Samenvatting Inleiding in de Psychologie - Gert Storms

Inleiding in de psychologie
HOOFDSTUK 1: OM TE BEGINNEN

- We worden voortdurend geconfronteerd met psychologie: tv, kranten,
boeken, radio,…
 Gaat meestal niet over wetenschappelijke psychologie
 Psychologie als wetenschappelijke discipline vaak verkeerd
ingeschat

- Voorbeelden van vragen die in psychologie als wetenschappelijk kunnen
worden beschouwd:
 Een leugendetector is opmerkelijk accuraat in het opsporen van
lichamelijke reacties die erop wijzen dat een verdachte liegt?
 Niet waar: de politie is ervan overtuigd dat het werkt, maar ze
gebruiken het alleen als ze vastzitten en als die test dan
uitspreekt dat verdachte liegt dan gaan ze verder en kunnen
ze later zeggen ‘zie je wel, de leugendetector had gelijk’
 Ze kijken selectief naar de resultaten van de leugendetector
 Vele dingen die we meemaken worden niet bewaard in het
geheugen?
 Waar: het grootste deel vd informatie rond ons komt nooit in
het geheugen terecht en dat wat wel erin terecht komt, dan
worden ze vaak vervormd
 Alleen mensen herkennen zichzelf in hun spiegelbeeld?
 Niet waar: huisduif in Colombia heeft zichzelf herkend, maar…
(zie eind H3)
 Intelligentie is een zuiver aangeboren trek die onveranderd blijft
gedurende iemands leven?
 Niet waar: het resultaat van erfelijkheid en
omgevingsinvloeden
 De meest frequente mentale stoornis komt voor bij 30% vd
bevolking?
 Waar: depressie
 het herhaaldelijk zien van hetzelfde gezicht zorgt ervoor dat we
minder van ze gaan houden?
 Niet waar
 … (zie pp)

- APA: grootste beroepsvereniging in de psychologie
 48 divisies
 Amercian Pychological Association

- Andere wetenschappelijke disciplines bestuderen ook het gedrag
(criminologie, sociologie, economie,…)
 Gebruik van verschillende methoden!
 Psychologen bestuderen gedrag & mentale processen op
wetenschappelijke manier
1

,  Astrologie (bv) gedrag verklaren via pseudowetenschap: elke poging
om fenomenen uit de natuurlijke wereld te verklaren die niet
gebaseerd is op empirische observatie of op de wetenschappelijke
methode

- In VS: 40 – 75% vd bevolking hecht belang aan telepathie,
helderziendheid,…
 Recente studie van Daryl Bem over voorspellen van toekomst
 9 experimenten: zie pp voor voorbeeld (2 knoppen kiezen
waarna random gekozen werd welk gordijn open ging en dus
de beloning tevoorschijn kwam: significant meer dan 50%
koos het juiste antwoord)
 Mensen doen altijd iets beter dan men zou verwachten obv
toeval: er wordt vanuit gegaan dat mensen de toekomst
konden voorspellen
 MAAR men bekwam nooit dezelfde resultaten als men de
experimenten wou herdoen: mensen kunnen toekomst dus
niet voorspellen
 Na 100 jaar is er geen enkele wetenschappelijke evidentie voor
extra sensory perception (toekomst voorspellen,…)

- Het Freud-probleem = de associatie van psychologie met de
psychoanalyse
 Minder dan 10% APA-leden onderschrijven ideeën van Freud:
iedereen spreekt hem tegen
 Iedereen associeert psychologie met Freud
 Nog minder APA-leden onderschrijven de ideeën van Jung: niemand
neemt ze ernstig

- Van behaviorisme naar cognitieve psychologie
 Behaviorisme
 Psychologie werd gereduceerd tot tot het achterhalen van
verbanden tss stimulus en reactie
 Psychologen bestudeerden vooral diergedrag in de
veronderstelling dat het gedrag van dieren niet fundamenteel
verschilt van het gedrag van mensen
 Cognitieve psychologie = de studie vd manier waarop wij informatie
verwerken
 Komt er door de opkomst vd computer waardoor de
informatieverwerkingsmogelijkheden van mensen centraal
stond in veel psychologisch onderzoek

- 3 belangrijke kenmerken: methodologische eisen voor wetenschappelijk
onderzoek
1. systematisch empirisme: onderzoeksbenadering vertrekt van
sensorische ervaring en observatie als onderzoeksgegevens



2

,  Er bestaan geen gezagsargumenten: geen enkele wetenschapper
kan de wetenschappelijke gemeenschap overtuigen van zijn
inzichten zonder empirisch verzamelde evidentie
 Astronoom Francesco Sizi (reactie op ontdekking van manen rond
Jupiter door Galileo) schreef zie p 24, in die tijd waren er wel nog
gezagsargumenten
 Door gebrek aan systematisch empirisch onderzoek (systematisch
kijken wat het geval is) kun je serieus gaan dwalen
 Aderlatingen Benjamin Rush bij patiënten (gele koorts):
telkens wanneer die die aderlatingen deed, daalde de koorts
 Als je op die manier niet systematisch kijkt, weet je nooit dat
aderlatingen niks te maken hebben met koorts
 Poppers kritiek op de psycho-analyse (Freud): niet
wetenschappelijk want er wordt geen systematisch gebruik
gemaakt van observaties
 Hij maakte zijn theorie obv een aantal mensen, maar
niet genoeg
2. Publiek verifieerbare kennis:
 Eis van repliceerbaarheid van kennis: zelfde procedure moet
leiden tot dezelfde resultaten
 Paper wordt niet zomaar gepubliceerd: eerst beoordeelt door
anonieme experts: peer-review proces
 Publicatie wordt eerst beoordeeld door collega’s die in
zelfde onderzoeksdomein werkzaam zijn
3. Toetsbare theorieën:
 Enkel oplosbare problemen worden onderzocht
 Falsifieerbaarheid: het moet principieel mogelijk zijn om aan te
tonen dat de uitspraak foutief is
 Fouten zijn in principe aantoonbaar
 Wat wel of niet onderzoekbaar is, kan door de tijd heen
veranderen
 Sommige vragen zijn jarenlang niet-onderzoekbaar
geweest, maar kunnen door nieuwe technieken wel
gefalsifieerd worden

- Kritieken op de kenmerken:
 Psychoanalyse?: men kan niets voorspellen obv de psychoanalyse
en daarom is het geen goede wetenschap (men kan niet aantonen
dat de analyse fout is want men kan niet voorspellen)
 Nixons oedipale drang nr falen
 Syndroom Gilles de la Tourette
 Nu weten we dat het onderdrukt kan worden door medicatie,
maar vroeger hadden psychoanalysten gezegd dat het kwam
door opvoeding, relatie met ouders,…
 Toetsbaarheid kan variëren met de tijd: iets wat nu nog niet
wetenschappelijk onderzocht kan worden, kan het in de
toekomst misschien wel

3

, - Het vijfstapsproces van de wetenschappelijke methode:
1. Hypothese ontwikkelen: uitspraak die het resultaat van een
wetenschappelijke studie voorspelt
 Bv: methode A is beter dan methode B
 Operationele definitie exacte procedures om experimentele
condities en metingen van resultaten vast te leggen
2. Gecontroleerde test
 Onafhankelijke variabele: variabele die door de onderzoeker
gemanipuleerd wordt
 Randomisatie: enkel gebruik maken van toeval voor het
vastleggen vd aanbiedingsvolgorde vd stimuli of toewijzen van
proefpersonen aan condities
 Random proefpersonen kiezen en niet ‘in die stad die
methode en in die de andere’
3. Objectieve data verzamelen
 Afhankelijke variabele: het gemeten resultaat van een studie; de
responsen van deelnemers in een studie
 Bv: leestest in 1e leerjaar (leessnelheid en fouten =
onafhankelijke)
 Nagaan of onafhankelijke variabele effect heeft op
afhankelijke variabele
4. Analyseren van de resultaten
 Gebaseerd op statistische analyse vd resultaten aanhouden of
verwerpen vd hypothese
5. Publiceren, bekritiseren en repliceren
 Hierna wordt het pas echte wetenschap

- Types van psychologisch onderzoek: onderzoeksmethoden
o Eerste indeling: onderscheid tss positiefwetenschappelijke
(onderzoeksmethoden uit de fysica staan model en variabelen
worden gemeten) en geesteswetenschappelijke
onderzoeksmethoden (interpreterende methode)
o Psychologie kan op beide manieren bestudeerd worden
1. Naturalistische observatie
 Vaak 1e stap in onderzoek die leidt nr meer gecontroleerd
onderzoek
 Leidt tot een hypothese
 Vb: kijken nr geweld op TV (op 18 jaar: 18 000 moorden gezien)
 Mensen passen (of dieren) gedrag aan wanneer ze zich ervan
bewust zijn dat ze geobserveerd worden
2. Gevalstudie (= casestudy)
 1 persoon/ 1 geval wordt zeer gedetailleerd onderzocht
 Vb: Freuds psychoanalyse:
 Kritiek: uit 1 geval kun je geen conclusies trekken
 Je kunt obv gevalstudies niet zomaar veralgemenen nr
iedereen µ

4