INLEIDING TOT HET RECHT
DEEL I: HET BELGISCHE RECHTSSYSTEEM IN EEN INTERNATIONALE
RECHTSORDE
WAT IS RECHT?
Juridisch geformuleerde gedragsvoorschriften (regels; gebod of verbod)
met de bedoeling de maatschappij te ordenen of te sturen (beleidskeuze) in bep richting
die in principe afdwingbaar zijn door de overheid (sanctie)
Recht in de vorm van rechtsregels: maar het recht is meer dan dat (er zijn meerdere
bronnen)
Vb rechtsleer, rechtspraak
Juridisch geformuleerd: jursiten gebruiken vaak speciaal terrmilogie (bepaalde termen
hebben in recht bepaalde betekenis en ze moeten juist gebruikt worden vb misdaad,
misdrijf)
Discrriminatie is verboden maar niet strafbaar maar er staan wel sancties op
Regels houden gebod (je mag iets) of verbod (je lag iets niet) in
Vb je mag niet doden, je mag niet stelen, degene met de meeste stemmen in gemeente
wordt burgenmeester
Recht legt ook regels aan zich zelf vb overheid legt regels op maar moet ze zelf ook volgen
Regels worden vaak gevormd doorr een doelstelling (vb we willen minder
verkeersslachtoffers) hebben de regels de juiste effecten (neveneffecten?)
Doelstelling krijgt minder aandacht dan nodig zou moeten zijn (media geeft vb minder
aandacht aan middel om doel te bereiken)
3e luikoverheid heeft monopolie om regels of te dwingen
Vb contract waar discriminatie inzit -> sanctie: nietigheid
Vb gas boete
Niet op elke regel staat een sanctie
v Beleidskeuzes variëren in tijd en ruimte
Ø Historisch gedetermineerd en gegroeid
Ø Voortdurend in evolutie
Ø Verschillen tussen landen / rechtssystemen
v Versnipperd over beleidsniveau’s
Ø Internationaal en supranationaal recht
Ø Nationaal recht
Ø Federaal, regionaal, lokaal, …
v Vb sommige principes gaan terug naar romeins recht (vb wat is contract, BW:
napoleon)
v Maar komen ook elke dag nieuwe regels (wijzigingen, vervanging of nieuw)
1
, v Vb common law: focus op rechtspraak en precedentenleer
WIE ZIET ‘HET RECHT’ NOG DOOR DE BOMEN
Iedereen wordt geacht “het recht” te kennen
Maar: complex en versnipperd
à Voorwaarde: minstens ken-baar
ü Gepubliceerd (in Belgisch staatsblad)
ü In werking getreden (vanaf bepaalde datum)
ü Niet retroactief?
à Vb verkeersborden, errfenis -< notaris
à Recht blijft complex daarom voorwaarde
à Retroactief: terug van voor publicatie (in principe mogen regels geen terrugwerkende
kracht)
à Rechters moeten het recht toepassen zoals het gold op moment van situatie
BASISINDELING VAN HET RECHT
Publiek recht
§ Verhouding overheid – burger (meestal) of
§ Overheid – overheid
Privaat recht
§ Verhouding burger – burger (meestal) of
§ Overheid – burger
§ MAAR! Scheidingslijn niet steeds duidelijk, regels uit verschillende delen van
toepassing op één situatie, gemengde rechtstakken, verregaande verstrengeling, …
PUBLIEK RECHT PRRIVAAT RECHT
• Grondwettelijk recht • Personen- en familierecht
• Administratief (of bestuurs)recht • Relatievermogensrecht
• Strafrecht • Verbintenissenrecht
• Fiscaal recht • Goederenrecht
• Sociale zekerheidsrecht • Ondernemingsrecht
• Internationaal publiekrecht • Arbeidsrecht
• …. • ….
BASISBEGRIPPEN
Rechtssubject: Drager van (subjectieve) rechten en plichten
• Natuurlijke personen vs rechtspersonen
• Rechtsbekwaam vs handelingsbekwaam
Rechtsobject: Zaak waarover rechtssubjecten hun subjectieve rechten uitoefenen
Objectief recht: geheel van regels waar burgers zich aan moeten houden
Subjectief recht: rechten / plichten die burgers uit het objectief recht haalt vb 1382
Rechtssubjecten: drager rechten en plichten
2
,Natuurlijk: mensen van vlees en bloed (steeds rechtsbekwaam)
Rechtspersoon: juridische fictie: bedrijven
Handelingsbekwaam: rechten zelf(standig) uit oefenen
RECHTSHANDELING VS RECHTSFEIT
Rechtshandeling: handeling met de wil om er een rechtsgevolg aan te koppeken
Verschillende soorten: vb vernietigen, bevestigen, ...
Rechtsfeit: geen uitdrukkelijke wil om gevolg uit te lokken vb 18 jaar worden -> stemmen, vb
botsing auto (niet gewild)
INTRODUCTIE TOT DE RECHTSTAAT
Scheiding der machten Bronnen van het recht Hiërarchie der normen
• Wetgevende macht • Rechtsregels
• Uitvoerende macht • Rechtspraak
• Rechterlijke macht • Rechtsleer
• Algemene
rechtsbeginselen
• Gewoonte
Zij die het recht maken zijn ook gebonden aan het recht
WM+UM: creeren rechtsregels
RM: passen rechtsregels toe -> rechtspraak
Hiërarchie der rechtsbronnen: niet elke regel staat op zelfde niveau
SCHEIDING DER MACHTEN
Wm (parlement + koning)
Um (regering + koning)
RM
Afzonderlijk eigen taken en controlerren elkaar
BRONNEN VAN HET RECHT
Regels worden opgesteld door de WM en UM
RECHTSREGELS
Regels in genummerde artikels
v Gebundeld in: wet, decreet, verdrag, besluit, ….
v Nieuwe regels / wijzigingen aan bestaande regels
Toelichting in overwegingen, memories, verslagen, …
Rechtsregels komen uit specifiek beleidsniveau
Naam wordt bepaald door beleidsniveau (en of het van de wM of UM komt)
Vbden: Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens
3
,Grondwet
Burgerlijk Wetboek
Decreet tot oprichting van een Vlaams Mensenrechteninstituut
Koninklijk Besluit register testamenten en huwelijkscontracten
Ministerieel Besluit parkeerkaart voor personen met een handicap
RECHTSPRRAAK
v Gerechtelijke uitspraken (in brede zin: ook buitengerechtelijk)
è Toepassing van het recht op een concrete situatie
OF beoordeling/interpretatie van het recht zelf
v Oordeel vs. motivering
v Ontvankelijkheid vs. gegrondheid
v Ook objectieve contentieux: rechter recht zelf gaan beoordelen
v Buitenrechtelijk vb raad journalistiek, geschillenkamerr vl. Mensenrechten instituut
v Oordeel:
v Motivering :
v Ontvankelijkheid : procedurele elementen: optijd vorderring bij juiste rechter
ingediend
v Gegrondheid: heb je gelijk of niet
Vbden: Grondwettelijk Hof nr. 93/2024
Europees Hof van Justitie Costa/ENEL van 15 juli 1964
Gewone hoven en rechtbanken
° Vrederechter Aalst (uithuiszetting)
° Hof van Beroep Gent, correctionele kamer (misdrijf)
Buitengerechtelijk:
Raad voor Journalistiek (artikel voetbal Anderlecht)
Vlaams Mensenrechteninstituut (discriminatie bij overplaatsing)
RECHTSLEER
+ Algemene rechtsbeginselen (al dan niet met (grond)wettelijke waarde)
v Fundamentele principes
Ø Vbn: persoonlijk karakter van een straf, geen rechter en partij in
dezelfde zaak, rechtzekerheidsbeginsel, …
Ø partij in dezelfde zaak, rechtzekerheidsbeginsel, …
v ~ beginselen van behoorlijk bestuur
Ø Vbn: zorgvuldigheidsbeginsel, proportionaliteitsbeginsel, …
v + Gewoonte of gebruiken (al dan niet met (grond)wettelijke waarde)
Vbn: rol eerste minister, ‘lopende zaken
2 los staande
Algemene rechtsbeginselsn: fundamentele principes die een soort natuurlijk gevoel van het
recht uitstralen
Gewoonte: ongeschreven regel die ontstaat omdat die in de praktijk altijd is gevolgt
4
,HIËRARCHIE DER RECHTSNORMEN
Rechtsregels staan boven rechtspraak (<-> common law) rechter kan bij ons geen
rechtspraak boven de regels doen
WAAR VIND IK HET RECHT
Rechtsregels
Ø Nationaal
à Websites parlementen: www.dekamer.be en
www.vlaamsparlement.be
à Belgisch Staatsblad? www.staatsblad.be
à Gebundeld: wetboeken en codexen
à www.Icodex.be
à FED/VL: www.ejustice.fgov.be
à VL: www.codex.vlaanderen.be (niet altijd up to
date!)
Ø Europees
Officiële publicatie: www.eur-lex.europa.eu
Rechtsleer
à Bibliotheken
à Soms online beschikbaar
HOE INTERPRETEER IK RECHTSREGELS
v Wie?
Ø Rechterlijke interpretatie
Ø Interpretatie in de rechtsleer
Ø Interpretatie door de wetgever zelf
v Hoe?
Ø Letterlijke tekst (kijk naar punten en komma’s + elk woord telt)
Voorbeelden
- Art. BW: “De vader of de meemoeder en de moeder” vs. “De vader of
de meemoeder, en de moeder, …”
Art. 11 KB CRTHO: “in functie van de uitoefening van hun ambt” of “indien de kennisneming
[…] noodzakelijk is voor de uitvoering van hun wettelijke opdrachten”.
Lees de tekst bij de vragen, kijk naar waar de punten en de komma’s staan
Ø Locatie in het recht (kijk naar hoofdstuk, definities, …)
Voorbeelden
- Art. 6 VMRI-decreet: “Principes van Parijs”, “Vlaamse sectorale
mensenrechteninstellingen, “mensenrechten” > zie definities!
- Art. 492 BW: “de persoon bedoeld in artikelen 488/1 en 488/2”
- Maatschappelijke context en evolutie (kijk naar ruimere context en
historiek)
Voorbeelden
5
, - Art. 3 EVRM: verbod van “foltering”
- Grondwet: “de wet” versus “de wet”
- Doelstelling van de wetgever “ratio legis” (kijk naar parlementaire
voorbereiding)
Voorbeelden
- Art. 13 VMRI-decreet: “schriftelijke weerslag”, “belang”, …
- Art. 22ter Grondwet: “handicap”
HULP IN DE ZOEKTOCHT?
Je kan (o.a). gratis terecht bij:
- Eerstelijns juridische bijstand: Commissies Juridische Bijstand
>< tweedelijns juridische bijstand (‘pro deo’)
- Bijstand tijdens een strafrechtelijke procedure: slachtofferonthaal
- Eerste gespecialiseerd advies bij huwen, aankoop woning, echtscheiding, …: notaris
- Eerste gespecialiseerd advies bij discriminatie of schending andere mensenrechten:
Vlaams Mensenrechteninstituut (of Unia of FIRM)
6
,WELKE BELEIDSNIVEAU’S ZIJN ER (supra- en
internationaal, nationaal, regionaal,
lokaal,...)
BELEIDSNIVEAU’S – TERRITORIUM
Inter / supra-nationaal
Nationaal
Regionaal vb deelgemeentes maar wel gelijkgesteld aan nationaal
Provinciaal
Lokaal vb gemeentes
Beleidsniveau’s opgedeeld adhv verschillende territoria
INTER- EN SUPRANATIONALE NIVEAU
Internationaal Supranationaal
Verdragen tussen staten Verordeningen en richtlijnen van de EU
Internationaal: afspraken tussen autonome staten (bilateraal: 2 staten) (multilateraal: meer
dan 2 staten) via verdragen (geen nieuwe rechtsorde)
Supranationaal: als verdrag is die aparte rechtsorde creëert -> eigen rechtspersoon vb
Europese Unie (van boven af opgelegd)
INTERNATIONALE NIVEAU: VERDRAGEN
Totstandkoming:
Onderhandelingen tussen verschillende regeringen van al die autonome staten-> regeringen
gaan namens hun staat onderteken-> parlement van verschillende staten moet instemmen
7
, (kunnen zelf niks aan tekst veranderen) -> ratificatie: verwittigen aan andere staten dat ze in
orde zijn (wetgeving aanpassen) vanaf dit moment van kracht in staat
Nuance: bij federale staten is het complexer: kijken welke thema’s dan naar juiste parlement
gestuurd (vb federale niveau, deelniveau’s (fed heeft leiding hierover)
Effect:
Ø Rechtstreeks toepasselijk? Is er een omzetting nodig in het nationaal recht (in Belgie
beslist dat verdragen niet moeten worden omgezet in nationaal rrecht vs GB: verdrag
eerst in nationale wetgeving omzetten)
Ø Met of zonder omzetting?
Ø Rechtstreekse werking? Burgers kunnen zich beroepen op regels in verdragen
(kunnen hun recht afdwingen bij plaatseleijke rechtbanken of hoven)
Ø Objectief: de tekst van het verdrag moeten duidelijk genoeg zijn om
toegepast te worden
& subjectief criterium: bij het sluiten van het gedrag moeten de staten
de bedoeling hebben om dat soort plichten op te leggen aan de staat
INTERNATIONALE NIVEAU: ORGANISATIES
Verenigde naties:l internationaal samenwerkingsverband tussen anden over hele wereld
RECHTSBRONNEN (o.a.)
- Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens
- BUPO-verdrag
- ECOSOC-Verdrag
- Genocideverdrag
- Verdrag inzake de Rechten van het Kind
- Verdrag inzake de Rechten van Personen met een Handicap
Controle:
Ø Internationale Comités: rapporten en adviezen
Ø Internationaal Gerechtshof (Den Haag): beslechten van geschillen tussen lidstaten
De raad van europa
RECHTSBRONNEN (o.a.)
- Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM)
Controle:
Ø Europees Hof voor de Rechten van de Mens: vaststellen van schendingen door
lidstaten
Vb EVRM: recht op eerlijk prroces
vb behandeling geinteneerde (niet toerekeningvatbaar) komen in gevangenis terecht en
krrijgen daar niet de juiste behandeling
Vb genocide verdrag: wil om iets te bereiken belangerijker dan handelingen
Vb israël schendt genocideverdrag? Ook sterke symbolische waarde
8
DEEL I: HET BELGISCHE RECHTSSYSTEEM IN EEN INTERNATIONALE
RECHTSORDE
WAT IS RECHT?
Juridisch geformuleerde gedragsvoorschriften (regels; gebod of verbod)
met de bedoeling de maatschappij te ordenen of te sturen (beleidskeuze) in bep richting
die in principe afdwingbaar zijn door de overheid (sanctie)
Recht in de vorm van rechtsregels: maar het recht is meer dan dat (er zijn meerdere
bronnen)
Vb rechtsleer, rechtspraak
Juridisch geformuleerd: jursiten gebruiken vaak speciaal terrmilogie (bepaalde termen
hebben in recht bepaalde betekenis en ze moeten juist gebruikt worden vb misdaad,
misdrijf)
Discrriminatie is verboden maar niet strafbaar maar er staan wel sancties op
Regels houden gebod (je mag iets) of verbod (je lag iets niet) in
Vb je mag niet doden, je mag niet stelen, degene met de meeste stemmen in gemeente
wordt burgenmeester
Recht legt ook regels aan zich zelf vb overheid legt regels op maar moet ze zelf ook volgen
Regels worden vaak gevormd doorr een doelstelling (vb we willen minder
verkeersslachtoffers) hebben de regels de juiste effecten (neveneffecten?)
Doelstelling krijgt minder aandacht dan nodig zou moeten zijn (media geeft vb minder
aandacht aan middel om doel te bereiken)
3e luikoverheid heeft monopolie om regels of te dwingen
Vb contract waar discriminatie inzit -> sanctie: nietigheid
Vb gas boete
Niet op elke regel staat een sanctie
v Beleidskeuzes variëren in tijd en ruimte
Ø Historisch gedetermineerd en gegroeid
Ø Voortdurend in evolutie
Ø Verschillen tussen landen / rechtssystemen
v Versnipperd over beleidsniveau’s
Ø Internationaal en supranationaal recht
Ø Nationaal recht
Ø Federaal, regionaal, lokaal, …
v Vb sommige principes gaan terug naar romeins recht (vb wat is contract, BW:
napoleon)
v Maar komen ook elke dag nieuwe regels (wijzigingen, vervanging of nieuw)
1
, v Vb common law: focus op rechtspraak en precedentenleer
WIE ZIET ‘HET RECHT’ NOG DOOR DE BOMEN
Iedereen wordt geacht “het recht” te kennen
Maar: complex en versnipperd
à Voorwaarde: minstens ken-baar
ü Gepubliceerd (in Belgisch staatsblad)
ü In werking getreden (vanaf bepaalde datum)
ü Niet retroactief?
à Vb verkeersborden, errfenis -< notaris
à Recht blijft complex daarom voorwaarde
à Retroactief: terug van voor publicatie (in principe mogen regels geen terrugwerkende
kracht)
à Rechters moeten het recht toepassen zoals het gold op moment van situatie
BASISINDELING VAN HET RECHT
Publiek recht
§ Verhouding overheid – burger (meestal) of
§ Overheid – overheid
Privaat recht
§ Verhouding burger – burger (meestal) of
§ Overheid – burger
§ MAAR! Scheidingslijn niet steeds duidelijk, regels uit verschillende delen van
toepassing op één situatie, gemengde rechtstakken, verregaande verstrengeling, …
PUBLIEK RECHT PRRIVAAT RECHT
• Grondwettelijk recht • Personen- en familierecht
• Administratief (of bestuurs)recht • Relatievermogensrecht
• Strafrecht • Verbintenissenrecht
• Fiscaal recht • Goederenrecht
• Sociale zekerheidsrecht • Ondernemingsrecht
• Internationaal publiekrecht • Arbeidsrecht
• …. • ….
BASISBEGRIPPEN
Rechtssubject: Drager van (subjectieve) rechten en plichten
• Natuurlijke personen vs rechtspersonen
• Rechtsbekwaam vs handelingsbekwaam
Rechtsobject: Zaak waarover rechtssubjecten hun subjectieve rechten uitoefenen
Objectief recht: geheel van regels waar burgers zich aan moeten houden
Subjectief recht: rechten / plichten die burgers uit het objectief recht haalt vb 1382
Rechtssubjecten: drager rechten en plichten
2
,Natuurlijk: mensen van vlees en bloed (steeds rechtsbekwaam)
Rechtspersoon: juridische fictie: bedrijven
Handelingsbekwaam: rechten zelf(standig) uit oefenen
RECHTSHANDELING VS RECHTSFEIT
Rechtshandeling: handeling met de wil om er een rechtsgevolg aan te koppeken
Verschillende soorten: vb vernietigen, bevestigen, ...
Rechtsfeit: geen uitdrukkelijke wil om gevolg uit te lokken vb 18 jaar worden -> stemmen, vb
botsing auto (niet gewild)
INTRODUCTIE TOT DE RECHTSTAAT
Scheiding der machten Bronnen van het recht Hiërarchie der normen
• Wetgevende macht • Rechtsregels
• Uitvoerende macht • Rechtspraak
• Rechterlijke macht • Rechtsleer
• Algemene
rechtsbeginselen
• Gewoonte
Zij die het recht maken zijn ook gebonden aan het recht
WM+UM: creeren rechtsregels
RM: passen rechtsregels toe -> rechtspraak
Hiërarchie der rechtsbronnen: niet elke regel staat op zelfde niveau
SCHEIDING DER MACHTEN
Wm (parlement + koning)
Um (regering + koning)
RM
Afzonderlijk eigen taken en controlerren elkaar
BRONNEN VAN HET RECHT
Regels worden opgesteld door de WM en UM
RECHTSREGELS
Regels in genummerde artikels
v Gebundeld in: wet, decreet, verdrag, besluit, ….
v Nieuwe regels / wijzigingen aan bestaande regels
Toelichting in overwegingen, memories, verslagen, …
Rechtsregels komen uit specifiek beleidsniveau
Naam wordt bepaald door beleidsniveau (en of het van de wM of UM komt)
Vbden: Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens
3
,Grondwet
Burgerlijk Wetboek
Decreet tot oprichting van een Vlaams Mensenrechteninstituut
Koninklijk Besluit register testamenten en huwelijkscontracten
Ministerieel Besluit parkeerkaart voor personen met een handicap
RECHTSPRRAAK
v Gerechtelijke uitspraken (in brede zin: ook buitengerechtelijk)
è Toepassing van het recht op een concrete situatie
OF beoordeling/interpretatie van het recht zelf
v Oordeel vs. motivering
v Ontvankelijkheid vs. gegrondheid
v Ook objectieve contentieux: rechter recht zelf gaan beoordelen
v Buitenrechtelijk vb raad journalistiek, geschillenkamerr vl. Mensenrechten instituut
v Oordeel:
v Motivering :
v Ontvankelijkheid : procedurele elementen: optijd vorderring bij juiste rechter
ingediend
v Gegrondheid: heb je gelijk of niet
Vbden: Grondwettelijk Hof nr. 93/2024
Europees Hof van Justitie Costa/ENEL van 15 juli 1964
Gewone hoven en rechtbanken
° Vrederechter Aalst (uithuiszetting)
° Hof van Beroep Gent, correctionele kamer (misdrijf)
Buitengerechtelijk:
Raad voor Journalistiek (artikel voetbal Anderlecht)
Vlaams Mensenrechteninstituut (discriminatie bij overplaatsing)
RECHTSLEER
+ Algemene rechtsbeginselen (al dan niet met (grond)wettelijke waarde)
v Fundamentele principes
Ø Vbn: persoonlijk karakter van een straf, geen rechter en partij in
dezelfde zaak, rechtzekerheidsbeginsel, …
Ø partij in dezelfde zaak, rechtzekerheidsbeginsel, …
v ~ beginselen van behoorlijk bestuur
Ø Vbn: zorgvuldigheidsbeginsel, proportionaliteitsbeginsel, …
v + Gewoonte of gebruiken (al dan niet met (grond)wettelijke waarde)
Vbn: rol eerste minister, ‘lopende zaken
2 los staande
Algemene rechtsbeginselsn: fundamentele principes die een soort natuurlijk gevoel van het
recht uitstralen
Gewoonte: ongeschreven regel die ontstaat omdat die in de praktijk altijd is gevolgt
4
,HIËRARCHIE DER RECHTSNORMEN
Rechtsregels staan boven rechtspraak (<-> common law) rechter kan bij ons geen
rechtspraak boven de regels doen
WAAR VIND IK HET RECHT
Rechtsregels
Ø Nationaal
à Websites parlementen: www.dekamer.be en
www.vlaamsparlement.be
à Belgisch Staatsblad? www.staatsblad.be
à Gebundeld: wetboeken en codexen
à www.Icodex.be
à FED/VL: www.ejustice.fgov.be
à VL: www.codex.vlaanderen.be (niet altijd up to
date!)
Ø Europees
Officiële publicatie: www.eur-lex.europa.eu
Rechtsleer
à Bibliotheken
à Soms online beschikbaar
HOE INTERPRETEER IK RECHTSREGELS
v Wie?
Ø Rechterlijke interpretatie
Ø Interpretatie in de rechtsleer
Ø Interpretatie door de wetgever zelf
v Hoe?
Ø Letterlijke tekst (kijk naar punten en komma’s + elk woord telt)
Voorbeelden
- Art. BW: “De vader of de meemoeder en de moeder” vs. “De vader of
de meemoeder, en de moeder, …”
Art. 11 KB CRTHO: “in functie van de uitoefening van hun ambt” of “indien de kennisneming
[…] noodzakelijk is voor de uitvoering van hun wettelijke opdrachten”.
Lees de tekst bij de vragen, kijk naar waar de punten en de komma’s staan
Ø Locatie in het recht (kijk naar hoofdstuk, definities, …)
Voorbeelden
- Art. 6 VMRI-decreet: “Principes van Parijs”, “Vlaamse sectorale
mensenrechteninstellingen, “mensenrechten” > zie definities!
- Art. 492 BW: “de persoon bedoeld in artikelen 488/1 en 488/2”
- Maatschappelijke context en evolutie (kijk naar ruimere context en
historiek)
Voorbeelden
5
, - Art. 3 EVRM: verbod van “foltering”
- Grondwet: “de wet” versus “de wet”
- Doelstelling van de wetgever “ratio legis” (kijk naar parlementaire
voorbereiding)
Voorbeelden
- Art. 13 VMRI-decreet: “schriftelijke weerslag”, “belang”, …
- Art. 22ter Grondwet: “handicap”
HULP IN DE ZOEKTOCHT?
Je kan (o.a). gratis terecht bij:
- Eerstelijns juridische bijstand: Commissies Juridische Bijstand
>< tweedelijns juridische bijstand (‘pro deo’)
- Bijstand tijdens een strafrechtelijke procedure: slachtofferonthaal
- Eerste gespecialiseerd advies bij huwen, aankoop woning, echtscheiding, …: notaris
- Eerste gespecialiseerd advies bij discriminatie of schending andere mensenrechten:
Vlaams Mensenrechteninstituut (of Unia of FIRM)
6
,WELKE BELEIDSNIVEAU’S ZIJN ER (supra- en
internationaal, nationaal, regionaal,
lokaal,...)
BELEIDSNIVEAU’S – TERRITORIUM
Inter / supra-nationaal
Nationaal
Regionaal vb deelgemeentes maar wel gelijkgesteld aan nationaal
Provinciaal
Lokaal vb gemeentes
Beleidsniveau’s opgedeeld adhv verschillende territoria
INTER- EN SUPRANATIONALE NIVEAU
Internationaal Supranationaal
Verdragen tussen staten Verordeningen en richtlijnen van de EU
Internationaal: afspraken tussen autonome staten (bilateraal: 2 staten) (multilateraal: meer
dan 2 staten) via verdragen (geen nieuwe rechtsorde)
Supranationaal: als verdrag is die aparte rechtsorde creëert -> eigen rechtspersoon vb
Europese Unie (van boven af opgelegd)
INTERNATIONALE NIVEAU: VERDRAGEN
Totstandkoming:
Onderhandelingen tussen verschillende regeringen van al die autonome staten-> regeringen
gaan namens hun staat onderteken-> parlement van verschillende staten moet instemmen
7
, (kunnen zelf niks aan tekst veranderen) -> ratificatie: verwittigen aan andere staten dat ze in
orde zijn (wetgeving aanpassen) vanaf dit moment van kracht in staat
Nuance: bij federale staten is het complexer: kijken welke thema’s dan naar juiste parlement
gestuurd (vb federale niveau, deelniveau’s (fed heeft leiding hierover)
Effect:
Ø Rechtstreeks toepasselijk? Is er een omzetting nodig in het nationaal recht (in Belgie
beslist dat verdragen niet moeten worden omgezet in nationaal rrecht vs GB: verdrag
eerst in nationale wetgeving omzetten)
Ø Met of zonder omzetting?
Ø Rechtstreekse werking? Burgers kunnen zich beroepen op regels in verdragen
(kunnen hun recht afdwingen bij plaatseleijke rechtbanken of hoven)
Ø Objectief: de tekst van het verdrag moeten duidelijk genoeg zijn om
toegepast te worden
& subjectief criterium: bij het sluiten van het gedrag moeten de staten
de bedoeling hebben om dat soort plichten op te leggen aan de staat
INTERNATIONALE NIVEAU: ORGANISATIES
Verenigde naties:l internationaal samenwerkingsverband tussen anden over hele wereld
RECHTSBRONNEN (o.a.)
- Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens
- BUPO-verdrag
- ECOSOC-Verdrag
- Genocideverdrag
- Verdrag inzake de Rechten van het Kind
- Verdrag inzake de Rechten van Personen met een Handicap
Controle:
Ø Internationale Comités: rapporten en adviezen
Ø Internationaal Gerechtshof (Den Haag): beslechten van geschillen tussen lidstaten
De raad van europa
RECHTSBRONNEN (o.a.)
- Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM)
Controle:
Ø Europees Hof voor de Rechten van de Mens: vaststellen van schendingen door
lidstaten
Vb EVRM: recht op eerlijk prroces
vb behandeling geinteneerde (niet toerekeningvatbaar) komen in gevangenis terecht en
krrijgen daar niet de juiste behandeling
Vb genocide verdrag: wil om iets te bereiken belangerijker dan handelingen
Vb israël schendt genocideverdrag? Ook sterke symbolische waarde
8
