SAMENVATTING VRIJE TIJD
MENS EN SAMENLEVING – SEMESTER 2
ARTEVELDE HOGESCHOOL
2021-2022
,Hoofdstuk 1 - Situering van de levensdimensie vrije tijd
Wat is vrije tijd?
- Tijd die men niet hoeft te besteden aan verplichte of noodzakelijke activiteiten zoals
(huishoudelijk) werk, zorg en studie. Tijd die vrijwillig is
- Tijd om te doen wat je graag doet zoals hobby, luisteren en kijken naar, op reis gaan,...
- Vrije tijd is meer dan cultuur, jeugd en sport
o Bv. Tv kijken, computerspellen,...
o Gebruik van publieke ruimte
- Vrije tijd kan zowel individueel als collectief ingevuld worden
- Vrije tijd kan geconsumeerd worden (deelnemen) of men kan actief participeren
(deelhebben)
- In je vrije tijd kan je ook meewerken (je engageren in burgeractiviteiten)
o Burgerinitiatieven: leefstraten, speelstraten, bosaanplant,...
o Burgerverzet: zitacties, petities, betogingen,...
Vrije tijd, als hefboom voor culturele en maatschappelijke ontplooiing en voor maatschappelijke
betrokkenheid/participatie
Link met sociaal werk:
bv. Fonds voor vrijetijdsparticipatie- vrijetijdspas, vrijwilligers coachen in het ziekenhuis,
buurtschakels, OCMW (vertrekpunt = vrijetijdsbehoeften)
Beïnvloedende factoren/determinanten voor vrijetijdsparticipatie:
- Generatiebewegingen
- Opleidingsniveau
- Woonplek
- Gender
- Levensloop
- Gezinssituatie
- ...
Drempels en initiatieven om drempels weg te nemen:
- Betaalbaarheid
- Bereikbaarheid
- Beschikbaarheid
- Bruikbaarheid
Diversiteit in de vrije tijd:
- Formeel en informeel
- Deelnemen en deelhebben
- Verbreden en verdiepen
- Individueel of in groepsverband
- Creatief/Actief/passief
- Lokaal/regionaal/landelijk
- Stad/platteland
Maatschappelijke ontwikkelingen met invloed op de levensdimensie vrije tijd:
- Meer grijs, meer groen
- Meer groei
- Meer kleur
, - Meer individueel
- Schaarse ruimte
De rol van de overheid:
- Regelgeving
- Ondersteuning met middelen
- Infrastructuur
- Toegankelijkheidsbeleid
- Informatie
- Fondsen voor vrijetijdsparticipatie
Transversale thema’s:
- De diverse betrokken actoren in de vrije tijd
- De rol van de sociaal werker binnen de levensdimensie vrije tijd
- De link/verbondenheid van de levensdimensie werken, wonen, gezondheid, leren en gezin
Hoofdstuk 2 – Evolutie van het begrip en het concept vrije tijd
Tegentijd:
Vroeger minachting voor de arbeidende mens. Vrije tijd was voorrecht voor de elite.
- Vita activa en vita contemplativa, artes serviles en artes liberales
- Vrije tijd naast arbeid was een ongewone gedachte.
Met de industrialisering komt ook de strijd om recht op eigen tijd.
Leven is meer dan arbeid alleen:
- Eis voor de 8X8X8
- Eis op zondagrust (1905)
- Eis op arbeidsduurverkorting (1921) = 8h per dag/48h per week
Opvoedtijd:
Er ontstonden verschillende ideeën over hoe de vrije tijd moest worden ingevuld. De betekenis van
vrije tijd was toen:
- Ontvoogden, emanciperen, volksopvoeding, volksverheffing/kunst veredelt, ontspanning,...
- Rust + gezonde ontspanning
- Arbeiders en jeugd in het gareel houden – weg van de straat en het café (paternalistische
focus)
- Ideologische organisatiebinding en collectiviteit via turnclubs, fanfares, koren,
atletiekclubs,...
Welke soort opvoedtijd:
Het werd een ideologische discussie tussen liberalen, socialisten en katholieken
- Christelijke visie wil in vrije tijd: morele mens versterken, heilige tijd en contemplatieve tijd
met gezin en dienstig verenigingsleven en naastenliefde. Middenveld was hierbij belangrijk.
- Socialistische visie legt nadruk op: burgerschap, maatschappelijke mens en solidariteit. Vrije
tijd = vorming, maatschappelijk engagement en sociale ervaringen. Overheid en openbare
dienstverlening is belangrijk.
- Liberale visie legt accent op keuzevrijheid van individu, persoonlijke ontplooiing, vorming
voor individuele sociale mobiliteit. Markt en consumptievrijheid zijn belangrijk.
, o De groei naar gelijkheid en welzijn via vorming. Van onproductieve tijd naar nuttige
leertijd.
o Vorm van voortgezet onderwijs voor de jonge schoolverlaters uit het stedelijk net,
gecombineerd met een uitgebreid aanbod aan ontspanning in de vorm van toneel,
sport en muziek
o Bibliotheken en lezen via het Willemsfonds
1936: werkend België op de bres voor meer (vrije) tijd
Emancipatiestrijd:
Idee van vrijetijdsopvoeding tegen onderdrukkende maatschappelijke mechanismen als toen arbeid,
kerk, school en de staat (jaren 60-70).
Vrije tijd werd ingezet als middel voor individuele ontplooiing en als moment van engagement tegen
onderdrukkende mechanismen.
- Vrije tijd wordt ingezet voor organisatiebinding en het afschermen tegen de commerciële
vrijetijdsbesteding.
- Vrije tijd moest in die periode een collectief gegeven zijn met een emancipatorische
benadering.
- Opvoeden in die tijd én in de vrije tijd = “vechten” voor de vrijheid in jeugdhuizen,
vakantiecentra.
- Via emancipatorische activiteiten in de vrije tijd wilde men het sociaal-economisch systeem
kritisch benaderen en hervormen.
- Vrije tijd wordt ingezet ten dienste van maatschappelijke verandering.
o Vredesbeweging, vrouwenbeweging, de onderwijsvernieuwing, Natuur-en
milieubeweging, antiracismebeweging,…
Consumptietijd (luxeproduct):
- Vrije tijd wordt meer en meer consumptietijd én consumptietijd wordt indicator voor
maatschappelijk succes.
- Vrije tijd krijgt ook meer een individuele focus.
- Er ontstaat een work and spend cycle,…meer loon, meer koopkracht.
- Consumptie wordt ook een identiteitsvormende activiteit, een middel tot distinctie.
- Consumptie koloniseert de individuele vrije tijd ten koste van de collectieve
projecten/engagementen in de vrije tijd.
- Sociaal culturele, educatieve, artistieke projecten, sport jeugd en verenigingsleven staan
onder druk om zich marktconform aan te passen.
o Dus aanpassen of niet overleven….
Leertijd en persoonlijke ontplooiing:
- Verschuivingen in de economische situatie zetten het vormgeven van vrije tijd verder onder
druk.
- Middelen efficiënt spenderen, tijd nuttig invullen=leertijd.
- Voor het uitbouwen van de loopbaan,
- Voor het fysieke en mentale welzijn,
- Ontstaan allerlei nieuwe vormen van educatie, leren
- met toen vooral de focus op de persoonlijke ontplooiing.
Maatschappelijk engagement:
Vrije tijd evolueert naar het opnemen van engagement en activiteiten voor maatschappelijke
kwesties én burgerschap.
MENS EN SAMENLEVING – SEMESTER 2
ARTEVELDE HOGESCHOOL
2021-2022
,Hoofdstuk 1 - Situering van de levensdimensie vrije tijd
Wat is vrije tijd?
- Tijd die men niet hoeft te besteden aan verplichte of noodzakelijke activiteiten zoals
(huishoudelijk) werk, zorg en studie. Tijd die vrijwillig is
- Tijd om te doen wat je graag doet zoals hobby, luisteren en kijken naar, op reis gaan,...
- Vrije tijd is meer dan cultuur, jeugd en sport
o Bv. Tv kijken, computerspellen,...
o Gebruik van publieke ruimte
- Vrije tijd kan zowel individueel als collectief ingevuld worden
- Vrije tijd kan geconsumeerd worden (deelnemen) of men kan actief participeren
(deelhebben)
- In je vrije tijd kan je ook meewerken (je engageren in burgeractiviteiten)
o Burgerinitiatieven: leefstraten, speelstraten, bosaanplant,...
o Burgerverzet: zitacties, petities, betogingen,...
Vrije tijd, als hefboom voor culturele en maatschappelijke ontplooiing en voor maatschappelijke
betrokkenheid/participatie
Link met sociaal werk:
bv. Fonds voor vrijetijdsparticipatie- vrijetijdspas, vrijwilligers coachen in het ziekenhuis,
buurtschakels, OCMW (vertrekpunt = vrijetijdsbehoeften)
Beïnvloedende factoren/determinanten voor vrijetijdsparticipatie:
- Generatiebewegingen
- Opleidingsniveau
- Woonplek
- Gender
- Levensloop
- Gezinssituatie
- ...
Drempels en initiatieven om drempels weg te nemen:
- Betaalbaarheid
- Bereikbaarheid
- Beschikbaarheid
- Bruikbaarheid
Diversiteit in de vrije tijd:
- Formeel en informeel
- Deelnemen en deelhebben
- Verbreden en verdiepen
- Individueel of in groepsverband
- Creatief/Actief/passief
- Lokaal/regionaal/landelijk
- Stad/platteland
Maatschappelijke ontwikkelingen met invloed op de levensdimensie vrije tijd:
- Meer grijs, meer groen
- Meer groei
- Meer kleur
, - Meer individueel
- Schaarse ruimte
De rol van de overheid:
- Regelgeving
- Ondersteuning met middelen
- Infrastructuur
- Toegankelijkheidsbeleid
- Informatie
- Fondsen voor vrijetijdsparticipatie
Transversale thema’s:
- De diverse betrokken actoren in de vrije tijd
- De rol van de sociaal werker binnen de levensdimensie vrije tijd
- De link/verbondenheid van de levensdimensie werken, wonen, gezondheid, leren en gezin
Hoofdstuk 2 – Evolutie van het begrip en het concept vrije tijd
Tegentijd:
Vroeger minachting voor de arbeidende mens. Vrije tijd was voorrecht voor de elite.
- Vita activa en vita contemplativa, artes serviles en artes liberales
- Vrije tijd naast arbeid was een ongewone gedachte.
Met de industrialisering komt ook de strijd om recht op eigen tijd.
Leven is meer dan arbeid alleen:
- Eis voor de 8X8X8
- Eis op zondagrust (1905)
- Eis op arbeidsduurverkorting (1921) = 8h per dag/48h per week
Opvoedtijd:
Er ontstonden verschillende ideeën over hoe de vrije tijd moest worden ingevuld. De betekenis van
vrije tijd was toen:
- Ontvoogden, emanciperen, volksopvoeding, volksverheffing/kunst veredelt, ontspanning,...
- Rust + gezonde ontspanning
- Arbeiders en jeugd in het gareel houden – weg van de straat en het café (paternalistische
focus)
- Ideologische organisatiebinding en collectiviteit via turnclubs, fanfares, koren,
atletiekclubs,...
Welke soort opvoedtijd:
Het werd een ideologische discussie tussen liberalen, socialisten en katholieken
- Christelijke visie wil in vrije tijd: morele mens versterken, heilige tijd en contemplatieve tijd
met gezin en dienstig verenigingsleven en naastenliefde. Middenveld was hierbij belangrijk.
- Socialistische visie legt nadruk op: burgerschap, maatschappelijke mens en solidariteit. Vrije
tijd = vorming, maatschappelijk engagement en sociale ervaringen. Overheid en openbare
dienstverlening is belangrijk.
- Liberale visie legt accent op keuzevrijheid van individu, persoonlijke ontplooiing, vorming
voor individuele sociale mobiliteit. Markt en consumptievrijheid zijn belangrijk.
, o De groei naar gelijkheid en welzijn via vorming. Van onproductieve tijd naar nuttige
leertijd.
o Vorm van voortgezet onderwijs voor de jonge schoolverlaters uit het stedelijk net,
gecombineerd met een uitgebreid aanbod aan ontspanning in de vorm van toneel,
sport en muziek
o Bibliotheken en lezen via het Willemsfonds
1936: werkend België op de bres voor meer (vrije) tijd
Emancipatiestrijd:
Idee van vrijetijdsopvoeding tegen onderdrukkende maatschappelijke mechanismen als toen arbeid,
kerk, school en de staat (jaren 60-70).
Vrije tijd werd ingezet als middel voor individuele ontplooiing en als moment van engagement tegen
onderdrukkende mechanismen.
- Vrije tijd wordt ingezet voor organisatiebinding en het afschermen tegen de commerciële
vrijetijdsbesteding.
- Vrije tijd moest in die periode een collectief gegeven zijn met een emancipatorische
benadering.
- Opvoeden in die tijd én in de vrije tijd = “vechten” voor de vrijheid in jeugdhuizen,
vakantiecentra.
- Via emancipatorische activiteiten in de vrije tijd wilde men het sociaal-economisch systeem
kritisch benaderen en hervormen.
- Vrije tijd wordt ingezet ten dienste van maatschappelijke verandering.
o Vredesbeweging, vrouwenbeweging, de onderwijsvernieuwing, Natuur-en
milieubeweging, antiracismebeweging,…
Consumptietijd (luxeproduct):
- Vrije tijd wordt meer en meer consumptietijd én consumptietijd wordt indicator voor
maatschappelijk succes.
- Vrije tijd krijgt ook meer een individuele focus.
- Er ontstaat een work and spend cycle,…meer loon, meer koopkracht.
- Consumptie wordt ook een identiteitsvormende activiteit, een middel tot distinctie.
- Consumptie koloniseert de individuele vrije tijd ten koste van de collectieve
projecten/engagementen in de vrije tijd.
- Sociaal culturele, educatieve, artistieke projecten, sport jeugd en verenigingsleven staan
onder druk om zich marktconform aan te passen.
o Dus aanpassen of niet overleven….
Leertijd en persoonlijke ontplooiing:
- Verschuivingen in de economische situatie zetten het vormgeven van vrije tijd verder onder
druk.
- Middelen efficiënt spenderen, tijd nuttig invullen=leertijd.
- Voor het uitbouwen van de loopbaan,
- Voor het fysieke en mentale welzijn,
- Ontstaan allerlei nieuwe vormen van educatie, leren
- met toen vooral de focus op de persoonlijke ontplooiing.
Maatschappelijk engagement:
Vrije tijd evolueert naar het opnemen van engagement en activiteiten voor maatschappelijke
kwesties én burgerschap.
