Hoofdstuk 1
1. de studie psychologie
Ѱ: - wetenschap
- psyche: ziel, geest + logos: rede, kennis, studie
- individu (mens of dier)
- gedachten, gevoelens, motieven, gedrag, innerlijke processen
- psychoanalyse, Freud; behaviorisme, straffen en belonen, Pavlov, Skinner
- Maslow: behoeftepiramide
- sociale psychologie: Milgram (shockexperiment) & Asch (lijnstukkenexperiment) &
Zimbardo (gevangenisexperiment)
Ѱ = een breed domein met vele specialisaties + de wetenschap van het gedrag en de
mentale processen van het individu
William Jones = uitvinder principals of Ѱ → gedrag, gevoelens en gedachten → spelen
op elkaar in
5G- schema: wordt gebruikt in therapie
- gebeurtenissen
- gedachten
- gevoelens
- gedrag
- gevolgen
Thema in Ѱ:
•Denken, voelen en gedrag; de ervaring van de werkelijkheid. Hoe nemen mensen de
werkelijkheid waar en welke processen spelen daarbij een rol?
•Ervaring (en interpretatie) is dus meer van belang dan de objectieve realiteit
Frans De Waal:
experiment met apen + komkommer en druiven
apen moeten een steen geven aan de persoon voor de kooi en krijgen als beloning een
stukje komkommer of een druif
beiden apen krijgen komkommer → geen probleem
1 aap krijgt druiven → probleem want oneerlijkheid
Wat is psychologie (niet)?
Psychologie is een wetenschap = betwijfelen van ongefundeerde beweringen van
pseudowetenschappen door onderzoek te doen
‘Common sense’ uitspraken betwijfelen → is dat wel écht zo?
Pseudowetenschappen= Elke benadering om fenomenen uit de werkelijkheid te verklaren
die geen beroep doet op de wetenschappelijke methode.
(bv. astrologie, toekomstvoorspellingen, handlezen, theorieën uit de middeleeuwen,…)
Is het zinvol om te herhalen tijdens het studeren?
Herhalen tijdens het studeren loont, want we vergeten snel! Na 1u: slechts 44%
1
,Psychologie = gedragswetenschap
Gedragswetenschap onderzoekt hoe individuen (dieren of mensen) in interactie treden met
elkaar en met de wereld waarin ze leven.
vb: antropologie, biologie, economie, geschiedenis, politieke wetenschappen, sociologie,
psychologie → wat is een psychologische verklaring voor dit gedrag?
Psychologie = sociale wetenschap
- = individu in interactie met de maatschappij
- sociale interacties: coöperatie, competitie
- sociale cognitie & sociale beïnvloeding: individuen, groepen
- persoonlijkheid: individuele verschillen en samenstelling/organisatie van individuele
levens
- sociale psychologie: bestudeert de invloed van groepsprocessen op individuen
(<=> sociologie: bestudeert groepsprocessen)
Psychologie = biologische wetenschap
- = de hersenen vormen de fysieke basis van de psyche
- Neurowetenschap (neuro-anatomie, -fysiologie)
- Andere lichaamssystemen: hormoon- en immuunstelsel
- Inzichten uit: genetica, biologie, neurologie en ecologie
2. het begon met filosofie
Korte geschiedenis: René Descartes (1596 – 1650) = filosoof
•Cogito ergo sum (ik denk dus ik besta)
•Mensen hebben een goddelijke ziel (vrije wil) en een dierlijke ziel
•Dierlijke ziel kan wetenschappelijk onderzocht worden & veroorzaakt reflexen
Dualisme
•Zijn wij lichaam of geest? (lichaam-geest problematiek)
•Een stoffelijk lichaam met een goddelijke ziel
•Lichaam en geest staan echter in interactie met elkaar
•Zijn wij alleen ons brein…..? En vrije wil dan….? Of bestaat die helemaal niet….?
Nature-nurture-discussie
•Volgens Descartes hebben mensen aangeboren eigenschappen (=>de goddelijke ziel)
•Nature = Nadruk op aangeboren eigenschappen
2
,3. een blanco blad
John Locke (1632-1704)
Nurture
•Mens is blanco blad: tabula rasa
•Men leert door:
1) associaties
2) effect van belonen/straffen
3) imiteren van anderen
4. waar komen verschillen tussen mensen vandaan?
Onderzoeken: Hoe kun je er nu achter komen of iets aangeboren of aangeleerd is?
De filosoof Kant
•Psychologie is volgens hem geen wetenschap; mensen nemen de wereld waar, MAAR, de werking
van de zintuigen valt niet te onderzoeken….
Twee critici van Kant
1. Helmholtz
effect van speciale bril op waarneming: → vaardigheden aanleren; na een week gaat het vlotter dan na
1 dag => subjectieve waarneming, is dus niet wet
2. Fechner
Absolute drempel: → onderzoek naar waarneming: wanneer merken we verschillen op? → subjectieve
waarneming kan toch onderzocht worden
5. onderzoek en de empirische cyclus
Het geboortejaar van de psychologie: 1879
2 oprichters:
•Wilhelm Wundt, 1879 (Duitsland, Leipzig) Bekend om: onderzoek naar reactievermogen en de tijd die het
kost om situaties te verwerken
•William James (USA) “Psychology is the Science of Mental Life” Citaat uit Principles of Psychology (1890)
•Doel psychologie: beschrijven van mentale structuren en processen, die onderliggend zijn aan menselijke
ervaringen en gedragingen
→ Nadruk op de praktijktoepassingen van de psychologie
Bracht Europese psychologie naar de Verenigde Staten, beschreef voor het eerst wat psychologie moest zijn &
hechte veel belang aan wetenschappelijk onderzoek en zowel van gedragingen als van wat mensen innerlijk
ervaren (dus niet enkel uiterlijk gedrag, psychologen moesten ook zoeken hoe ze innerlijke processen in
meetbare concepten konden uitdrukken om er onderzoek naar te kunnen doen)
Centrale vraag: niet ‘wat is waarheid’, maar ‘hoe wordt waarheid waargenomen’?
•Hoe verwerken onze zintuigen de werkelijkheid en hoe betrouwbaar zijn die zintuigen
eigenlijk?
•Psychologie werd een empirische wetenschap: opvattingen worden getoetst (anders dan
filosofie)
De empirische cyclus
3
, •Kenmerkend hieraan is dat veronderstellingen worden getoetst: klopt het wat je denkt?
•Anders dan bij bv. filosofie of religie
1.5 Soorten onderzoek
- beschrijvend (vb. casusonderzoek)
- vergelijkend (vb. correlationeel onderzoek: kijken of 2 factoren met elkaar samenhangen,
vb. bezoeken college en hoogte van cijfer ⇒ Bij hulpverlening)
- verklarend (vb. experiment: bepalen wat proefpersoon overkomt en dan effect in kaart
brengen ⇒ Koffieonderzoek/hulpverlening)
- evaluerend (vb. vragenlijst → tienermoeders)
- evidence based practice
Wisselwerking theorie en praktijk
Hoofdstuk 2: stromingen in de psychologie
Doel van het vak
•Brillen aanleveren om de (sociale) werkelijkheid te bekijken & om gedrag van mensen te kunnen
beschrijven, verklaren en voorspellen
•Op basis van deze verklaringen zijn interventies ontwikkeld
•Er is niet één algemeen geaccepteerd denkkader in de psychologie; verschillende opvattingen
(stromingen) leven naast elkaar…
5 stromingen
1. psychoanalyse (Freud, Erikson, Fromm, Lacan, …)
Freud & de kracht van de psyche
•Shellshock
4
1. de studie psychologie
Ѱ: - wetenschap
- psyche: ziel, geest + logos: rede, kennis, studie
- individu (mens of dier)
- gedachten, gevoelens, motieven, gedrag, innerlijke processen
- psychoanalyse, Freud; behaviorisme, straffen en belonen, Pavlov, Skinner
- Maslow: behoeftepiramide
- sociale psychologie: Milgram (shockexperiment) & Asch (lijnstukkenexperiment) &
Zimbardo (gevangenisexperiment)
Ѱ = een breed domein met vele specialisaties + de wetenschap van het gedrag en de
mentale processen van het individu
William Jones = uitvinder principals of Ѱ → gedrag, gevoelens en gedachten → spelen
op elkaar in
5G- schema: wordt gebruikt in therapie
- gebeurtenissen
- gedachten
- gevoelens
- gedrag
- gevolgen
Thema in Ѱ:
•Denken, voelen en gedrag; de ervaring van de werkelijkheid. Hoe nemen mensen de
werkelijkheid waar en welke processen spelen daarbij een rol?
•Ervaring (en interpretatie) is dus meer van belang dan de objectieve realiteit
Frans De Waal:
experiment met apen + komkommer en druiven
apen moeten een steen geven aan de persoon voor de kooi en krijgen als beloning een
stukje komkommer of een druif
beiden apen krijgen komkommer → geen probleem
1 aap krijgt druiven → probleem want oneerlijkheid
Wat is psychologie (niet)?
Psychologie is een wetenschap = betwijfelen van ongefundeerde beweringen van
pseudowetenschappen door onderzoek te doen
‘Common sense’ uitspraken betwijfelen → is dat wel écht zo?
Pseudowetenschappen= Elke benadering om fenomenen uit de werkelijkheid te verklaren
die geen beroep doet op de wetenschappelijke methode.
(bv. astrologie, toekomstvoorspellingen, handlezen, theorieën uit de middeleeuwen,…)
Is het zinvol om te herhalen tijdens het studeren?
Herhalen tijdens het studeren loont, want we vergeten snel! Na 1u: slechts 44%
1
,Psychologie = gedragswetenschap
Gedragswetenschap onderzoekt hoe individuen (dieren of mensen) in interactie treden met
elkaar en met de wereld waarin ze leven.
vb: antropologie, biologie, economie, geschiedenis, politieke wetenschappen, sociologie,
psychologie → wat is een psychologische verklaring voor dit gedrag?
Psychologie = sociale wetenschap
- = individu in interactie met de maatschappij
- sociale interacties: coöperatie, competitie
- sociale cognitie & sociale beïnvloeding: individuen, groepen
- persoonlijkheid: individuele verschillen en samenstelling/organisatie van individuele
levens
- sociale psychologie: bestudeert de invloed van groepsprocessen op individuen
(<=> sociologie: bestudeert groepsprocessen)
Psychologie = biologische wetenschap
- = de hersenen vormen de fysieke basis van de psyche
- Neurowetenschap (neuro-anatomie, -fysiologie)
- Andere lichaamssystemen: hormoon- en immuunstelsel
- Inzichten uit: genetica, biologie, neurologie en ecologie
2. het begon met filosofie
Korte geschiedenis: René Descartes (1596 – 1650) = filosoof
•Cogito ergo sum (ik denk dus ik besta)
•Mensen hebben een goddelijke ziel (vrije wil) en een dierlijke ziel
•Dierlijke ziel kan wetenschappelijk onderzocht worden & veroorzaakt reflexen
Dualisme
•Zijn wij lichaam of geest? (lichaam-geest problematiek)
•Een stoffelijk lichaam met een goddelijke ziel
•Lichaam en geest staan echter in interactie met elkaar
•Zijn wij alleen ons brein…..? En vrije wil dan….? Of bestaat die helemaal niet….?
Nature-nurture-discussie
•Volgens Descartes hebben mensen aangeboren eigenschappen (=>de goddelijke ziel)
•Nature = Nadruk op aangeboren eigenschappen
2
,3. een blanco blad
John Locke (1632-1704)
Nurture
•Mens is blanco blad: tabula rasa
•Men leert door:
1) associaties
2) effect van belonen/straffen
3) imiteren van anderen
4. waar komen verschillen tussen mensen vandaan?
Onderzoeken: Hoe kun je er nu achter komen of iets aangeboren of aangeleerd is?
De filosoof Kant
•Psychologie is volgens hem geen wetenschap; mensen nemen de wereld waar, MAAR, de werking
van de zintuigen valt niet te onderzoeken….
Twee critici van Kant
1. Helmholtz
effect van speciale bril op waarneming: → vaardigheden aanleren; na een week gaat het vlotter dan na
1 dag => subjectieve waarneming, is dus niet wet
2. Fechner
Absolute drempel: → onderzoek naar waarneming: wanneer merken we verschillen op? → subjectieve
waarneming kan toch onderzocht worden
5. onderzoek en de empirische cyclus
Het geboortejaar van de psychologie: 1879
2 oprichters:
•Wilhelm Wundt, 1879 (Duitsland, Leipzig) Bekend om: onderzoek naar reactievermogen en de tijd die het
kost om situaties te verwerken
•William James (USA) “Psychology is the Science of Mental Life” Citaat uit Principles of Psychology (1890)
•Doel psychologie: beschrijven van mentale structuren en processen, die onderliggend zijn aan menselijke
ervaringen en gedragingen
→ Nadruk op de praktijktoepassingen van de psychologie
Bracht Europese psychologie naar de Verenigde Staten, beschreef voor het eerst wat psychologie moest zijn &
hechte veel belang aan wetenschappelijk onderzoek en zowel van gedragingen als van wat mensen innerlijk
ervaren (dus niet enkel uiterlijk gedrag, psychologen moesten ook zoeken hoe ze innerlijke processen in
meetbare concepten konden uitdrukken om er onderzoek naar te kunnen doen)
Centrale vraag: niet ‘wat is waarheid’, maar ‘hoe wordt waarheid waargenomen’?
•Hoe verwerken onze zintuigen de werkelijkheid en hoe betrouwbaar zijn die zintuigen
eigenlijk?
•Psychologie werd een empirische wetenschap: opvattingen worden getoetst (anders dan
filosofie)
De empirische cyclus
3
, •Kenmerkend hieraan is dat veronderstellingen worden getoetst: klopt het wat je denkt?
•Anders dan bij bv. filosofie of religie
1.5 Soorten onderzoek
- beschrijvend (vb. casusonderzoek)
- vergelijkend (vb. correlationeel onderzoek: kijken of 2 factoren met elkaar samenhangen,
vb. bezoeken college en hoogte van cijfer ⇒ Bij hulpverlening)
- verklarend (vb. experiment: bepalen wat proefpersoon overkomt en dan effect in kaart
brengen ⇒ Koffieonderzoek/hulpverlening)
- evaluerend (vb. vragenlijst → tienermoeders)
- evidence based practice
Wisselwerking theorie en praktijk
Hoofdstuk 2: stromingen in de psychologie
Doel van het vak
•Brillen aanleveren om de (sociale) werkelijkheid te bekijken & om gedrag van mensen te kunnen
beschrijven, verklaren en voorspellen
•Op basis van deze verklaringen zijn interventies ontwikkeld
•Er is niet één algemeen geaccepteerd denkkader in de psychologie; verschillende opvattingen
(stromingen) leven naast elkaar…
5 stromingen
1. psychoanalyse (Freud, Erikson, Fromm, Lacan, …)
Freud & de kracht van de psyche
•Shellshock
4
