Fiscale handhavingsrecht en
procedure
1.Praktisch
De inhoud van de cursus:
Deel 1 : Algemeen deel. Dit zijn de algemene principes die de fiscale procedure beheersen. Begrippen
die we in administratief recht veel zien, zoals de beginselen van behoorlijk bestuur: zij vormen het
kader waarin de fiscale procedure moet plaatsvinden
Naast een algemeen deel hebben we ook de bijzondere fiscale procedureregels waarvoor er
bijzondere wetgeving geldt en die al dan niet afwijken van de beginselen van behoorlijk bestuur (deel
2,3,4,5)
Deel 2 : Taxatieprocedure: regels die de fiscale administratie moet volgen om tot een taxatie te
komen (aangifte, fiscale controle, eigenlijke taxatie inkohiering)
Deel 3 : Geschillenprocedure: wat gebeurt er als belastingplichtigen niet akkoord zijn met de wijze
waarop de fiscus is overgegaan tot het belasten. Wat kunnen ze doen om de taxatie te betwisten.
Deel 4 : Invordering: wat de fiscus aan dwangmaatregelen kan nemen als de belastingplichtige niet
spontaan/vrijwillig over gaat tot het betalen van belastingen
Deel 5 : Fiscaal strafrecht: fiscale sanctioneringsmogelijkheden die de fiscus kan nemen om over te
gaan tot bestraffing als mensen zich niet houden aan fiscale regels (fraude) en wat als de zaak voor
de strafrechtbank komt (welke strafmaat staat op fiscale fraude)
1
,Studie op basis van een horizontale en verticale benadering:
Horizontaal: we gaan de fiscale procedure overlopen per verschillend type belasting . Er is geen
eenvormige procedure van toepassing voor alle vormen van belasting (er is een zekere
harmonisering maar is niet algemeen). De fiscale procedure kan afwijken van belasting tot belasting.
DUS we bekijken een aantal belastingprocedures naast elkaar om de verschillen per type belasting te
bekijken
Verticaal: fiscale procedure (procedure regels) overlopen per verschillend beleidsniveau (Federale
belastingen; Regionale belasting; Lokale belastingen)
We gaan zien dat er heel veel systematieken zijn die dezelfde zijn en die bij de verschillende
belastingen al dan niet op dezelfde manier ofwel een lichte andere manier terugkomen.
Voorbeeld: bezwaartermijn om te reageren tegen een belasting waarmee men niet akkoord is. De
bezwaarprocedure bestaat voor de verschillende types belastingen (de systematiek is dezelfde) maar
het kan zijn dat de bezwaartermijnen anders zijn (6maand, 3maand, ..) al naargelang de belasting
waarmee men te maken heeft.
2
,1. ALGEMEEN DEEL
1.1. Algemene procedureregels
De uitvoering van fiscale regelgeving is een administratief verhaal. Het is de fiscale administratie
(FOD financiën op federaal niveau, Vlaamse belastingdienst op het regionale niveau, de
gemeentelijke of provinciale administratie) die de taxatie gaat doorvoeren en uitvoeren. Belastingen
heffen vereist een overheidsoptreden.
Als de overheid optreedt moet die een aantal regels respecteren die eigen zijn aan het
overheidsoptreden. De overheid is gebonden door ongeschreven regels (nl beginselen van behoorlijk
bestuur die een aantal principes omvatten die de administratie bij elk overheidsoptreden (dus ook bij
fiscaal overheidsoptreden) moet respecteren. Deze algemene regels vormen een cocon waarin de
fiscale administratie kan bewegen. De fiscale administratie moet ook bijzondere regels
respecteren/toepassen op procedureel vlak.
De fiscale procedure omvat:
Algemene regels: beginselen van behoorlijk bestuur
Bijzondere regels:
- Taxatieprocedure; Geschillenprocedure; Invordering; Sanctionering ( administratief en
strafrechtelijk )
1.2. De algemene fiscale procedureregels (beginselen van
behoorlijk bestuur)
Er bestond lange tijd onduidelijkheid over de beginselen van behoorlijk bestuur maar er zijn een
aantal mijlpaalarresten geweest die de puntjes op de i hebben gezet.
Basis arrest: Mijlpaalarrest Cass. 27 maart 1992 (startpunt leerstuk beginselen van behoorlijk
bestuur op het vlak van de fiscale procedure)
Overwegende dat de algemene beginselen van behoorlijk bestuur het recht op rechtszekerheid
insluiten; Dat die beginselen ook gelden ten aanzien van het fiscaal bestuur;
• Met dit arrest is het zeer duidelijk dat de fiscus gebonden is door de algemene beginselen
van behoorlijk bestuur; de fiscale administratie moet deze respecteren
• Het gaat om een suppletief recht dat bovenop de bijzondere procedureregels moet worden
toegepast
In dit arrest ging het om het principe van recht op rechtszekerheid. Het ging over een discussie over
btw aftrek (btw plichtigen moeten btw aanrekenen aan hun klanten, maar zijn ook gerechtigd om die
btw die ze zelf hebben betaald aan hun leveranciers in aftrek te brengen van de ontvangen btw die
ze van hun klanten hebben gekregen). Belangrijkste regel bij btw is dat er een wetsconforme factuur
moet voorliggen om de btw aftrek te verantwoorden.
3
, In dit geval dat aanleiding heeft gegeven tot het cassatiearrest was dit niet het geval, er waren een
aantal facturen waar een aantal minieme vormgebreken waren maar die de fiscus in het verleden
altijd wel had geaccepteerd maar dus nu niet meer en die zaken worden niet meer aftrekbaar geacht.
De belastingplichtige stapt naar de fiscale geschillenprocedure en komt uiteindelijk voor het HVC.
HVC zegt dat de beginselen van behoorlijk bestuur van toepassing zijn op de fiscus en één van de
aspecten van beginselen behoorlijk bestuur is het rechtszekerheidsbeginsel.
Het HVC zegt dat het recht op rechtszekerheid inhoudt dat de burger moet kunnen vertrouwen op wat
door hem niet anders kan worden opgevat dan een vaste gedrags- of beleidsregel van de overheid;
Dat daaruit volgt dat de door de overheid opgewekte gerechtvaardigde verwachtingen van de burger
in de regel moeten worden gehonoreerd.
• DUS wanneer de fiscale administratie een bepaald gedrag heeft vertoond naar de
belastingplichtige toe, dan mag de burger er op vertrouwen dat dit een vaste gedragslijn is
van de administratie en dat hij zich daarnaar kan conformeren.
• DUS als de fiscale administratie minieme vormgebreken in de facturen voor de btw aftrek
altijd heeft geaccepteerd, dan moet de fiscus dit ook blijven doen (mag niet zomaar van
mening veranderen, consistent beleid).
• Aanvaarden BTW-aftrek op basis van niet geheel conforme facturen
Europese mijlpaalarrest: Mijlpaalarrest HvJ, 14 mei 2020 (Agrobet)
43 In dit verband moet eraan worden herinnerd dat wanneer een lidstaat het Unierecht ten uitvoer
brengt, de vereisten die voortvloeien uit het recht op behoorlijk bestuur (– dat een afspiegeling vormt
van een algemeen beginsel van het Unierecht, met name het recht van eenieder dat zijn zaken
onpartijdig en binnen een redelijke termijn worden behandeld –) toepassing vinden op een
belastingcontrole (zie naar analogie arrest van 8 mei 2014, N., C-604/12, EU:C:2014:302, punten 49
en 50).
44 Verder is het van belang erop te wijzen dat het beginsel van behoorlijk bestuur vereist dat een
administratieve autoriteit, zoals de in het hoofdgeding aan de orde zijnde belastingdienst, bij de
naleving van haar controleverplichtingen alle relevante aspecten zorgvuldig en onpartijdig
onderzoekt, zodat zij haar beslissing kan vaststellen op basis van gegevens die zo volledig en
betrouwbaar mogelijk zijn (zie in die zin arrest van 2 september 2010, Commissie/Scott C-290/07 P,
EU:C:2010:480, punt 90 en aldaar aangehaalde rechtspraak).
Bovendien vereist deze zorgvuldigheidsplicht, waaruit voortvloeit dat eenieder het recht heeft om zijn
zaken onpartijdig, billijk en binnen een redelijke termijn door de administratieve autoriteiten te laten
behandelen, in wezen dat deze autoriteiten alle relevante gegevens van de betrokken zaak zorgvuldig
en onpartijdig onderzoeken, met inbegrip van vooral de beweringen van een belastingplichtige
als Agrobet (zie naar analogie arrest van 22 oktober 1991, Nölle, C-16/90, EU:C:1991:402, punten 30-
35).
Het arrest zegt dat de beginselen van behoorlijk bestuur zijn van toepassing op belastingcontrole. Er
moet een zorgvuldig en onpartijdig onderzoek zijn, en de belastingplichtige heeft hier recht op.
HVJ gaat (zoals HVC) stellen dat beginselen van behoorlijk bestuur van toepassing zijn op fiscale
procedure. Dit arrest gaat de fiscale procedure breder zien dan enkel het bijzonder formeel fiscaal
recht waar de regels omschreven zijn wat de fiscus kan doen bij een taxatie, bv. welke
4
procedure
1.Praktisch
De inhoud van de cursus:
Deel 1 : Algemeen deel. Dit zijn de algemene principes die de fiscale procedure beheersen. Begrippen
die we in administratief recht veel zien, zoals de beginselen van behoorlijk bestuur: zij vormen het
kader waarin de fiscale procedure moet plaatsvinden
Naast een algemeen deel hebben we ook de bijzondere fiscale procedureregels waarvoor er
bijzondere wetgeving geldt en die al dan niet afwijken van de beginselen van behoorlijk bestuur (deel
2,3,4,5)
Deel 2 : Taxatieprocedure: regels die de fiscale administratie moet volgen om tot een taxatie te
komen (aangifte, fiscale controle, eigenlijke taxatie inkohiering)
Deel 3 : Geschillenprocedure: wat gebeurt er als belastingplichtigen niet akkoord zijn met de wijze
waarop de fiscus is overgegaan tot het belasten. Wat kunnen ze doen om de taxatie te betwisten.
Deel 4 : Invordering: wat de fiscus aan dwangmaatregelen kan nemen als de belastingplichtige niet
spontaan/vrijwillig over gaat tot het betalen van belastingen
Deel 5 : Fiscaal strafrecht: fiscale sanctioneringsmogelijkheden die de fiscus kan nemen om over te
gaan tot bestraffing als mensen zich niet houden aan fiscale regels (fraude) en wat als de zaak voor
de strafrechtbank komt (welke strafmaat staat op fiscale fraude)
1
,Studie op basis van een horizontale en verticale benadering:
Horizontaal: we gaan de fiscale procedure overlopen per verschillend type belasting . Er is geen
eenvormige procedure van toepassing voor alle vormen van belasting (er is een zekere
harmonisering maar is niet algemeen). De fiscale procedure kan afwijken van belasting tot belasting.
DUS we bekijken een aantal belastingprocedures naast elkaar om de verschillen per type belasting te
bekijken
Verticaal: fiscale procedure (procedure regels) overlopen per verschillend beleidsniveau (Federale
belastingen; Regionale belasting; Lokale belastingen)
We gaan zien dat er heel veel systematieken zijn die dezelfde zijn en die bij de verschillende
belastingen al dan niet op dezelfde manier ofwel een lichte andere manier terugkomen.
Voorbeeld: bezwaartermijn om te reageren tegen een belasting waarmee men niet akkoord is. De
bezwaarprocedure bestaat voor de verschillende types belastingen (de systematiek is dezelfde) maar
het kan zijn dat de bezwaartermijnen anders zijn (6maand, 3maand, ..) al naargelang de belasting
waarmee men te maken heeft.
2
,1. ALGEMEEN DEEL
1.1. Algemene procedureregels
De uitvoering van fiscale regelgeving is een administratief verhaal. Het is de fiscale administratie
(FOD financiën op federaal niveau, Vlaamse belastingdienst op het regionale niveau, de
gemeentelijke of provinciale administratie) die de taxatie gaat doorvoeren en uitvoeren. Belastingen
heffen vereist een overheidsoptreden.
Als de overheid optreedt moet die een aantal regels respecteren die eigen zijn aan het
overheidsoptreden. De overheid is gebonden door ongeschreven regels (nl beginselen van behoorlijk
bestuur die een aantal principes omvatten die de administratie bij elk overheidsoptreden (dus ook bij
fiscaal overheidsoptreden) moet respecteren. Deze algemene regels vormen een cocon waarin de
fiscale administratie kan bewegen. De fiscale administratie moet ook bijzondere regels
respecteren/toepassen op procedureel vlak.
De fiscale procedure omvat:
Algemene regels: beginselen van behoorlijk bestuur
Bijzondere regels:
- Taxatieprocedure; Geschillenprocedure; Invordering; Sanctionering ( administratief en
strafrechtelijk )
1.2. De algemene fiscale procedureregels (beginselen van
behoorlijk bestuur)
Er bestond lange tijd onduidelijkheid over de beginselen van behoorlijk bestuur maar er zijn een
aantal mijlpaalarresten geweest die de puntjes op de i hebben gezet.
Basis arrest: Mijlpaalarrest Cass. 27 maart 1992 (startpunt leerstuk beginselen van behoorlijk
bestuur op het vlak van de fiscale procedure)
Overwegende dat de algemene beginselen van behoorlijk bestuur het recht op rechtszekerheid
insluiten; Dat die beginselen ook gelden ten aanzien van het fiscaal bestuur;
• Met dit arrest is het zeer duidelijk dat de fiscus gebonden is door de algemene beginselen
van behoorlijk bestuur; de fiscale administratie moet deze respecteren
• Het gaat om een suppletief recht dat bovenop de bijzondere procedureregels moet worden
toegepast
In dit arrest ging het om het principe van recht op rechtszekerheid. Het ging over een discussie over
btw aftrek (btw plichtigen moeten btw aanrekenen aan hun klanten, maar zijn ook gerechtigd om die
btw die ze zelf hebben betaald aan hun leveranciers in aftrek te brengen van de ontvangen btw die
ze van hun klanten hebben gekregen). Belangrijkste regel bij btw is dat er een wetsconforme factuur
moet voorliggen om de btw aftrek te verantwoorden.
3
, In dit geval dat aanleiding heeft gegeven tot het cassatiearrest was dit niet het geval, er waren een
aantal facturen waar een aantal minieme vormgebreken waren maar die de fiscus in het verleden
altijd wel had geaccepteerd maar dus nu niet meer en die zaken worden niet meer aftrekbaar geacht.
De belastingplichtige stapt naar de fiscale geschillenprocedure en komt uiteindelijk voor het HVC.
HVC zegt dat de beginselen van behoorlijk bestuur van toepassing zijn op de fiscus en één van de
aspecten van beginselen behoorlijk bestuur is het rechtszekerheidsbeginsel.
Het HVC zegt dat het recht op rechtszekerheid inhoudt dat de burger moet kunnen vertrouwen op wat
door hem niet anders kan worden opgevat dan een vaste gedrags- of beleidsregel van de overheid;
Dat daaruit volgt dat de door de overheid opgewekte gerechtvaardigde verwachtingen van de burger
in de regel moeten worden gehonoreerd.
• DUS wanneer de fiscale administratie een bepaald gedrag heeft vertoond naar de
belastingplichtige toe, dan mag de burger er op vertrouwen dat dit een vaste gedragslijn is
van de administratie en dat hij zich daarnaar kan conformeren.
• DUS als de fiscale administratie minieme vormgebreken in de facturen voor de btw aftrek
altijd heeft geaccepteerd, dan moet de fiscus dit ook blijven doen (mag niet zomaar van
mening veranderen, consistent beleid).
• Aanvaarden BTW-aftrek op basis van niet geheel conforme facturen
Europese mijlpaalarrest: Mijlpaalarrest HvJ, 14 mei 2020 (Agrobet)
43 In dit verband moet eraan worden herinnerd dat wanneer een lidstaat het Unierecht ten uitvoer
brengt, de vereisten die voortvloeien uit het recht op behoorlijk bestuur (– dat een afspiegeling vormt
van een algemeen beginsel van het Unierecht, met name het recht van eenieder dat zijn zaken
onpartijdig en binnen een redelijke termijn worden behandeld –) toepassing vinden op een
belastingcontrole (zie naar analogie arrest van 8 mei 2014, N., C-604/12, EU:C:2014:302, punten 49
en 50).
44 Verder is het van belang erop te wijzen dat het beginsel van behoorlijk bestuur vereist dat een
administratieve autoriteit, zoals de in het hoofdgeding aan de orde zijnde belastingdienst, bij de
naleving van haar controleverplichtingen alle relevante aspecten zorgvuldig en onpartijdig
onderzoekt, zodat zij haar beslissing kan vaststellen op basis van gegevens die zo volledig en
betrouwbaar mogelijk zijn (zie in die zin arrest van 2 september 2010, Commissie/Scott C-290/07 P,
EU:C:2010:480, punt 90 en aldaar aangehaalde rechtspraak).
Bovendien vereist deze zorgvuldigheidsplicht, waaruit voortvloeit dat eenieder het recht heeft om zijn
zaken onpartijdig, billijk en binnen een redelijke termijn door de administratieve autoriteiten te laten
behandelen, in wezen dat deze autoriteiten alle relevante gegevens van de betrokken zaak zorgvuldig
en onpartijdig onderzoeken, met inbegrip van vooral de beweringen van een belastingplichtige
als Agrobet (zie naar analogie arrest van 22 oktober 1991, Nölle, C-16/90, EU:C:1991:402, punten 30-
35).
Het arrest zegt dat de beginselen van behoorlijk bestuur zijn van toepassing op belastingcontrole. Er
moet een zorgvuldig en onpartijdig onderzoek zijn, en de belastingplichtige heeft hier recht op.
HVJ gaat (zoals HVC) stellen dat beginselen van behoorlijk bestuur van toepassing zijn op fiscale
procedure. Dit arrest gaat de fiscale procedure breder zien dan enkel het bijzonder formeel fiscaal
recht waar de regels omschreven zijn wat de fiscus kan doen bij een taxatie, bv. welke
4
