100% satisfaction guarantee Immediately available after payment Both online and in PDF No strings attached 4.2 TrustPilot
logo-home
Summary

samenvatting bouw en functie van dieren volledig

Rating
-
Sold
-
Pages
102
Uploaded on
17-08-2025
Written in
2025/2026

De perfecte samenvatting voor Bouw en Functie van Dierkunde: alle hoofdstukken, colleges en cursussen in één overzichtelijk document. Van de basiskenmerken van dieren tot hun ontwikkeling, organen, stelsels, afweer en gedrag – alles wat je moet kennen staat erin, helder en gestructureerd. Ideaal om snel te studeren, herhalen en slagen voor je examen.

Show more Read less
Institution
Course













Whoops! We can’t load your doc right now. Try again or contact support.

Written for

Institution
Study
Course

Document information

Uploaded on
August 17, 2025
Number of pages
102
Written in
2025/2026
Type
Summary

Subjects

Content preview

BOUW EN FUNCTIE VAN DIEREN
1 inleiding tot dierkunde ................................................................................................................................... 7

1.1 dierkunde is subdiscipline van biologie ............................................................................................................ 7
Dierkunde in de biologie ...................................................................................................................................... 7
Kenmerken van leven .......................................................................................................................................... 7

1.2 subdisciplines binnen dierkunde ..................................................................................................................... 9
Zelfstandige disciplines met verdere specialisaties ............................................................................................ 9
Subdisciplines op basis van diergroepen............................................................................................................. 9

1.3 situering van het dierenrijk inde stamboom van het leven ................................................................................. 9

1.4 Kenmerken van dieren ....................................................................................................................................... 11
Kenmerken van dieren ....................................................................................................................................... 11
Variaties op algemeen bouwplan van dieren ..................................................................................................... 13
Oorsprong en aard van leven (boek) ................................................................................................................... 13

2 vroege embyonale ontwikkelling en de evolutionaire stamboom van dieren ................................................... 15

2.1 klievingsdeling ............................................................................................................................................. 15
2.1.1 Verloop van de klievingsdeling .................................................................................................................. 15
2.1.2 Determinerende en enit-determinderende klieving ................................................................................... 15

2.2 Gastulatie en vorming van het coeloom ......................................................................................................... 16
2.2.1 Verloop van de gastrulatie ................................................................................................................... 16
2.2.2 vorming van de kiemlagen en het coeloom .......................................................................................... 16

2.3 Morfogenese ................................................................................................................................................ 17

2.4 Indeling van het dierenrijk ............................................................................................................................. 17
2.4.1 Scharnierpunt 1: Het ontstaan van symmetrie ..................................................................................... 18
2.4.2 Scharnierpunt 2: Het ontstaan van weefsels ....................................................................................... 18
2.4.3 Scharnierpunt 3: Ontstaan van een lichaamsholte (coeloom) ............................................................. 19
2.4.4 Scharnierpunt 4: Opsplitsing van de Bilateria ...................................................................................... 20
2.4.5 Scharnierpunt 5: Het ontstaan van segmentatie .................................................................................. 20

3 Dierlijke weefsels ........................................................................................................................................ 31

3.1 Epitheelweefsel ........................................................................................................................................... 31

3.2 Bindweefsel ................................................................................................................................................. 32
3.2.1 Gewoon bindweefsel ........................................................................................................................... 32
3.2.2 Vetweefsel .......................................................................................................................................... 32
3.2.3 Gespecialiseerde bindweefsels .......................................................................................................... 33

3.3 Spierweefsel ................................................................................................................................................ 33
3.3.1 Glad spierweefsel ................................................................................................................................ 34
3.3.2 Dwarsgestreept spierweefsel .............................................................................................................. 34
3.3.3 Hartspierweefsel ................................................................................................................................. 34

3.4 Zenuwweefsel .............................................................................................................................................. 34

3.5 Organen en orgaanstelsels ........................................................................................................................... 36

4 Het zenuwstelsel ......................................................................................................................................... 36

4.1 De membraanpotentiaal en actiepotentialen ................................................................................................. 37
4.1.1 Ionenkanalen....................................................................................................................................... 37
4.1.2 De Membraanpotentiaal ...................................................................................................................... 37
4.1.3 Rustpotentiaal: .................................................................................................................................... 37


1

, 4.1.4 Graded Potentiaal en Actiepotentiaal .................................................................................................. 37
4.1.5 Gebiologeerd? ..................................................................................................................................... 38

4.2. Impulsgeleiding ............................................................................................................................................... 38

4.3. Synaptische transmissie................................................................................................................................... 39

4.4. Neurotransmitters ............................................................................................................................................ 39

4.5. Organisatie van het zenuwstelsel ...................................................................................................................... 41
4.5.1 Structuur CZS en PZS:.......................................................................................................................... 41
4.5.2 Structuur van het vertebraat CZS: De Hersenen .................................................................................. 41
4.5.3 Structuur van het Vertebraat CZS: Het Ruggenmerg ............................................................................ 42
4.5.4 Structuur van het Vertebraat Perifere Zenuwstelsel (PZS) ................................................................... 42

5 Zintuigen ..................................................................................................................................................... 43

5.1 Thermoreceptoren, Nociceptoren en Elektromagnetische Receptoren ............................................................ 43
5.1.1 Thermoreceptoren ............................................................................................................................... 43
5.1.2 Nociceptoren....................................................................................................................................... 44
5.1.3 Elektro- en Magnetische Receptoren ................................................................................................... 44

5.2. Mechanoreceptoren ......................................................................................................................................... 44
5.2.1 Tast ..................................................................................................................................................... 44
5.2.2 Positie van het Lichaam (Proprioceptie) .............................................................................................. 45
5.2.3 Druk..................................................................................................................................................... 45
5.2.4 Vibraties .............................................................................................................................................. 45
5.2.5 Gehoor ................................................................................................................................................ 45
5.2.6 Zwaartekracht en evenwicht worden gedetecteerd door systemen die geassocieerd zijn met het
gehoor 46

5.3. Chemoreceptoren ............................................................................................................................................ 46
5.3.1 Gustatieve chemoreceptoren (smaak)................................................................................................. 47
5.3.2 Olfactieve chemoreceptoren (reuk) ..................................................................................................... 47
5.3.3 Andere chemoreceptoren .................................................................................................................... 47

5.4. Fotoreceptoren ................................................................................................................................................ 47
5.4.1 De moleculaire mechanismen voor fotoperceptie zijn eenmaal in de evolutie ontstaan ..................... 47
5.4.2 Waarnemen van kleuren en infraroodreceptoren ................................................................................ 48
5.4.3 Het complexoog .................................................................................................................................. 49
5.4.4 Het camera-oog bij vertebraten ........................................................................................................... 49
5.4.5 Gebiologeerd ....................................................................................................................................... 50

6 Het hormonaal stelsel ................................................................................................................................. 50

6.1. Chemische structuur van hormonen ................................................................................................................. 51

6.2. Hormonen zijn lipofiel of hydrofiel ..................................................................................................................... 51

6.3. Paracriene regulatoren ..................................................................................................................................... 52

6.4 Hormonen van hypofyse en hypothalamus ......................................................................................................... 52
6.4.1 Hormonen van de neurohypofyse ........................................................................................................ 52
6.4.2 Hormonen van de adenohypofyse ....................................................................................................... 52

6.5 De schildklier en de bijschildklieren: thyroxine en parathormoon .................................................................... 53
6.5.1 Thyroxine ............................................................................................................................................. 53
6.5.2 Calciumhomeostase ........................................................................................................................... 54
6.5.3 Vitamine D ........................................................................................................................................... 54

6.6. De bijnieren: catecholamines en steroïdhormonen ............................................................................................ 54
6.6.1 Bijniermerg: Catecholamines .............................................................................................................. 54
6.6.2 Bijnierschors: Corticosteroïden ........................................................................................................... 54


2

, 6.7. De pancreas: insuline en glucagon .................................................................................................................... 55

6.8. De gonaden: geslachts-steroïdhormonen .......................................................................................................... 55
6.8.1 Mannelijk voortplantingssysteem ........................................................................................................ 55
6.8.2 Vrouwelijk voortplantingssysteem ...................................................................................................... 56
6.8.3 Menstruatiecyclus ............................................................................................................................... 56
6.8.4 Zwangerschap en lactatie .................................................................................................................... 56

6.9. Melatonine ...................................................................................................................................................... 56

6.10. Andere hormonen .......................................................................................................................................... 57

6.11. Hormonen bij Protostomia .............................................................................................................................. 57

6.12. Hormoonverstoorders .................................................................................................................................... 58

7 Steun en Beweging ...................................................................................................................................... 58

7.1. Het Skelet ........................................................................................................................................................ 59
7.1.1 Het Hydrostatisch Skelet ..................................................................................................................... 59
7.1.2 Het Exoskelet ...................................................................................................................................... 59
7.1.3 Het Endoskelet .................................................................................................................................... 59

7.2 Het Spierstelsel ................................................................................................................................................ 60
7.2.1 Structuur van de Skeletspier ............................................................................................................... 60
7.2.2 Mechanisme van de Spiercontractie (Sliding Filament Theory) ............................................................ 61
7.2.3 Skeletspiertypes: Slow Twitch en Fast Twitch ..................................................................................... 61
7.2.4 Spiermetabolisme ............................................................................................................................... 61

7.3. Manieren van voortbeweging in het dierenrijk ..................................................................................................... 62
7.3.1 Aquatische dieren ............................................................................................................................... 62
7.3.2 Terrestrische dieren ............................................................................................................................ 63
7.3.3 GEBIOLOGEERD? ................................................................................................................................. 63
7.3.4 Lucht als ondersteuning bij vliegen...................................................................................................... 63

8 Spijsvertering en voedingsstoffen ................................................................................................................ 64

8.1. Voedingsstoffen ............................................................................................................................................... 65
8.1.2 Sachariden (Suikers) ............................................................................................................................ 65
8.1.3 Lipiden (Vetten) ................................................................................................................................... 65
8.1.4 Proteïnen (Eiwitten) ............................................................................................................................. 65
8.1.5 Vitaminen ............................................................................................................................................ 65
8.1.6 Minerale Zouten................................................................................................................................... 66
8.1.7 Voedingsvezels .................................................................................................................................... 66

8.2. Voedselvoorkeur .............................................................................................................................................. 66

8.3. Het Spijsverteringsstelsel ................................................................................................................................. 66

8.4.Spijsvertering bij Zoogdieren: De Mens als Voorbeeld .......................................................................................... 67
8.4.1 Tanden................................................................................................................................................. 67
8.4.2 De Mond .............................................................................................................................................. 67
8.4.3 De Slokdarm ........................................................................................................................................ 68
8.4.4 De Maag ............................................................................................................................................... 68
8.4.5 De Twaalfvingerige Darm (Duodenum) ................................................................................................. 68
8.4.6 De Dunne Darm ................................................................................................................................... 69
8.4.7 De Dikke Darm (Colon) en Blinde Darm (Caecum) ............................................................................... 69
8.4.8 De Endeldarm en Anus ........................................................................................................................ 69

8.5 Neurale en Hormonale Regulatie van de Spijsvertering ........................................................................................ 69

8.6 Variaties in het Spijsverteringsstelsel ................................................................................................................. 69



3

, 8.7 Niet-Eetende Dieren .......................................................................................................................................... 70

9 Gasuitwisseling ............................................................................................................................................... 70

9.1. Transport van gassen ....................................................................................................................................... 70
9.1.1 Principes van gasdiffusie ..................................................................................................................... 71

9.2. Gasuitwisseling bij aquatische dieren: via kieuwen............................................................................................. 71

9.3 Gasuitwisseling via de huid ................................................................................................................................ 72

9.4 Gasuitwisseling bij terrestrische dieren: via tracheeën en longen ......................................................................... 73
9.4.1 Bouw en werking van het tracheeënstelsel bij insecten ....................................................................... 73
9.4.2 De longen bij amfibieën en reptielen verschillen ................................................................................. 73
9.4.3 Bij de longen van zoogdieren is de oppervlakte sterk vergroot ............................................................. 73
9.4.4 Vogels hebben een zeer efficiënt unidirectioneel systeem van gasuitwisseling .................................. 73

9.5. Mechanisme van longventilatie ......................................................................................................................... 74

9.6. Transport van O₂ en CO₂ in lichaamsvloeistoffen ................................................................................................ 74

10 Circulatiestelsel.......................................................................................................................................... 75

10.1. Inleiding ......................................................................................................................................................... 75
10.1.1 Nut van een inwendig transportsysteem .............................................................................................. 75
10.1.2 Twee types van circulatiesystemen ..................................................................................................... 75

10.2 Samenstelling en functies van het bloed bij Vertebrata ............................................................................... 76
10.2.1 Functies van het bloed......................................................................................................................... 76
10.2.2 Samenstelling van plasma en serum ................................................................................................... 76
10.2.3 Bloedcellen en bloedplaatjes .............................................................................................................. 76
10.2.4 Hematopoëse: ontstaan van bloedcellen ............................................................................................ 77

10.3. Het circulatorisch stelsel bij Vertebrata ........................................................................................................... 77
10.3.1 Enkelvoudige bloedsomloop bij vissen ................................................................................................ 77
10.3.2 Gescheiden bloedsomloop bij amfibieën en reptielen ......................................................................... 77
10.3.3 Vierkamerhart bij zoogdieren, vogels en krokodillen ........................................................................... 78
10.3.4 Cardiale cyclus, elektrische geleiding en output ................................................................................. 78
10.3.5 De perifere bloedsomloop ................................................................................................................... 79

10.4. Bloedgroepen ................................................................................................................................................ 79
10.4.1 Bloedtransfusie: eerste observaties .................................................................................................... 79
10.4.2 ABO-bloedgroepensysteem ................................................................................................................. 79
10.4.3 Transfusieprincipes bij ABO ................................................................................................................. 80
10.4.4 Resusfactor (Rh-systeem) ................................................................................................................... 80
10.4.5 Gevolgen bij transfusies en zwangerschap .......................................................................................... 80

10.5. Het open circulatorisch systeem van de lymfevaten bij Vertebraten .................................................................. 80

10.6. Het open circulatorisch systeem bij insecten ................................................................................................... 81
10.6.1 Haemolymfe: ....................................................................................................................................... 81
10.6.2 Het dorsaalvat: .................................................................................................................................... 81
10.6.3 Bijharten en diafragma's: ..................................................................................................................... 81
10.6.4 Gebiologeerd? Warm Bloed ................................................................................................................. 81

11 Excretie en osmoregulatie ........................................................................................................................... 81

11.1. Osmose ......................................................................................................................................................... 82

11.2. Osmotische balans: osmoconformers en osmoregulators ................................................................................ 82

11.3. Excretie van stikstofhoudende afvalproducten ................................................................................................. 82

11.4. Excretieorganen ............................................................................................................................................. 82


4

, 11.4.1 Nefridia ............................................................................................................................................... 83
11.4.2 Buisjes van Malpighi ............................................................................................................................ 83

11.5. Evolutie van de nieren bij vertebraten .............................................................................................................. 84

11.6. Bouw en werking van de nier bij de mens ......................................................................................................... 84
11.6.1 Bouw van de nieren .............................................................................................................................. 84
11.6.2 Werking van de nieren ......................................................................................................................... 85

12. Voortplanting ................................................................................................................................................ 85

12.1. Aseksuele Voortplanting ................................................................................................................................. 85

12. Seksuele Voortplanting ...................................................................................................................................... 86

12.3. Twee Geslachten ........................................................................................................................................... 86
12.3.1 Hermafroditisme ................................................................................................................................. 86
12.3.2 Geslachtsbepaling .............................................................................................................................. 86

12.4. Bevruchting ................................................................................................................................................... 86
12.4.1 Externe bevruchting............................................................................................................................. 86
12.4.2 Interne bevruchting ............................................................................................................................. 87

12.5. Bouw en werking van het voortplantingsstelsel bij de mens ............................................................................... 87
12.5.1 Bouw van het mannelijk voortplantingsstelsel .................................................................................... 87
12.5.2 Spermatogenese en spermiogenese ................................................................................................... 88
12.5.3 Bouw van het vrouwelijk voortplantingsstelsel bij de mens ................................................................. 88
12.5.4 Oögenese ............................................................................................................................................ 89

12.6. Voorbeelden van voortplantingsstelsels bij invertebraten ................................................................................. 89
12.6.1 Wormen ............................................................................................................................................... 89
12.6.2 Insecten .............................................................................................................................................. 90

13 Ontwikkeling ................................................................................................................................................. 90

13.1. De bevruchting ............................................................................................................................................... 90

13.2. Vroege embryonale ontwikkeling ..................................................................................................................... 91
13.2.1 Klievingen en blastulastadium ............................................................................................................ 91
13.2.2 Klievingspatronen................................................................................................................................ 91

13.3. Gastrulatie ..................................................................................................................................................... 92

13.4. Extra-embryonale membranen en het cleidoïsch ei .......................................................................................... 92

13.4 Extra-embryonale membranen en het cleidoïsch ei zijn een aanpassing aan terrestrisch leven ............................ 93
13.4.1 Vorming van het telolecithaal ei (vogel) ............................................................................................... 93
13.4.2 Embryonale ontwikkeling bij zoogdieren.............................................................................................. 93

13.5. Organogenese bij vertebraten ......................................................................................................................... 93

13.6. Insectenontwikkeling (Drosophila) .................................................................................................................. 94

13.7. Regulatie van ontwikkeling .............................................................................................................................. 94
13.7.1 Homeobox-genen ................................................................................................................................ 94
13.7.2 Oöplasma-invloed ............................................................................................................................... 94
13.7.3 Embryonale inductie ........................................................................................................................... 94

13.8. Afwijkingen & kanker ...................................................................................................................................... 94

14. Het immuunsysteem ..................................................................................................................................... 95

14.1. Barrières tegen infectie ................................................................................................................................... 95
14.1.1 De huid ................................................................................................................................................ 95
14.1.2 Mucosale epithelen ............................................................................................................................. 96



5

, 14.2. Aangeboren immuniteit .................................................................................................................................. 96
14.2.1 Herkenning van pathogenen ................................................................................................................ 96
14.2.2 Fagocytose en NK-cellen ..................................................................................................................... 96
14.2.3 Ontstekingsreactie (inflammatie) ........................................................................................................ 96

14.3. Specifieke of verworven immuniteit ................................................................................................................. 96
14.3.1 Terminologie........................................................................................................................................ 96
14.3.2 Lymfocyten .......................................................................................................................................... 97

14.4. De organen van het specifiek immuunsysteem ................................................................................................ 98
14.4.1 Primaire lymfoïde organen................................................................................................................... 98
14.4.2 Secundaire lymfoïde organen .............................................................................................................. 98
- Lymfeknopen (lymfeklieren) ....................................................................................................................... 98
14.4.3 Evolutie van het verworven immuunsysteem ....................................................................................... 98

14.5. Verloop van de specifieke afweerrespons ........................................................................................................ 99
14.5.1 Stap 1: Herkenning en presentatie van het antigen .............................................................................. 99
14.5.2 Stap 2: Activatie van T-helpercellen ..................................................................................................... 99
14.5.3 Stap 3: Humorale respons (via B-cellen) .............................................................................................. 99
14.5.4 Stap 4: Cellulaire respons (via T-cellen) ............................................................................................... 99
14.5.5 Stap 5: Vorming van geheugencellen ................................................................................................... 99
14.5.6 Toepassing: Vaccinatie ........................................................................................................................ 99

14.6. Auto-immuunziekten, allergieën en ontsnappende pathogenen ...................................................................... 100
14.6.1 Auto-immuunziekten ......................................................................................................................... 100
14.6.2 Allergieën .......................................................................................................................................... 100
14.6.3 Pathogenen die ontsnappen aan het immuunsysteem ...................................................................... 100

15. Gedrag ........................................................................................................................................................ 100

15.1. Aangeboren gedrag (instinct) ........................................................................................................................ 101

15.2. Leergedrag................................................................................................................................................... 101

3. Interactie aangeboren gedrag & leren ................................................................................................................. 101
15.3.1 Inprenting .......................................................................................................................................... 101
15.3.2 Interacties ......................................................................................................................................... 101

4. Communicatie .................................................................................................................................................. 101

5. Cognitie............................................................................................................................................................ 102

6. Gedrag en evolutie ............................................................................................................................................ 102

7. Altruïsme .......................................................................................................................................................... 102
15.7.1 Reciprook altruïsme .......................................................................................................................... 102
15.7.2 Kin selectie (verwantschapsselectie) ................................................................................................ 102

8. Dierlijke samenlevingen .................................................................................................................................... 102




6
$5.39
Get access to the full document:

100% satisfaction guarantee
Immediately available after payment
Both online and in PDF
No strings attached

Get to know the seller
Seller avatar
catojennen

Also available in package deal

Get to know the seller

Seller avatar
catojennen Katholieke Universiteit Leuven
Follow You need to be logged in order to follow users or courses
Sold
3
Member since
5 months
Number of followers
0
Documents
4
Last sold
1 week ago

0.0

0 reviews

5
0
4
0
3
0
2
0
1
0

Recently viewed by you

Why students choose Stuvia

Created by fellow students, verified by reviews

Quality you can trust: written by students who passed their tests and reviewed by others who've used these notes.

Didn't get what you expected? Choose another document

No worries! You can instantly pick a different document that better fits what you're looking for.

Pay as you like, start learning right away

No subscription, no commitments. Pay the way you're used to via credit card and download your PDF document instantly.

Student with book image

“Bought, downloaded, and aced it. It really can be that simple.”

Alisha Student

Frequently asked questions