PRAKTISCHE
PSYCHOFARMACOLOGIE
Prof. D. De Bundel
Academiejaar 2024-2025
Referentiewerken: Handboek psychofarmacotherapie (Dierick, Claes, De Nayer et al., 2012);
Stahl’s essential psychopharmacology, neuroscientific basis and practical applications (Stahl, 2021)
Evaluatie: schriftelijk meerkeuze-examen met verhoogde cesuur
Lesinhoud:
1. Basisbegrippen en doelwitten psychofarmaca
2. Aan middelen gebonden stoornissen en hun behandeling
3. Behandeling van ADHD
4. Hypnotica en sedativa
5. Antipsychotica
6. Behandeling van depressie
7. Behandeling van angststoornissen, trauma-gerelateerde stoornissen en OCD
8. Bipolaire stoornis en stemmingsstabilisatoren
9. Behandeling van cognitieve symptomen bij dementie
10. Psychedelica voor therapieresistente depressie: ketamine en psilocybine
,1/ BASISBEGRIPPEN EN DOELWITTEN VAN PSYCHOFARMACA
1. Anatomie van de hersenen
1.1. Anatomische terminologie
Snijvlakken en oriëntatie in de hersenen:
Ontwikkeling van neurale buis tot hersenen:
1.2. Cerebrum
cerebrum: grote hersenen
cerebellum: kleine hersenen
precentrale gyrus: motorfuncties
postcentrale gyrus: somatosensorische functies
gyrus en sulcus: groeven bij
zoogdieren om groter
oppervlakte te hebben binnen
zelfde hersengebied
1
,Sulci en gyri: rol in evolutie naar grotere computationele capaciteit in zoogdieren?
hoe groter hersenen, hoe groter lichaamsgewicht moet zijn, maar dit is geen goede predictie voor intelligentie: als dit
wel zo zou zijn, dan zouden potvissen meest intelligent moeten zijn, of binnen mensen neanderthalers intellegentst…
“the best fit between brain traits and degrees of intelligence among mammals is reached by a combination of the number
of cortical neurons, neuron packing density, inter-neuronal distance and axonal conduction velocity – factors that
determine general information processing capacity, as reflected by general intelligence” – functie gyri en sulci
Anatomische voorstellingen:
insula zie je als je laterale fissuur openvouwt
(cortex is er deeltje in gevouwen)
2
, Menselijke cerebrale cortex is opgebouwd in zes lagen, waarin
binnenkomende informatie gradueel verwerkt wordt:
1. moleculaire laag: zenuwvezels
2. externe granulaire laag: kleine (niet-)pyramidale cellen
3. externe pyramidale laag: kleine tot medium pyramidale cellen
4. interne granulaire laag: medium (niet-)pyramidale
5. interne pyramidale laag: grote pyramidale cellen
6. multiforme laag: (niet-)pyramidale van verschillende grootte
Functionele organisatie cerebrum
uiteindelijk zijn functies verdeeld over grotere
circuits, maar er zijn een aantal specialisaties
(aantal structuren met gespecialiseerde functie)
Somatosensorische cortex (tast):
• signalen afkomstig van receptoren id huid (voor warmte, koude,
tast, druk en pijn) worden via de dorsale hoorn vh ruggenmerg en de
thalamus geprojecteerd op primaire somatosensorische cortex (S1)
o deze regio is in staat de juiste locatie vd prikkel vast te stellen
o gevoeligste lichaamsdelen nemen representatief grootste oppervlakte
• secundaire somatosensorische cortex (S2) draagt bij tot de
gevoeligheid voor, en interpretatie van sensorische prikkels
• zenuwvezels voor vitale sensibiliteit (warmte, koude, grove tast,
druk, pijn) kruisen bij intrede ih ruggenmerg, zenuwvezels voor
epikritische sensibiliteit (fijne tast) kruisen pas id medulla oblongata
Visuele cortex (zicht):
• info uit het netvlies wordt via het optisch chiasme via de colliculus superior (= optisch tectum) en de
laterale geniculate nucleus (= LGN, visuele thalamus) op de primaire visuele cortext (V1) in de
occipitaalkwab geprojecteerd (van chemische stimuli naar elektrische signalen die langs chiasme passeren)
• recrutering vd colliculus superior en geniculate nucleus zorgt voor een oriënterende respons, en verdere
projecties naar de amygdala (via mediodorsale thalamus voor colloculus superior) zorgen voor
interpretatie van potentiële bedreigingen (daarom directe connectie visueel systeem/ gehoor - amygdala)
3
PSYCHOFARMACOLOGIE
Prof. D. De Bundel
Academiejaar 2024-2025
Referentiewerken: Handboek psychofarmacotherapie (Dierick, Claes, De Nayer et al., 2012);
Stahl’s essential psychopharmacology, neuroscientific basis and practical applications (Stahl, 2021)
Evaluatie: schriftelijk meerkeuze-examen met verhoogde cesuur
Lesinhoud:
1. Basisbegrippen en doelwitten psychofarmaca
2. Aan middelen gebonden stoornissen en hun behandeling
3. Behandeling van ADHD
4. Hypnotica en sedativa
5. Antipsychotica
6. Behandeling van depressie
7. Behandeling van angststoornissen, trauma-gerelateerde stoornissen en OCD
8. Bipolaire stoornis en stemmingsstabilisatoren
9. Behandeling van cognitieve symptomen bij dementie
10. Psychedelica voor therapieresistente depressie: ketamine en psilocybine
,1/ BASISBEGRIPPEN EN DOELWITTEN VAN PSYCHOFARMACA
1. Anatomie van de hersenen
1.1. Anatomische terminologie
Snijvlakken en oriëntatie in de hersenen:
Ontwikkeling van neurale buis tot hersenen:
1.2. Cerebrum
cerebrum: grote hersenen
cerebellum: kleine hersenen
precentrale gyrus: motorfuncties
postcentrale gyrus: somatosensorische functies
gyrus en sulcus: groeven bij
zoogdieren om groter
oppervlakte te hebben binnen
zelfde hersengebied
1
,Sulci en gyri: rol in evolutie naar grotere computationele capaciteit in zoogdieren?
hoe groter hersenen, hoe groter lichaamsgewicht moet zijn, maar dit is geen goede predictie voor intelligentie: als dit
wel zo zou zijn, dan zouden potvissen meest intelligent moeten zijn, of binnen mensen neanderthalers intellegentst…
“the best fit between brain traits and degrees of intelligence among mammals is reached by a combination of the number
of cortical neurons, neuron packing density, inter-neuronal distance and axonal conduction velocity – factors that
determine general information processing capacity, as reflected by general intelligence” – functie gyri en sulci
Anatomische voorstellingen:
insula zie je als je laterale fissuur openvouwt
(cortex is er deeltje in gevouwen)
2
, Menselijke cerebrale cortex is opgebouwd in zes lagen, waarin
binnenkomende informatie gradueel verwerkt wordt:
1. moleculaire laag: zenuwvezels
2. externe granulaire laag: kleine (niet-)pyramidale cellen
3. externe pyramidale laag: kleine tot medium pyramidale cellen
4. interne granulaire laag: medium (niet-)pyramidale
5. interne pyramidale laag: grote pyramidale cellen
6. multiforme laag: (niet-)pyramidale van verschillende grootte
Functionele organisatie cerebrum
uiteindelijk zijn functies verdeeld over grotere
circuits, maar er zijn een aantal specialisaties
(aantal structuren met gespecialiseerde functie)
Somatosensorische cortex (tast):
• signalen afkomstig van receptoren id huid (voor warmte, koude,
tast, druk en pijn) worden via de dorsale hoorn vh ruggenmerg en de
thalamus geprojecteerd op primaire somatosensorische cortex (S1)
o deze regio is in staat de juiste locatie vd prikkel vast te stellen
o gevoeligste lichaamsdelen nemen representatief grootste oppervlakte
• secundaire somatosensorische cortex (S2) draagt bij tot de
gevoeligheid voor, en interpretatie van sensorische prikkels
• zenuwvezels voor vitale sensibiliteit (warmte, koude, grove tast,
druk, pijn) kruisen bij intrede ih ruggenmerg, zenuwvezels voor
epikritische sensibiliteit (fijne tast) kruisen pas id medulla oblongata
Visuele cortex (zicht):
• info uit het netvlies wordt via het optisch chiasme via de colliculus superior (= optisch tectum) en de
laterale geniculate nucleus (= LGN, visuele thalamus) op de primaire visuele cortext (V1) in de
occipitaalkwab geprojecteerd (van chemische stimuli naar elektrische signalen die langs chiasme passeren)
• recrutering vd colliculus superior en geniculate nucleus zorgt voor een oriënterende respons, en verdere
projecties naar de amygdala (via mediodorsale thalamus voor colloculus superior) zorgen voor
interpretatie van potentiële bedreigingen (daarom directe connectie visueel systeem/ gehoor - amygdala)
3
