, Bronnen en beginselen van het recht
Universiteit Antwerpen
Mira Van Hove
2024-2025
1
,1. Recht en rechten............................................................................................................ 8
2. Objectief recht................................................................................................................8
3. Subjectief recht.............................................................................................................. 8
3.1 Het begrip......................................................................................................................8
3.2 de rechtsregel en het subjectief recht...........................................................................9
3.2.1 de hypothetische vorm.........................................................................................9
3.2.2 rechtssubject........................................................................................................ 9
3.2.3 rechtsobject........................................................................................................11
3.2.4 rechtsfeit............................................................................................................ 11
3.2.5 rechtsgevolg....................................................................................................... 11
1. bestanddelen van de definitie.......................................................................................12
1.1 recht is gericht op de normatieve ordening in en van de samenleving.......................12
1.1.1 ordering van de samenleving............................................................................. 12
1.1.2 Recht en rechtszekerheid................................................................................... 13
1.1.2.1 De voorwaarde van rechtzekerheid...........................................................13
1.1.2.2 De rechtsstaat in enge zin: rechtspositivisme........................................... 13
1.1.3 Recht en rechtvaardigheid..................................................................................14
1.1.3.1 Rechtvaardigheid opvatting van Aristotels................................................ 14
1.1.3.2 Rechtvaardigheid in onze samenleving en vrijheid................................... 15
1.1.3.3 Rechtvaardigheidtheorien en grondslagtheorien......................................15
1.1.3.4 Wat als recht onrechtvaardig is?............................................................... 17
1.2 Een geheel van regels en voorschriften.......................................................................18
1.2.1 De rechtsregels als gedragsregels.......................................................................18
1.2.1.1 definitie en componenten......................................................................... 18
1.2.1.2 verbinded karakter.................................................................................... 18
1.2.2 Recht is meer dan gedragsregels........................................................................ 18
1.2.3 Rechtspraak........................................................................................................ 19
1.3 Uitgevaardigd door of krachtens het maatschappelijk gezag......................................19
1.3.1 Staatssoevereiniteit............................................................................................ 19
1.3.2 Nachtwakersstaat en sociale verzorgingsstaat................................................... 20
1.4 Afdwingbaar door of krachtens het maatschappelijk gezag........................................20
2. De relativiteit van recht in tijd en ruimte...................................................................... 21
2.1 De ontwikkeling van het recht.....................................................................................21
2.2 rechtsfamilies.............................................................................................................. 21
2.2.1 Het begrip...........................................................................................................21
2.2.2 De romeinse recht familie.................................................................................. 21
2.2.2.1 De receptie van romeins recht.................................................................. 21
2.2.2.2 Van gewoonterecht naar wettenrecht.......................................................22
2
, 2.2.2.3 Het succes van wet als rechtsbron............................................................ 23
2.3 De Anglo-Amerikaanse familie.................................................................................... 23
2.3.1 De angelsaksische periode................................................................................. 23
2.3.2 Ontwikkeling common law................................................................................. 24
2.3.3 De ontwikkeling van equity law..........................................................................24
2.3.4 Stare decisis, de bindende precedentwerking....................................................25
2.3.5 De beperkte plaats van wettenrecht.................................................................. 25
3. Recht en andere gedragsregels..................................................................................... 25
3.1 Recht en godsdienst.................................................................................................... 25
3.1.1 De gedragsregels in de godsdienst..................................................................... 25
3.1.2 Religieuse rechtsstelsels..................................................................................... 25
3.1.3 Godsdienstige regels in seculiere staten............................................................ 25
3.1.3.1 De scheiding van kerk en staat.................................................................. 25
3.1.3.2 Godsdiesnt als inspiratiebron.................................................................... 26
3.1.3.3 Het recht shept ruimte voor godsdienst....................................................26
3.2 Recht en moraal.......................................................................................................... 27
3.2.1 Het verschil tussen recht en moraal................................................................... 27
3.2.1.1 De moraal is autonoom............................................................................. 27
3.2.1.2 Moraal is inwendig gericht........................................................................ 27
3.2.1.3 De sanctie van moraal is gewetenswroeging.............................................27
3.2.1.4 Ethsich pluralisme......................................................................................27
3.2.2 De verhouding tussen recht en moraal.............................................................. 27
3.2.2.1 De spanning...............................................................................................27
3.2.2.2 De niet-problematische verhouding tussen recht en moraal.................... 28
3.2.2.3 De problematische verhouding tussen recht en moraal........................... 28
3.3 Recht en sociale zeden................................................................................................ 28
4. De rechtsdogmatiek......................................................................................................28
4.1 Begrip.......................................................................................................................... 28
4.2 De indeling in rechtstakken......................................................................................... 29
4.3 Privaatrecht................................................................................................................. 30
4.3.1 Burgerlijk recht................................................................................................... 30
4.3.2 Handels en economisch recht/ondernemingsrecht........................................... 30
4.3.3 Gerechtelijk privaatrecht.................................................................................... 31
4.3.4 Internationaal privaatrecht................................................................................ 31
4.3.5 Sociaal recht....................................................................................................... 31
4.3.5.1 Arbeidsrecht.............................................................................................. 31
4.3.5.2 Socialezekerheids - en sociale bijstandsrecht............................................31
4.4 Publiekrecht................................................................................................................ 32
4.4.1 Staatsrecht (grondwettelijk recht)......................................................................32
3