Samenvatting Kindertekeningen
Deel I ‘De ontwikkeling van het tekenen als referentiebasis voor diagnostiek’
Er bestaan twee grote fasen in kindertekeningen, namelijk de periode van het kribbelen of het
prefiguratieve tekenen en de periode van het figuratieve tekenen.
1 ‘De ontwikkeling van tekenstrategieën ’
Freeman heeft veel onderzoek gedaan naar de kenmerken van kindertekeningen tot 7 jaar. Hij
benadrukt dat elke lijn op het papier een stap is naar expressie maar ook een beperking voor elke
volgende lijn. Er bestaan visuele strategieën om tot een voorstelling te komen, maar ook
verschillende probleemoplossende tekenstrategieën, die niet allen efficiënt zijn. Wanneer kinderen
fouten maken in een tekentaak, is dat volgens Freeman geen synoniem van een foute voorstelling.
Kinderen vinden het moeilijk om mentale, ruimtelijke beelden op papier te zetten, omdat ze nog niet
beschikken over de juiste strategieën. Ze kunnen hun kennis dus niet bruikbaar maken. Kinderen
jonger dan 7 jaar vertonen een aantal specifieke tekenkenmerken:
De tekening is vaak nog niet schetsmatig weergegeven, maar opgebouwd door een
samenvoeging van verschillende meetkundige figuren. Het samenvoegen van deze lijnen of
vormen stelt specifieke constructieproblemen (hun onderlinge combinatie moet immers gepland
worden).
De structuur van voorwerpen krijgt voorrang op het gezichtspunt van waaruit getekend wordt.
Kinderen zijn geneigd te tekenen wat ze weten en niet wat ze zien. Freeman noemt dit
canonieke representatie. Hij bedoelt hiermee dat kinderen het gezichtspunt kiezen van waaruit
we de meest relevante informatie verkrijgen (een mens of huis van voren, een paard of auto van
op zij). Contextgevoeligheid is het grootst bij 5 of 6 jarigen.
Er bestaat een probleem met transparantie. Hiermee wordt een voorwerp in een voorwerp
bedoeld (een baby in de buik) of een voorwerp achter een ander voorwerp (iemand staat achter
de kast). Kinderen hebben nog geen adequate schema’s om dit juist weer te geven. Jonge
kinderen tekenen vaak het achterste voorwerp verticaal boven het voorste. Kinderen tot 7 jaar
tekenen geen overlappingen (bij een hoofd met lange haren, worden de armen gewoon
weggelaten).
Jonge kinderen hebben een voorkeur voor symmetrie en voor lijnen die loodrecht tegenover
elkaar staan. De verticale dimensie wordt eerder beheerst dan de horizontale. Freeman noemt
dit het verankeringseffect. Schuine lijnen zijn moeilijk en worden vaak niet expres getekend
(een driehoekige romp met armen die schuin lijken zijn niet schuin bedoeld. De armen staan
loodrecht op de romp).
Jonge kinderen (tot 6 jaar) tekenen vanuit een egocentrisch referentiepunt (het eigen lichaam).
Een cirkel wordt van onderen naar boven getekend, vertrekkend van en weg van het eigen
lichaam. Richting wordt dus vertaal in ‘naar mij toe’ of ‘van mij weg’ in plaats van onder/boven.
Kinderen vinden het lastig om hoeken te tekenen, omdat er dan van richting veranderd moet
worden.
Bij jonge kinderen wordt de grootte van de tekeningen onder andere bepaald door de
hoeveelheid details die ze moeten tekenen.
2. ‘Algemeen overzicht van de ontwikkeling van het tekenen’
het kind begint met kribbelen wat voortkomt uit sensaties. Dan evolueert het kind van het tekenen
van eenvoudige vormen naar steeds verder gedifferentieerde figuratieve voorstellingen. De fase van
het beginnend tekenen heet ook wel het prefiguratieve tekenen of kribbelstadium. Deze dient als
bouwsteen voor de verdere structurele opbouw van de persoon. Het kind moet dus niet alleen de
basispatronen leren, maar ook de basis processen die het verdere verfijnen van de vormgeving en
Deel I ‘De ontwikkeling van het tekenen als referentiebasis voor diagnostiek’
Er bestaan twee grote fasen in kindertekeningen, namelijk de periode van het kribbelen of het
prefiguratieve tekenen en de periode van het figuratieve tekenen.
1 ‘De ontwikkeling van tekenstrategieën ’
Freeman heeft veel onderzoek gedaan naar de kenmerken van kindertekeningen tot 7 jaar. Hij
benadrukt dat elke lijn op het papier een stap is naar expressie maar ook een beperking voor elke
volgende lijn. Er bestaan visuele strategieën om tot een voorstelling te komen, maar ook
verschillende probleemoplossende tekenstrategieën, die niet allen efficiënt zijn. Wanneer kinderen
fouten maken in een tekentaak, is dat volgens Freeman geen synoniem van een foute voorstelling.
Kinderen vinden het moeilijk om mentale, ruimtelijke beelden op papier te zetten, omdat ze nog niet
beschikken over de juiste strategieën. Ze kunnen hun kennis dus niet bruikbaar maken. Kinderen
jonger dan 7 jaar vertonen een aantal specifieke tekenkenmerken:
De tekening is vaak nog niet schetsmatig weergegeven, maar opgebouwd door een
samenvoeging van verschillende meetkundige figuren. Het samenvoegen van deze lijnen of
vormen stelt specifieke constructieproblemen (hun onderlinge combinatie moet immers gepland
worden).
De structuur van voorwerpen krijgt voorrang op het gezichtspunt van waaruit getekend wordt.
Kinderen zijn geneigd te tekenen wat ze weten en niet wat ze zien. Freeman noemt dit
canonieke representatie. Hij bedoelt hiermee dat kinderen het gezichtspunt kiezen van waaruit
we de meest relevante informatie verkrijgen (een mens of huis van voren, een paard of auto van
op zij). Contextgevoeligheid is het grootst bij 5 of 6 jarigen.
Er bestaat een probleem met transparantie. Hiermee wordt een voorwerp in een voorwerp
bedoeld (een baby in de buik) of een voorwerp achter een ander voorwerp (iemand staat achter
de kast). Kinderen hebben nog geen adequate schema’s om dit juist weer te geven. Jonge
kinderen tekenen vaak het achterste voorwerp verticaal boven het voorste. Kinderen tot 7 jaar
tekenen geen overlappingen (bij een hoofd met lange haren, worden de armen gewoon
weggelaten).
Jonge kinderen hebben een voorkeur voor symmetrie en voor lijnen die loodrecht tegenover
elkaar staan. De verticale dimensie wordt eerder beheerst dan de horizontale. Freeman noemt
dit het verankeringseffect. Schuine lijnen zijn moeilijk en worden vaak niet expres getekend
(een driehoekige romp met armen die schuin lijken zijn niet schuin bedoeld. De armen staan
loodrecht op de romp).
Jonge kinderen (tot 6 jaar) tekenen vanuit een egocentrisch referentiepunt (het eigen lichaam).
Een cirkel wordt van onderen naar boven getekend, vertrekkend van en weg van het eigen
lichaam. Richting wordt dus vertaal in ‘naar mij toe’ of ‘van mij weg’ in plaats van onder/boven.
Kinderen vinden het lastig om hoeken te tekenen, omdat er dan van richting veranderd moet
worden.
Bij jonge kinderen wordt de grootte van de tekeningen onder andere bepaald door de
hoeveelheid details die ze moeten tekenen.
2. ‘Algemeen overzicht van de ontwikkeling van het tekenen’
het kind begint met kribbelen wat voortkomt uit sensaties. Dan evolueert het kind van het tekenen
van eenvoudige vormen naar steeds verder gedifferentieerde figuratieve voorstellingen. De fase van
het beginnend tekenen heet ook wel het prefiguratieve tekenen of kribbelstadium. Deze dient als
bouwsteen voor de verdere structurele opbouw van de persoon. Het kind moet dus niet alleen de
basispatronen leren, maar ook de basis processen die het verdere verfijnen van de vormgeving en
