Van de vos Reynaerde
Achtergrondinformatie
Dieren waren in figuurlijke zin voor de mens een goed of slecht voorbeeld. De natuur was als het
ware een boek die gelezen moest worden. Een dierenverhaal vertelt het publiek de wereld in
spiegelbeeld, dieren treden handelend, denkend en sprekend op alsof het mensen zijn. Mensen
worden daarin tegen als domme wezens afgeschilderd. Hiermee houdt de schrijver het publiek een
spiegel voor, ‘kijk maar eens hoe jullie je gedragen!’ Zo kan hij op een komische manier kritiek geven.
De dieren in dit boek kunnen alleen praten, voor de rest doen zij niks bovennatuurlijks, zoals op twee
poten lopen of in huizen wonen. Dit vergroot de spanning en geloofwaardigheid van het verhaal. In
deze tijdsperiode was er ook het vete-recht: oog om oog, tand om tand. Alleen in het rechtssysteem
bestonden er geen individuele personen, maar families. Hierdoor kon er wraak genomen worden op
een familielid die er helemaal niet betrokken bij was.
Ook door de twee stijlen kan er opgemaakt worden dat Reinaert door twee verschillende schrijvers is
geschreven: Willem en Aernout. Het ene deel is eenvoudiger, de humor is simpel. Het andere deel
krijgt met satirische humor en meer ernst.
Samenvatting
De leeuw Nobel, koning der dieren, houdt op Pinksterdag hofdag. Alle dieren zijn aanwezig, behalve
Reinaert. Reinaert had zoveel misdaan dat hij zich beter niet onder de dieren kon vertonen. Slechts
één dier had nog vertrouwen in hem: zijn neef Grimbeert de das. Vanwege de afwezigheid van
Reinaert worden er beschuldigingen tegen hem geuit.
Als eerste komt Ysengrijn aan het woord. Hij beschuldigt Reinaert ervan zijn vrouw Hersint verkracht
en zijn kinderen mishandeld te hebben. Reinaert had over zijn kinderen gepist waardoor ze blind
geworden zijn.
De tweede klacht is van het deftige hondje Cortoys. Dat vertelt in het Frans dat Reinaert eens, tijdens
een koude winter, zijn enige worst gestolen had. Overigens moet Cortoys bekennen dat hij deze worst
van Tibeert de kater gestolen had. Tibeert bekent op zijn beurt dat hij de worst van de molenaar
gestolen had.
De derde beschuldiging is van Pancer de bever: Reinaert heeft Cuwaard de haas tot kapelaan op
willen leiden en hij had hem gedwongen samen het credo te leren (dit zijn dubbelzinnige termen:
Reinaert heeft Cuwaard gedwongen seksuele handelingen met hem te verrichten).
De doodstraf dreigt voor Reinaert, maar Grimbeert houdt een pleidooi voor hem: Reinaert draagt
tegenwoordig een boetekleed en is kluizenaar en vegetariër geworden. Maar terwijl Grimbeert zijn
pleidooi houdt, komt Cantecleer de haan eraan, samen met een aantal kippen. Ze hebben op een
draagbaar het lijk van de dochter van Cantecleer: Coppe. Reinaert had bezworen de kippen geen
kwaad te doen, hij had zijn leven immers gebeterd. Het resultaat was dat Reinaert elf van Cantecleers
vijftien dochters gedood heeft.
De koning wordt kwaad en besluit Bruun de beer naar Reinaert te sturen als dagvaarder. Bruun komt
aan bij Maupertuus, het kasteel van Reinaert, om hem te halen. Reinaert liegt hem voor dat hij graag
was meegegaan, maar dat hij te veel honing heeft gegeten, waardoor hij niet meer kan lopen. Bruun
wordt nieuwsgierig en vraagt Reinaert waar hij die honing vandaan heeft. Reinaert zegt dat de honing
uit de boom van de timmerman komt. Ze gaan erheen. Bruun steekt zijn kop in de boom en Reinaert
haalt de wiggen eruit. Bruun zit vast en de timmerman haalt versterking uit het dorp. De
dorpsbewoners rossen de beer af met stokken en dorsvlegels, de pastoor gebruikt er een kruisbeeld
voor. In het tumult vallen enkele dorpelingen, onder wie de vrouw van de pastoor, in het water. De
pastoor is bang dat zijn vrouw Julocke (deze naam klonk voor de middeleeuwers ongeveer als 'Jou lok
ik') zal verdrinken en roept dat wie haar weet te redden, een aflaat krijgt en daarmee in de hemel
, komt. De dorpelingen laten Bruun voor wat hij is en besteden hun energie aan het redden van
Julocke. Half gevild weet Bruun te ontsnappen.
De tweede bode is Tibeert de kater. Hij komt vrij laat aan bij Reinaert en deze belooft hem dat hij de
volgende dag mee zal gaan. Tibeert stemt in, maar wil dan wel een maaltijd. Reinaert neemt hem
mee naar de schuur van de pastoor, waar veel vette muizen zitten. Tibeert sluipt de schuur binnen en
loopt in de strik die de zoon van de pastoor gezet had om de vos te vangen die steeds zijn kippen stal.
Tibeert maakt zo'n hels kabaal dat de bewoners van het huis gealarmeerd worden. Zij gaan de kater
hardhandig te lijf, en deze verweert zich dapper: hij slaat de beurs (de balzak) van de pastoor zijn
lichaam af.
Reinaert hoort het met plezier aan en roept dat de pastoor een betere pastoor zal worden, omdat hij
nu niet meer met zijn vrouw kan vrijen en hij alle tijd en energie heeft om zich aan de kerkdienst te
wijden.
Grimbeert de das is het derde dier dat Reinaert moet proberen te halen. Hij slaagt er wél in om
Reinaert mee te krijgen naar het hof. Onderweg biecht Reinaert hem al zijn misdaden op, om zijn
geweten te zuiveren. Reinaert hoort op het hof de klachten aan en hij waarschuwt de koning voor
ontrouwe vazallen. Hij pleit dat veel dieren liegen, maar dat de vos het trouwste dier is. Koning Nobel
is niet onder de indruk en veroordeelt Reinaert tot de galg. Ysengrijn, Tibeert en Bruun brengen een
eind verderop de galg in gereedheid.
Reinaert ziet zijn kans schoon en vertelt een heel verhaal over dat Ysengrijn hem jaren lang slecht
heeft behandeld en vertelt de koning van een samenzwering tegen hem: Ysengrijn, Tibeert en Bruun
hebben een aanslag beraamd om de macht te grijpen. Zij hebben de machtsgreep gefinancierd met
een schat. Gelukkig had Reinaert de schat gestolen en hem op een geheime plaats verstopt. Nobel
scheldt Reinaert zijn straf kwijt en laat Ysengrijn, Tibeert en Bruun gevangenzetten. Reinaert verklaart
een pelgrimstocht te ondernemen naar Rome en Palestina. Cuwaard de haas en Belijn de ram
vergezellen Reinaert op weg naar zijn huis.
Reinaert weet thuis Cuwaard mee naar binnen te lokken, terwijl Belijn buiten blijft wachten. Binnen
doodt Reinaert de haas. Met zijn vrouw en kinderen smullen ze van het dikke beest. De kop van
Cuwaard stopt Reinaert in een tas. Hij geeft deze tas aan Belijn en zegt dat er een belangrijke brief
voor de koning in zit. Reinaert geeft Belijn het advies om tegen Nobel te zeggen dat ze de brief samen
geschreven hebben.
De secretaris van de koning, de aap Botsaard, maakt de tas open en vindt er de kop van Cuwaard. De
koning is woedend. Hij stelt Ysengrijn, Tibeert en Bruun in vrijheid en verklaart Reinaert en Belijn
vogelvrij. De familie en nakomelingen van de ram zullen tot het laatste oordeel door iedereen gedood
en opgegeten mogen worden, zonder dat er een straf tegenover staat. Reinaert is inmiddels met
vrouw en kinderen naar een ander bos gevlucht.
Personages
1. Koning Nobel (leeuw)
Hij doet voorkomen dat hij rechtvaardig is en in zekere zin is hij dat soms ook wel: hij geeft Reinaert
de kans zich te verdedigen i.p.v. gelijk ter dood te veroordelen. Maar de koning is ook makkelijk
beïnvloedbaar: hij gelooft alles wat de dieren hem vertellen. Uiteindelijk blijkt dat Nobel alleen aan
zichzelf denkt en zijn rijkdom wilt vergroten.
2. Reinaert (vos)
Reinaert is heel sluw: ‘’wie niet sterk is, moet slim zijn.’’ Zijn naam doet hij geen eer aan, want hij is
niet rein van aard. Door zijn sluwheid komt hij overal van af.
3. Cuwaert (haas)
Angstig (denk aan engels: lafaard). Maar hij doet netjes wat de koning hem opdraagt, waardoor hij
uiteindelijk opgegeten wordt door Reinaert en zijn fam.
Achtergrondinformatie
Dieren waren in figuurlijke zin voor de mens een goed of slecht voorbeeld. De natuur was als het
ware een boek die gelezen moest worden. Een dierenverhaal vertelt het publiek de wereld in
spiegelbeeld, dieren treden handelend, denkend en sprekend op alsof het mensen zijn. Mensen
worden daarin tegen als domme wezens afgeschilderd. Hiermee houdt de schrijver het publiek een
spiegel voor, ‘kijk maar eens hoe jullie je gedragen!’ Zo kan hij op een komische manier kritiek geven.
De dieren in dit boek kunnen alleen praten, voor de rest doen zij niks bovennatuurlijks, zoals op twee
poten lopen of in huizen wonen. Dit vergroot de spanning en geloofwaardigheid van het verhaal. In
deze tijdsperiode was er ook het vete-recht: oog om oog, tand om tand. Alleen in het rechtssysteem
bestonden er geen individuele personen, maar families. Hierdoor kon er wraak genomen worden op
een familielid die er helemaal niet betrokken bij was.
Ook door de twee stijlen kan er opgemaakt worden dat Reinaert door twee verschillende schrijvers is
geschreven: Willem en Aernout. Het ene deel is eenvoudiger, de humor is simpel. Het andere deel
krijgt met satirische humor en meer ernst.
Samenvatting
De leeuw Nobel, koning der dieren, houdt op Pinksterdag hofdag. Alle dieren zijn aanwezig, behalve
Reinaert. Reinaert had zoveel misdaan dat hij zich beter niet onder de dieren kon vertonen. Slechts
één dier had nog vertrouwen in hem: zijn neef Grimbeert de das. Vanwege de afwezigheid van
Reinaert worden er beschuldigingen tegen hem geuit.
Als eerste komt Ysengrijn aan het woord. Hij beschuldigt Reinaert ervan zijn vrouw Hersint verkracht
en zijn kinderen mishandeld te hebben. Reinaert had over zijn kinderen gepist waardoor ze blind
geworden zijn.
De tweede klacht is van het deftige hondje Cortoys. Dat vertelt in het Frans dat Reinaert eens, tijdens
een koude winter, zijn enige worst gestolen had. Overigens moet Cortoys bekennen dat hij deze worst
van Tibeert de kater gestolen had. Tibeert bekent op zijn beurt dat hij de worst van de molenaar
gestolen had.
De derde beschuldiging is van Pancer de bever: Reinaert heeft Cuwaard de haas tot kapelaan op
willen leiden en hij had hem gedwongen samen het credo te leren (dit zijn dubbelzinnige termen:
Reinaert heeft Cuwaard gedwongen seksuele handelingen met hem te verrichten).
De doodstraf dreigt voor Reinaert, maar Grimbeert houdt een pleidooi voor hem: Reinaert draagt
tegenwoordig een boetekleed en is kluizenaar en vegetariër geworden. Maar terwijl Grimbeert zijn
pleidooi houdt, komt Cantecleer de haan eraan, samen met een aantal kippen. Ze hebben op een
draagbaar het lijk van de dochter van Cantecleer: Coppe. Reinaert had bezworen de kippen geen
kwaad te doen, hij had zijn leven immers gebeterd. Het resultaat was dat Reinaert elf van Cantecleers
vijftien dochters gedood heeft.
De koning wordt kwaad en besluit Bruun de beer naar Reinaert te sturen als dagvaarder. Bruun komt
aan bij Maupertuus, het kasteel van Reinaert, om hem te halen. Reinaert liegt hem voor dat hij graag
was meegegaan, maar dat hij te veel honing heeft gegeten, waardoor hij niet meer kan lopen. Bruun
wordt nieuwsgierig en vraagt Reinaert waar hij die honing vandaan heeft. Reinaert zegt dat de honing
uit de boom van de timmerman komt. Ze gaan erheen. Bruun steekt zijn kop in de boom en Reinaert
haalt de wiggen eruit. Bruun zit vast en de timmerman haalt versterking uit het dorp. De
dorpsbewoners rossen de beer af met stokken en dorsvlegels, de pastoor gebruikt er een kruisbeeld
voor. In het tumult vallen enkele dorpelingen, onder wie de vrouw van de pastoor, in het water. De
pastoor is bang dat zijn vrouw Julocke (deze naam klonk voor de middeleeuwers ongeveer als 'Jou lok
ik') zal verdrinken en roept dat wie haar weet te redden, een aflaat krijgt en daarmee in de hemel
, komt. De dorpelingen laten Bruun voor wat hij is en besteden hun energie aan het redden van
Julocke. Half gevild weet Bruun te ontsnappen.
De tweede bode is Tibeert de kater. Hij komt vrij laat aan bij Reinaert en deze belooft hem dat hij de
volgende dag mee zal gaan. Tibeert stemt in, maar wil dan wel een maaltijd. Reinaert neemt hem
mee naar de schuur van de pastoor, waar veel vette muizen zitten. Tibeert sluipt de schuur binnen en
loopt in de strik die de zoon van de pastoor gezet had om de vos te vangen die steeds zijn kippen stal.
Tibeert maakt zo'n hels kabaal dat de bewoners van het huis gealarmeerd worden. Zij gaan de kater
hardhandig te lijf, en deze verweert zich dapper: hij slaat de beurs (de balzak) van de pastoor zijn
lichaam af.
Reinaert hoort het met plezier aan en roept dat de pastoor een betere pastoor zal worden, omdat hij
nu niet meer met zijn vrouw kan vrijen en hij alle tijd en energie heeft om zich aan de kerkdienst te
wijden.
Grimbeert de das is het derde dier dat Reinaert moet proberen te halen. Hij slaagt er wél in om
Reinaert mee te krijgen naar het hof. Onderweg biecht Reinaert hem al zijn misdaden op, om zijn
geweten te zuiveren. Reinaert hoort op het hof de klachten aan en hij waarschuwt de koning voor
ontrouwe vazallen. Hij pleit dat veel dieren liegen, maar dat de vos het trouwste dier is. Koning Nobel
is niet onder de indruk en veroordeelt Reinaert tot de galg. Ysengrijn, Tibeert en Bruun brengen een
eind verderop de galg in gereedheid.
Reinaert ziet zijn kans schoon en vertelt een heel verhaal over dat Ysengrijn hem jaren lang slecht
heeft behandeld en vertelt de koning van een samenzwering tegen hem: Ysengrijn, Tibeert en Bruun
hebben een aanslag beraamd om de macht te grijpen. Zij hebben de machtsgreep gefinancierd met
een schat. Gelukkig had Reinaert de schat gestolen en hem op een geheime plaats verstopt. Nobel
scheldt Reinaert zijn straf kwijt en laat Ysengrijn, Tibeert en Bruun gevangenzetten. Reinaert verklaart
een pelgrimstocht te ondernemen naar Rome en Palestina. Cuwaard de haas en Belijn de ram
vergezellen Reinaert op weg naar zijn huis.
Reinaert weet thuis Cuwaard mee naar binnen te lokken, terwijl Belijn buiten blijft wachten. Binnen
doodt Reinaert de haas. Met zijn vrouw en kinderen smullen ze van het dikke beest. De kop van
Cuwaard stopt Reinaert in een tas. Hij geeft deze tas aan Belijn en zegt dat er een belangrijke brief
voor de koning in zit. Reinaert geeft Belijn het advies om tegen Nobel te zeggen dat ze de brief samen
geschreven hebben.
De secretaris van de koning, de aap Botsaard, maakt de tas open en vindt er de kop van Cuwaard. De
koning is woedend. Hij stelt Ysengrijn, Tibeert en Bruun in vrijheid en verklaart Reinaert en Belijn
vogelvrij. De familie en nakomelingen van de ram zullen tot het laatste oordeel door iedereen gedood
en opgegeten mogen worden, zonder dat er een straf tegenover staat. Reinaert is inmiddels met
vrouw en kinderen naar een ander bos gevlucht.
Personages
1. Koning Nobel (leeuw)
Hij doet voorkomen dat hij rechtvaardig is en in zekere zin is hij dat soms ook wel: hij geeft Reinaert
de kans zich te verdedigen i.p.v. gelijk ter dood te veroordelen. Maar de koning is ook makkelijk
beïnvloedbaar: hij gelooft alles wat de dieren hem vertellen. Uiteindelijk blijkt dat Nobel alleen aan
zichzelf denkt en zijn rijkdom wilt vergroten.
2. Reinaert (vos)
Reinaert is heel sluw: ‘’wie niet sterk is, moet slim zijn.’’ Zijn naam doet hij geen eer aan, want hij is
niet rein van aard. Door zijn sluwheid komt hij overal van af.
3. Cuwaert (haas)
Angstig (denk aan engels: lafaard). Maar hij doet netjes wat de koning hem opdraagt, waardoor hij
uiteindelijk opgegeten wordt door Reinaert en zijn fam.
