KB Pedagogiek
Periode 2 (hoofdstuk 2, 3, 5.4 en 5.5)
Hoofdstuk 2 leerlingen leren kennen
§2 Beginsituatie
Beginsituatie bepalen door kennis van:
- Leefwereld
- Belevingswereld
- Ontwikkeling van een kind
- Gedrag in school/groep
Situatie in school en groep
Scholen zijn allemaal verschillend en hebben allerlei manieren waarop ze groepen
ordenen, iedere school en groep is dus anders.
Kijk naar onderwerpen die zich in en rond de school afspelen, zoals een thema.
Vooraf kijk je dus goed naar de persoonskenmerken (interesses, leefomstandigheden,
ontwikkeling en mogelijkheden) van kinderen in een groep en hoe geeft jouw mentor les.
Wat zijn de didactische werkvormen (manier waarop een onderwijsleersituatie wordt
ingericht). Het moet aansluiten bij het onderwerp van de les, activeren en recht doen
aan niveau verschillen.
Bijvoorbeeld:
- Klassikaal gesprek, waar jij als leraar vragen stelt en leerlingen uitnodigt vragen
te stellen.
- Denken-delen-uitwisselen, afsluitend met plenaire gesprek.
- Opdracht waarbij de leerlingen met een groepje een probleem oplossen.
Je kijkt dus naar verschillende factoren in school en groep, dus geen sprake van een
algemene beginsituatie, maar een specifieke.
Als je geen rekening hiermee houdt zul je merken dat een deel van de klas interesse zal
verliezen.
Als leraar verwacht je een bepaalde beginsituatie waarop je inspeelt, dit heet de
potentiële beginsituatie. Als je kijkt naar wat er rond een kind afspeelt, in de buurt en
omgeving noem je dit de actuele beginsituatie.
,Volgens Vygotsky, zijn we er nog niet als we alleen de actuele beginsituatie vaststellen,
we moeten ook kijken wat de mogelijkheden van het kind zijn en wat deze aan het einde
van de les zal kunnen.
> Toe werken naar een volgend niveau noemt hij de zone van naasten ontwikkeling.
> ZNO = Scaffolding, bouw een steiger voor de kinderen als hulpmiddel.
Tijdens activiteiten treden er allerlei nieuwe situaties op, je bent dus telkens nieuwe
beginsituaties aan het opstellen en continu hiermee bezig. Dit kan je trainen door de
kinderen goed te observeren en te oefenen met tegelijkertijd lesgeven en observeren.
Tijdens de beginsituatie kijk je ook naar je eigen organisatie en wat kan bij jouw groep.
Bijvoorbeeld welke materialen kan je gebruiken.
Leefwereld
> Culture verschillen (deze zijn veranderbaar, aanpassen en verwerven)
> Etnische verschillen (onveranderbaar)
> Sociale-economische verschillen (hoe gaan ze met elkaar om)
Ieder kind neemt zijn eigen ervaringen mee de klas in en hier moet je als leraar rekening
mee houden.
Sociaal milieu: verschillen komen tot uitdrukking in taal, samenstelling van gezin,
betrokkenheid van ouder bij school en economische situatie.
Sociaal milieu > Schoolsucces (verschillende opvattingen):
- Oorzaak is erfelijk
- Oorzaak ligt in het (on)vermogen van de school
- Oorzaak ligt thuis, betrokkenheid van ouders
(Nature vs. Nurture)
Etnische verschillen: behoren tot een bepaalde bevolkingsgroep, Nederlands,
Surinaams, Turks, Marokkaans etc. (Multi-etnische samenleving). De overheid probeert
elke bevolkingsgroep tot zijn recht te laten komen en zorgen dat we kennis hebben over
verschillende culturen en achtergronden. Dit staat ook in verband met het
antidiscriminatiebeleid dat op scholen verplicht is.
Sociale verschillen: behoren tot een bepaalde maatschappelijke groepering
bijvoorbeeld ambtenaren, fabrieksarbeiders of artsen. Leraren hebben met
verschillende maatschappelijke groepen te maken en iedereen wordt beïnvloed door de
groep waar zij tot behoren. Waarden en normen worden overgenomen en kinderen
,nemen dit met zich mee. Ook situaties als echtscheidingen of werkeloosheid hebben
invloed op een kind en op zijn/haar ervaringen.
Culturele verschillen: iedereen heeft een andere cultuur, er zijn verschillende culturen
zoals: eetcultuur, wooncultuur, literatuur, kunst etc. Het schoolbestuur functioneert
ook vanuit een bepaalde cultuur en komt tot uitdrukking in waarden en normen.
Verschillen tussen thuis- en schoolcultuur kan leiden tot problemen. Om de grote van
het probleem te kunnen inschatten is het van belang dat leraren kennis hebben van een
kinds thuiscultuur en dat er afstemming is tussen ouders/school. Als relatie
school/thuis goed is heeft dit positief effect op de ontwikkeling van kinderen (Van der
Wolf, 2006)
In pedagogiek is er een onderscheid tussen functioneel (nadruk op vanzelfsprekende
dagelijkse omgang met kinderen) en intentioneel (doelgericht en sturend optreden en
reflecteren op de opvoeding) opvoeden.
• In westerse landen zijn ouders zich meer bewust van het opvoeden
(intentioneel).
• In niet-westerse landen is men minder bezig met opvoeden, rolpatronen staan
vast en zijn dominant. Standaardlevensloop en weinig keuzemogelijkheden. Dit
heeft ook te maken met soc/eco situatie, opvoeden komt vaak op de tweede
plaats.
Een factor van grote invloed op de leefwereld van kinderen zijn echtscheidingen: per
jaar treft dit ongeveer 33.000 ouders en 20.000 kinderen. Dus overal zitten kinderen die
te maken hebben met scheidingsproblematiek.
Hechting is een belangrijk proces voor het zelfbeeld en zelfvertrouwen van het kind. Het
zorgt voor een duurzame en effectieve band tussen ouder/kind. Maar grotere hechting
bij de ene ouder kan leiden tot een loyaliteitsconflict met de andere ouder.
*Als school en leraar is het belangrijk om buiten een scheiding te blijven, er zijn ouders
die school als bemiddelaar zien en dat is niet onze taak.
Belevingswereld
Wanneer we kinderen willen motiveren om te leren is het van belang om rekening te
houden met hun interesses. Hierbij zijn van invloed de leefwereld en hoe kinderen de
wereld zelf beleven (belevingswereld).
4-jarigen 5 tot 8-jarigen 9 tot 12-jarigen
Spelend-ontdekkend Meer behoefte aan Verantwoording, bezig met
leren, egocentrisme, beweging, uitbreiding actualiteit, verdiepen,
animisme, totaalbeleving leefwereld, scheiding realiteit, groepsspel, eigen
, (zelf ontdekken), fantasie/werkelijkheid, mening, identiteit en
rollenspel, en veel kritischere blik en abstract redeneren. Peer-
fantasie. lichamelijke groups gaan een grotere
veranderingen. rol spelen,
- Natuurlijke ontwikkelingslijn (rijping)
- Culturele ontwikkelingslijn (interactie met omgeving)
Jongens en meisjes:
In bio opzicht verschillen jongens en meisjes van elkaar. Maar over de psychologische
verschillen wordt verschillend gedacht. Verschillende opvattingen:
• Overschat de verschillen niet, jongens en meisjes worden vanaf geboorte al
anders behandeld. De maatschappij/cultuur verwacht van meisjes wat anders
dan van jongens en daarom gaan meisjes zich anders gedragen dan jongens. Dit
noem je sekserolgedrag.
• Anderen leggen juist de nadruk op de verschillen tussen jongens en meisjes. Zo
hebben jongens iets beter ruimtelijk inzicht en zijn meisjes verbaal begaafder.
Bovendien tonen jongens op de basisschoolleeftijd meer seksestereotiep
gedrag, ze zijn wilder, actiever en impulsiever dan meisjes. Meisjes tonen sneller
jongensachtig gedrag dan dat jongens meisjesachtig gedrag vertonen.
Het besef een jongen of een meisje te zijn is van invloed op de vorming van de eigen
identiteit: kinderen leren welk gedrag er wordt verwacht en gaan hiernaar gedragen.
Onderzoek toont aan dat sekseverschillen op alle manieren doorwerken op interesses.
Vanaf 6 jaar weten kinderen dat jongens mannen worden en meisjes vrouwen, dit heet
geslachtconstantie.
> Hoe beter kinderen zich bewust zijn van geslachtconstantie, des te flexibeler ze
kunnen omgaan met sekserollen.
> Vroeger werd dan ook aanbevolen dat leraren roldoorbrekend les moesten geven.
> Tegenwoordig vinden deskundigen het belangrijk dat leraren zich bewust zijn sociaal-
culturele verschillen en de verschillen daarin tussen jongens en meisjes. Pas dus op
met een cultuuretiket plakken, zo beland je in een valkuil.
> Denk ook aan genderidentiteit, alle andere vormen van LHBTIQ+ waar kinderen in
aanraking meekomen.
§3 Ontwikkeling
Ontwikkelingspsychologie: de wetenschap die de normale ontwikkeling bestudeert en
mogelijke achterstanden en stoornissen van kinderen en jongeren probeert te
beschrijven, begrijpen en te verklaren.
Periode 2 (hoofdstuk 2, 3, 5.4 en 5.5)
Hoofdstuk 2 leerlingen leren kennen
§2 Beginsituatie
Beginsituatie bepalen door kennis van:
- Leefwereld
- Belevingswereld
- Ontwikkeling van een kind
- Gedrag in school/groep
Situatie in school en groep
Scholen zijn allemaal verschillend en hebben allerlei manieren waarop ze groepen
ordenen, iedere school en groep is dus anders.
Kijk naar onderwerpen die zich in en rond de school afspelen, zoals een thema.
Vooraf kijk je dus goed naar de persoonskenmerken (interesses, leefomstandigheden,
ontwikkeling en mogelijkheden) van kinderen in een groep en hoe geeft jouw mentor les.
Wat zijn de didactische werkvormen (manier waarop een onderwijsleersituatie wordt
ingericht). Het moet aansluiten bij het onderwerp van de les, activeren en recht doen
aan niveau verschillen.
Bijvoorbeeld:
- Klassikaal gesprek, waar jij als leraar vragen stelt en leerlingen uitnodigt vragen
te stellen.
- Denken-delen-uitwisselen, afsluitend met plenaire gesprek.
- Opdracht waarbij de leerlingen met een groepje een probleem oplossen.
Je kijkt dus naar verschillende factoren in school en groep, dus geen sprake van een
algemene beginsituatie, maar een specifieke.
Als je geen rekening hiermee houdt zul je merken dat een deel van de klas interesse zal
verliezen.
Als leraar verwacht je een bepaalde beginsituatie waarop je inspeelt, dit heet de
potentiële beginsituatie. Als je kijkt naar wat er rond een kind afspeelt, in de buurt en
omgeving noem je dit de actuele beginsituatie.
,Volgens Vygotsky, zijn we er nog niet als we alleen de actuele beginsituatie vaststellen,
we moeten ook kijken wat de mogelijkheden van het kind zijn en wat deze aan het einde
van de les zal kunnen.
> Toe werken naar een volgend niveau noemt hij de zone van naasten ontwikkeling.
> ZNO = Scaffolding, bouw een steiger voor de kinderen als hulpmiddel.
Tijdens activiteiten treden er allerlei nieuwe situaties op, je bent dus telkens nieuwe
beginsituaties aan het opstellen en continu hiermee bezig. Dit kan je trainen door de
kinderen goed te observeren en te oefenen met tegelijkertijd lesgeven en observeren.
Tijdens de beginsituatie kijk je ook naar je eigen organisatie en wat kan bij jouw groep.
Bijvoorbeeld welke materialen kan je gebruiken.
Leefwereld
> Culture verschillen (deze zijn veranderbaar, aanpassen en verwerven)
> Etnische verschillen (onveranderbaar)
> Sociale-economische verschillen (hoe gaan ze met elkaar om)
Ieder kind neemt zijn eigen ervaringen mee de klas in en hier moet je als leraar rekening
mee houden.
Sociaal milieu: verschillen komen tot uitdrukking in taal, samenstelling van gezin,
betrokkenheid van ouder bij school en economische situatie.
Sociaal milieu > Schoolsucces (verschillende opvattingen):
- Oorzaak is erfelijk
- Oorzaak ligt in het (on)vermogen van de school
- Oorzaak ligt thuis, betrokkenheid van ouders
(Nature vs. Nurture)
Etnische verschillen: behoren tot een bepaalde bevolkingsgroep, Nederlands,
Surinaams, Turks, Marokkaans etc. (Multi-etnische samenleving). De overheid probeert
elke bevolkingsgroep tot zijn recht te laten komen en zorgen dat we kennis hebben over
verschillende culturen en achtergronden. Dit staat ook in verband met het
antidiscriminatiebeleid dat op scholen verplicht is.
Sociale verschillen: behoren tot een bepaalde maatschappelijke groepering
bijvoorbeeld ambtenaren, fabrieksarbeiders of artsen. Leraren hebben met
verschillende maatschappelijke groepen te maken en iedereen wordt beïnvloed door de
groep waar zij tot behoren. Waarden en normen worden overgenomen en kinderen
,nemen dit met zich mee. Ook situaties als echtscheidingen of werkeloosheid hebben
invloed op een kind en op zijn/haar ervaringen.
Culturele verschillen: iedereen heeft een andere cultuur, er zijn verschillende culturen
zoals: eetcultuur, wooncultuur, literatuur, kunst etc. Het schoolbestuur functioneert
ook vanuit een bepaalde cultuur en komt tot uitdrukking in waarden en normen.
Verschillen tussen thuis- en schoolcultuur kan leiden tot problemen. Om de grote van
het probleem te kunnen inschatten is het van belang dat leraren kennis hebben van een
kinds thuiscultuur en dat er afstemming is tussen ouders/school. Als relatie
school/thuis goed is heeft dit positief effect op de ontwikkeling van kinderen (Van der
Wolf, 2006)
In pedagogiek is er een onderscheid tussen functioneel (nadruk op vanzelfsprekende
dagelijkse omgang met kinderen) en intentioneel (doelgericht en sturend optreden en
reflecteren op de opvoeding) opvoeden.
• In westerse landen zijn ouders zich meer bewust van het opvoeden
(intentioneel).
• In niet-westerse landen is men minder bezig met opvoeden, rolpatronen staan
vast en zijn dominant. Standaardlevensloop en weinig keuzemogelijkheden. Dit
heeft ook te maken met soc/eco situatie, opvoeden komt vaak op de tweede
plaats.
Een factor van grote invloed op de leefwereld van kinderen zijn echtscheidingen: per
jaar treft dit ongeveer 33.000 ouders en 20.000 kinderen. Dus overal zitten kinderen die
te maken hebben met scheidingsproblematiek.
Hechting is een belangrijk proces voor het zelfbeeld en zelfvertrouwen van het kind. Het
zorgt voor een duurzame en effectieve band tussen ouder/kind. Maar grotere hechting
bij de ene ouder kan leiden tot een loyaliteitsconflict met de andere ouder.
*Als school en leraar is het belangrijk om buiten een scheiding te blijven, er zijn ouders
die school als bemiddelaar zien en dat is niet onze taak.
Belevingswereld
Wanneer we kinderen willen motiveren om te leren is het van belang om rekening te
houden met hun interesses. Hierbij zijn van invloed de leefwereld en hoe kinderen de
wereld zelf beleven (belevingswereld).
4-jarigen 5 tot 8-jarigen 9 tot 12-jarigen
Spelend-ontdekkend Meer behoefte aan Verantwoording, bezig met
leren, egocentrisme, beweging, uitbreiding actualiteit, verdiepen,
animisme, totaalbeleving leefwereld, scheiding realiteit, groepsspel, eigen
, (zelf ontdekken), fantasie/werkelijkheid, mening, identiteit en
rollenspel, en veel kritischere blik en abstract redeneren. Peer-
fantasie. lichamelijke groups gaan een grotere
veranderingen. rol spelen,
- Natuurlijke ontwikkelingslijn (rijping)
- Culturele ontwikkelingslijn (interactie met omgeving)
Jongens en meisjes:
In bio opzicht verschillen jongens en meisjes van elkaar. Maar over de psychologische
verschillen wordt verschillend gedacht. Verschillende opvattingen:
• Overschat de verschillen niet, jongens en meisjes worden vanaf geboorte al
anders behandeld. De maatschappij/cultuur verwacht van meisjes wat anders
dan van jongens en daarom gaan meisjes zich anders gedragen dan jongens. Dit
noem je sekserolgedrag.
• Anderen leggen juist de nadruk op de verschillen tussen jongens en meisjes. Zo
hebben jongens iets beter ruimtelijk inzicht en zijn meisjes verbaal begaafder.
Bovendien tonen jongens op de basisschoolleeftijd meer seksestereotiep
gedrag, ze zijn wilder, actiever en impulsiever dan meisjes. Meisjes tonen sneller
jongensachtig gedrag dan dat jongens meisjesachtig gedrag vertonen.
Het besef een jongen of een meisje te zijn is van invloed op de vorming van de eigen
identiteit: kinderen leren welk gedrag er wordt verwacht en gaan hiernaar gedragen.
Onderzoek toont aan dat sekseverschillen op alle manieren doorwerken op interesses.
Vanaf 6 jaar weten kinderen dat jongens mannen worden en meisjes vrouwen, dit heet
geslachtconstantie.
> Hoe beter kinderen zich bewust zijn van geslachtconstantie, des te flexibeler ze
kunnen omgaan met sekserollen.
> Vroeger werd dan ook aanbevolen dat leraren roldoorbrekend les moesten geven.
> Tegenwoordig vinden deskundigen het belangrijk dat leraren zich bewust zijn sociaal-
culturele verschillen en de verschillen daarin tussen jongens en meisjes. Pas dus op
met een cultuuretiket plakken, zo beland je in een valkuil.
> Denk ook aan genderidentiteit, alle andere vormen van LHBTIQ+ waar kinderen in
aanraking meekomen.
§3 Ontwikkeling
Ontwikkelingspsychologie: de wetenschap die de normale ontwikkeling bestudeert en
mogelijke achterstanden en stoornissen van kinderen en jongeren probeert te
beschrijven, begrijpen en te verklaren.
