filosofie.........................................................................6
1.2.2 De oorsprong van de Westerse filosofie...............................................................6
1.3. De filosofie en haar geschiedenis.................................................................................7
1.3.1 Geschiedenis van de filosofie............................................................................... 7
1.3.2 De kalme zonneschijn van de geest......................................................................7
Hoofdstuk 2. De premoderne filosofie: van Plato tot Ockham.............................................8
2.1. De axiale periode en de oorsprong van de filosofie..................................................... 8
2.2. Het goede leven volgens Plato en Aristoteles.............................................................. 9
2.2.1 Plato en Socrates.................................................................................................. 9
2.2.2 Het trauma van de dood van Socrates..................................................................9
2.2.3 De ideale staat......................................................................................................9
2.2.4 De wagenmenner: de Platoonse psychologie.....................................................10
2.2.5 De allegorie van de grot..................................................................................... 11
2.2.6 Het mysterieuze van het Goede en de ideale opvoeding................................... 12
2.2.7 Plato’s erfenis..................................................................................................... 13
2.3 Aristoteles: van wetenschap tot het ware geluk......................................................... 13
2.3.1 Empirisme en realisme....................................................................................... 13
2.3.2 Vormen van kennis en wetenschap.................................................................... 14
2.3.3 Technologie en 4-oorzaken leer..........................................................................16
2.3.4 Het denken van de verandering: tussen potentie en act....................................16
2.3.5 Van kosmos tot onbewogen beweger: de theologie.......................................... 17
2.3.6 Aristoteles over ethiek en politiek......................................................................18
2.3.7 De erfenis van Plato en Aristoteles.....................................................................19
2.4. Hellenisme 1: filosofie in het Romeinse rijk............................................................... 19
2.4.1 Filosofie in Rome................................................................................................ 19
2.4.2. Epicurisme, Stoa en Scepticisme....................................................................... 20
2.4.3. Marcus Tullius Cicero.........................................................................................21
2.5. Hellenisme 2: de opkomst van christelijke filosofie (Augustinus).............................. 22
2.5.1. Philo van Alexandrië (20 vC – 50 nC)................................................................. 22
2.5.2. De geest van het christendom...........................................................................22
2.5.3. Augustinus van Hippo........................................................................................23
2.6 De christelijke scholastiek en de ‘Via Moderna’ (Thomas van Aquino).......................25
, 2.6.1. ‘Philosophia christiana’ in de vroege middeleeuwen........................................25
2.6.2. De Hoog-scholastiek: Thomas van Aquino........................................................ 26
2.6.2.1 Summa Theologiae en Thomisme............................................................. 26
2.6.2.2 God en schepping (i): de Godsbewijzen.................................................... 26
2.6.2.3. God en schepping (ii): ziel en vrije wil...................................................... 27
2.6.2.4. Ethiek en politiek bij Thomas................................................................... 29
2.6.3. Johannes Duns Scotus (1265 – 1308)................................................................ 30
2.6.4. Ockham en de ‘Via Moderna’............................................................................32
Hoofdstuk 3. De weg naar het moderne denken............................................................... 33
3.1. Een tijd van overgang................................................................................................. 33
3.2 Renaissance en Humanisme........................................................................................33
3.3 Reformatie en Contrareformatie................................................................................. 35
3.3.1 De reformatie..................................................................................................... 35
3.3.2. Luther en de geest van het protestantisme.......................................................35
3.3.3. Calvijn en de ware christelijke kerk................................................................... 36
3.3.4. De Contrareformatie......................................................................................... 36
3.4 Groeiend Scepticisme..................................................................................................38
3.4.1. De geest van het scepticisme............................................................................ 38
3.4.2. Michel de Montaigne........................................................................................ 38
3.4.3. Blaise Pascal (1623-1662).................................................................................. 39
3.5 Mechanisering van het Wereldbeeld.......................................................................... 39
3.5.1. De mechanisering van het wereldbeeld............................................................ 40
3.5.2. Copernicus tot Galilei........................................................................................ 40
3.5.3. Isaac Newton (1643-1727)................................................................................ 42
3.5.4. Geloof en wetenschap.......................................................................................42
3.5.5. Atomisme en de onttovering van de wereld..................................................... 42
Hoofdstuk 4. Onttovering en metafysica...........................................................................43
4.1. Triomf van de verlichte rede.......................................................................................43
4.2. Een nieuw concept van het zelf..................................................................................44
4.3. Van kosmos tot universum......................................................................................... 44
4.4 De God-architect......................................................................................................... 45
4.5 Descartes: van twijfel tot wondere wetenschap......................................................... 45
4.5.1. Leven en werk................................................................................................... 45
4.5.2. De droom van de filosoof.................................................................................. 46
4.5.3. Van twijfel tot zekerheid: de metafysica............................................................47
4.5.4. De Natuur-machine en de lichaam-geest eenheid............................................ 51
4.5.5. De erfenis van Descartes................................................................................... 53
5 Van sensibiliteit tot rede................................................................................................54
5.1 Inleiding.......................................................................................................................54
, Filosofie
De kalme zonneschijn van de geest - De westerse filosofie van Plato tot Simone Weil
Mira Van Hove
Universiteit Antwerpen
2024-2025
,Hoofdstuk 1. Filosofie en moderne cultuur......................................................................... 5
1.1. Wat is filosofie?............................................................................................................ 5
1.1.1 Filosofie als levensleer..........................................................................................5
1.1.2 Het ruimere begrip Filosofie.................................................................................5
1.2. Filosofie en de crisis van de Westerse cultuur..............................................................6
1.2.1 De breuk in de Westerse filosofie.........................................................................6
1.2.2 De oorsprong van de Westerse filosofie...............................................................6
1.3. De filosofie en haar geschiedenis.................................................................................7
1.3.1 Geschiedenis van de filosofie............................................................................... 7
1.3.2 De kalme zonneschijn van de geest......................................................................7
Hoofdstuk 2. De premoderne filosofie: van Plato tot Ockham.............................................8
2.1. De axiale periode en de oorsprong van de filosofie..................................................... 8
2.2. Het goede leven volgens Plato en Aristoteles.............................................................. 9
2.2.1 Plato en Socrates.................................................................................................. 9
2.2.2 Het trauma van de dood van Socrates..................................................................9
2.2.3 De ideale staat......................................................................................................9
2.2.4 De wagenmenner: de Platoonse psychologie.....................................................10
2.2.5 De allegorie van de grot..................................................................................... 11
2.2.6 Het mysterieuze van het Goede en de ideale opvoeding................................... 12
2.2.7 Plato’s erfenis..................................................................................................... 13
2.3 Aristoteles: van wetenschap tot het ware geluk......................................................... 13
2.3.1 Empirisme en realisme....................................................................................... 13
2.3.2 Vormen van kennis en wetenschap.................................................................... 14
2.3.3 Technologie en 4-oorzaken leer..........................................................................16
2.3.4 Het denken van de verandering: tussen potentie en act....................................16
2.3.5 Van kosmos tot onbewogen beweger: de theologie.......................................... 17
2.3.6 Aristoteles over ethiek en politiek......................................................................18
2.3.7 De erfenis van Plato en Aristoteles.....................................................................19
2.4. Hellenisme 1: filosofie in het Romeinse rijk............................................................... 19
2.4.1 Filosofie in Rome................................................................................................ 19
2.4.2. Epicurisme, Stoa en Scepticisme....................................................................... 20
2.4.3. Marcus Tullius Cicero.........................................................................................21
2.5. Hellenisme 2: de opkomst van christelijke filosofie (Augustinus).............................. 22
2.5.1. Philo van Alexandrië (20 vC – 50 nC)................................................................. 22
2.5.2. De geest van het christendom...........................................................................22
2.5.3. Augustinus van Hippo........................................................................................23
2.6 De christelijke scholastiek en de ‘Via Moderna’ (Thomas van Aquino).......................25
, 2.6.1. ‘Philosophia christiana’ in de vroege middeleeuwen........................................25
2.6.2. De Hoog-scholastiek: Thomas van Aquino........................................................ 26
2.6.2.1 Summa Theologiae en Thomisme............................................................. 26
2.6.2.2 God en schepping (i): de Godsbewijzen.................................................... 26
2.6.2.3. God en schepping (ii): ziel en vrije wil...................................................... 27
2.6.2.4. Ethiek en politiek bij Thomas................................................................... 29
2.6.3. Johannes Duns Scotus (1265 – 1308)................................................................ 30
2.6.4. Ockham en de ‘Via Moderna’............................................................................32
Hoofdstuk 3. De weg naar het moderne denken............................................................... 33
3.1. Een tijd van overgang................................................................................................. 33
3.2 Renaissance en Humanisme........................................................................................33
3.3 Reformatie en Contrareformatie................................................................................. 35
3.3.1 De reformatie..................................................................................................... 35
3.3.2. Luther en de geest van het protestantisme.......................................................35
3.3.3. Calvijn en de ware christelijke kerk................................................................... 36
3.3.4. De Contrareformatie......................................................................................... 36
3.4 Groeiend Scepticisme..................................................................................................38
3.4.1. De geest van het scepticisme............................................................................ 38
3.4.2. Michel de Montaigne........................................................................................ 38
3.4.3. Blaise Pascal (1623-1662).................................................................................. 39
3.5 Mechanisering van het Wereldbeeld.......................................................................... 39
3.5.1. De mechanisering van het wereldbeeld............................................................ 40
3.5.2. Copernicus tot Galilei........................................................................................ 40
3.5.3. Isaac Newton (1643-1727)................................................................................ 42
3.5.4. Geloof en wetenschap.......................................................................................42
3.5.5. Atomisme en de onttovering van de wereld..................................................... 42
Hoofdstuk 4. Onttovering en metafysica...........................................................................43
4.1. Triomf van de verlichte rede.......................................................................................43
4.2. Een nieuw concept van het zelf..................................................................................44
4.3. Van kosmos tot universum......................................................................................... 44
4.4 De God-architect......................................................................................................... 45
4.5 Descartes: van twijfel tot wondere wetenschap......................................................... 45
4.5.1. Leven en werk................................................................................................... 45
4.5.2. De droom van de filosoof.................................................................................. 46
4.5.3. Van twijfel tot zekerheid: de metafysica............................................................47
4.5.4. De Natuur-machine en de lichaam-geest eenheid............................................ 51
4.5.5. De erfenis van Descartes................................................................................... 53
5 Van sensibiliteit tot rede................................................................................................54
5.1 Inleiding.......................................................................................................................54