Rechtsfilosofie – Recht als raadsel
I. De wens van de soeverein
We hebben regels zoals rechtsregels (w aangewezen dr
wet/jurisprudentie), sociale regels of etiquetteregels.
John Austin (1790-1859) probeerde recht te definiëren zonder te leunen op
n bestaand rechtssysteem, zonder noties zoals jurisprudentie of wet. Hij
onderzoekt de uitganspunten van waaruit een jurist vertrekt. Hij wilde ook
geen beroep doen op de morele noties. Hij wil structuur begrijpen zonder
een standpunt in te nemen. -> beschrijving geven vh bestaande recht
zonder uitspraken te doen over de verdiensten en tekortkomingen van dat
recht. Zijn teksten: droog en stroef.
1. Bevelen
Ipv een beschrijving te geven v recht geeft men een normatief gekleurde
opvatting ten beste. Niet het recht w gedefinieerd maar rechtvaardig
recht.
Austin wou recht op een neutrale en objectieve manier definiëren, los vd
beoordeling of het rechtvaardig is of niet.
“Iedere wet is een bevel. Een uitleg vormt de sleutel tot de wetenschap vh
recht en vd moraal. Een bevel w onderscheiden v/e andere wensuitingen,
niet dr de manier maar dr de macht en doel v degene die beveelt. Een
bevel is een wensuiting. Bevel en plicht zijn termen in een wederzijdse
betrekking staan. Wetten en bevelen gaan uit van superieuren en h
bindende kracht op ondergeschikten. Deze gaan gepaard met de
mogelijkheid om sancties op te leggen bij een niet-nakoming.”
Bevel = wensuiting, onderscheiden v andere wensuitingen dr de
bijzonderheid dat de partij wr de wensuiting à blootgesteld w à kwaad
(sanctie) als hij de wens niet vervult.
‘Tautologie’ z wetten die w afgekondigd dr superieuren.
2 Soeverein
Bv leraar, slechte punten. Enkel superieuren die soeverein z kunnen
bevelen. Enkel de soeverein kan de rechtsbron z. ‘Wie is soeverein’?
Degene die dr het recht als zodanig w aangewezen.
De soeverein is een persoon wie het merendeel vd bevolking de gewoonte
h te gehoorzamen.
3 Algemeen
,De bevelen moeten algemeen zijn. Het is pas algemeen als het gericht is
aan een algemeen geformuleerde categorie normadressaten (aan wie de
regel bedoeld is).
Incidentele of bijzondere bevelen. Een wet is een bevel dat een of
meerdere personen verplicht tot een bepaalde gedragskoers.
4. De soeverein als enige rechtsbron
Sommige bewonderaars van het Gewoonterecht vinden dat deze bevelen
wettelijk bindend zijn omdat de burger deze in acht h genomen en h
nageleefd. Gewoonterecht behoort tot positieve recht. Een bevel s
expliciet (geuit door woorden) of stilzwijgend (uitgedrukt door een
gedrag). Rechterlijke uitspraken vormen geen zelfstandige bron van recht.
Ze berusten op het stilzwijgende bevel waarmee de soeverein de
bevoegdheid tot rechtsvorming aan de rechter h gedelegeerd.
5. Besluit en verdere opbouw van het boek
Alle recht is overheidsrecht, uitgevaardigd door n soevereine wetgever
begeleid dr sancties toegepast dr de rechter op bijzondere gevallen te
gehoorzamen dr de onderdaan. Regels w pas ‘recht’ beschouwd als deze is
uitgevaardigd dr de soeverein.
II. De macht der gewoonte
In austin’s ogen w GR alleen echt recht als het de goedkeuring en
bekrachtiging krijgt vd soeverein of v iemand die daartoe gemachtigd is dr
de soeverein. Hij maakt ondersheid tss sociale regels, normen en waarden
die mensen onderling hanteren en anderzijds het officiële geldende recht.
Eugen Erhlicht (1862-1922) was een rechtssocioloog die meende dat het
GR belangrijker is dan het juristenrecht.
Lon Fuller (1902-1978) was een amerikaanse rechtsfilosoof.
John Searle (1932) was een taalfilosoof, hij onderzocht wat de bouwstenen
zijn v sociale regels.
1. Het perspectief van de antropoloog
Recht bestaat uit menselijk handelen en regels volgens welke rechters
geschillen beslechten. De regels vd rechter zijn ook regels waarnaar de
mensen dienen te handelen, mensen zullen zich met de tijd wel voegen nr
regels die de rechter kent. Een regel is niet alleen iets volgens welke in de
regel w gehandeld mr ook iets waarnaar men hoort te handelen.
Rechterlijke beslissingen hebben invloed op het feitelijk handelen vd
mensen.
,Voor Erhlich is recht wat mensen als recht beschouwen en zien als
standaarden voor hun handelen. -> levend recht: het geheel à regels
waarop mensen zich oriënteren in hun dagelijkse handelingen. Het
verandert voortdurend, overeenkomstig de behoeften vd mensen. De
regels die tss de mensen gelden is het ‘echte recht’. Het officiële recht is
een afschaduwing.
Voor austin z de dagelijkse regels geen recht. Het zijn sociale regels en
normen waarnaar de mensen leven. Ze kunnen niet behoren tot het
geldende recht zolang ze niet z bekrachtigd dr n soeverein. Voor austin is
het levend recht, positief moraal. Beiden menen dat we buiten het recht
moeten treden om tot n goed begrip te komen. Beide willen het recht
wetenschappelijker maken.
Erhlich vind dat austin niet voldoende loskomt vh perspectief vd
praktijkjusrit. Volgens hem is het de echte wetenschap vh recht pas
mogelijk vanuit het standpunt vd antropoloog. Hij meent dat
rechtswetenschappers stilzwijgend vanuit gaan dat de regels volgend
welke mensen ouden moeten e-leven (rr) ook de daadwerkelijke regels z
wrnaar mensen hun leven feitelijk inrichten.
2. Wederzijdse verwachtingen
Recht wortelt ih GR. Sociale regels stammen uit de gewoonte. Gewoonte
lijkt geen normatieve kracht te hebben. Lon Fuller meent dat het GR
beschouwd moet worden als een onvolkomen recht. volgens opinio
neccesitatis ontstaat het GR uit herhalende handelingen indien zulke
handelingen w verricht vanuit een gevoel van verplichting. Het GR w
tautologie.
Iets is alleen een regel als degene die volgens deze regel handelt het
gevolg heeft dat hij zo hoort te handelen. Fuller zegt dat de gewoonte een
normatieve verplichting wordt wnr iemand de indruk heeft gewekt dat hij
volgens die gewoonte zal handelen en de ander zijn eigen handelingen op
die verwachting heeft afgestemd.
Regels maken het mogelijk dat menen hun handelingen op elkaar
afstemmen. Fuller vindt dat ook het officiële recht deze functie serieus
moet nemen. Het recht is volgens hem niet uitsluitend een verzameling
verboden die zeggen wat je niet mag doen. Hij vergelijkt recht met taal.
Taal zijn regels, communicatiemiddelen.
3. ‘Telt als’-regels
Searle was geïnteresseerd in institutionele feiten. Deze onderscheiden zich
van feitelijke feiten omdat institutionele berusten op een afspraak.
, Afspraken zijn het gevolg van het feit dat aan een bepaald feit of
handeling een bepaalde status wordt toegevoegd.
Een object heeft de status van een grens en mensen gedragen zich op een
manier die ze vinden passen bij iet dat ze aanvaarden als een grens. ->
statusfuncties. Telt als-afspraken is voor de institutionele werkelijkheid wat
een molecuul is voor de fysieke werkelijkheid. Het hele netwerk aan regels
en conventies is te begrijpen als een stapeling van dergelijke elementaire
deeltjes. De telt als-afspraken zijn bouwstenen voor regels aan de hand
waarvan men zich kan oriënteren op het gedrag van de ander en daarmee
zijn eigen gedrag weer vorm kan geven.
4. Besluit
Bij austin staat 1 functie centraal: het realiseren van de wensen van de
soeverein. De belangrijkste functie van regels volgens Fuller is dar ze
ervoor zorgen dat mensen hun handelingen op elkaar kunnen afstemmen.
Ze dienen niet alleen het verticale verkeer tussen overheid en onderdaan
maar juist het horizontale verkeer tussen burgers. Ze zijn in fuller’s
woorden een ‘program for living together’. Een programma dat meestal als
vanzelfsprekend wordt ervaren. Pas wanneer iemand langskomt die deze
regels overtreedt wordt men zic er van bewust dat ze bestaan eb blijkt het
noodzakelijk te zijn deze te expliciteren.
Dit netwerk van regels en conventies wordt door de mensen als Erhlich en
Fuller gezien als het sociale cement dat mensen à elkaar bindt. Het zorgt
ervoor dat mensen met elkaar samenleven en dat als er geschillen zijn,
deze opgelost worden zonder tussenkomt vh officiële recht.
Galanter wees erop dat de overgrote meerderheid van de geschillen nooit
voor de rechter komt. En van de geschillen die daar wel komen wordt het
merendeel afgedaan zonder dat een volledig proces wordt gevoerd omdat
een van de partijen zich terugtrekt. Het overgrote deel van de geschillen
wordt beslecht door een beroep te doen op het reservoir à regels dat
onder beschikking staat.
Het is mogelijk dat de telt als-regel een dergelijk verbod met zich
meebrengt. De horizon verbreding maakt ons gevoeliger voor diversiteit:
er zijn verschillende soorten regels met verschillende functies.
Gehoorzaamheid van de burger is volgens Asten ook alleen te begrijpen
als de poging om dergelijke sancties te ontlopen. Regels worden namelijk
niet alleen gevolgd uit angst voor sancties. Ze kunnen een grote rol spelen
niet alleen in het recht maar ook in het sociale verkeer, het is niet de enige
reden dat we regels volgen. Men leeft deze na omdat men zich gebonden
en verplicht voelt te doen.
I. De wens van de soeverein
We hebben regels zoals rechtsregels (w aangewezen dr
wet/jurisprudentie), sociale regels of etiquetteregels.
John Austin (1790-1859) probeerde recht te definiëren zonder te leunen op
n bestaand rechtssysteem, zonder noties zoals jurisprudentie of wet. Hij
onderzoekt de uitganspunten van waaruit een jurist vertrekt. Hij wilde ook
geen beroep doen op de morele noties. Hij wil structuur begrijpen zonder
een standpunt in te nemen. -> beschrijving geven vh bestaande recht
zonder uitspraken te doen over de verdiensten en tekortkomingen van dat
recht. Zijn teksten: droog en stroef.
1. Bevelen
Ipv een beschrijving te geven v recht geeft men een normatief gekleurde
opvatting ten beste. Niet het recht w gedefinieerd maar rechtvaardig
recht.
Austin wou recht op een neutrale en objectieve manier definiëren, los vd
beoordeling of het rechtvaardig is of niet.
“Iedere wet is een bevel. Een uitleg vormt de sleutel tot de wetenschap vh
recht en vd moraal. Een bevel w onderscheiden v/e andere wensuitingen,
niet dr de manier maar dr de macht en doel v degene die beveelt. Een
bevel is een wensuiting. Bevel en plicht zijn termen in een wederzijdse
betrekking staan. Wetten en bevelen gaan uit van superieuren en h
bindende kracht op ondergeschikten. Deze gaan gepaard met de
mogelijkheid om sancties op te leggen bij een niet-nakoming.”
Bevel = wensuiting, onderscheiden v andere wensuitingen dr de
bijzonderheid dat de partij wr de wensuiting à blootgesteld w à kwaad
(sanctie) als hij de wens niet vervult.
‘Tautologie’ z wetten die w afgekondigd dr superieuren.
2 Soeverein
Bv leraar, slechte punten. Enkel superieuren die soeverein z kunnen
bevelen. Enkel de soeverein kan de rechtsbron z. ‘Wie is soeverein’?
Degene die dr het recht als zodanig w aangewezen.
De soeverein is een persoon wie het merendeel vd bevolking de gewoonte
h te gehoorzamen.
3 Algemeen
,De bevelen moeten algemeen zijn. Het is pas algemeen als het gericht is
aan een algemeen geformuleerde categorie normadressaten (aan wie de
regel bedoeld is).
Incidentele of bijzondere bevelen. Een wet is een bevel dat een of
meerdere personen verplicht tot een bepaalde gedragskoers.
4. De soeverein als enige rechtsbron
Sommige bewonderaars van het Gewoonterecht vinden dat deze bevelen
wettelijk bindend zijn omdat de burger deze in acht h genomen en h
nageleefd. Gewoonterecht behoort tot positieve recht. Een bevel s
expliciet (geuit door woorden) of stilzwijgend (uitgedrukt door een
gedrag). Rechterlijke uitspraken vormen geen zelfstandige bron van recht.
Ze berusten op het stilzwijgende bevel waarmee de soeverein de
bevoegdheid tot rechtsvorming aan de rechter h gedelegeerd.
5. Besluit en verdere opbouw van het boek
Alle recht is overheidsrecht, uitgevaardigd door n soevereine wetgever
begeleid dr sancties toegepast dr de rechter op bijzondere gevallen te
gehoorzamen dr de onderdaan. Regels w pas ‘recht’ beschouwd als deze is
uitgevaardigd dr de soeverein.
II. De macht der gewoonte
In austin’s ogen w GR alleen echt recht als het de goedkeuring en
bekrachtiging krijgt vd soeverein of v iemand die daartoe gemachtigd is dr
de soeverein. Hij maakt ondersheid tss sociale regels, normen en waarden
die mensen onderling hanteren en anderzijds het officiële geldende recht.
Eugen Erhlicht (1862-1922) was een rechtssocioloog die meende dat het
GR belangrijker is dan het juristenrecht.
Lon Fuller (1902-1978) was een amerikaanse rechtsfilosoof.
John Searle (1932) was een taalfilosoof, hij onderzocht wat de bouwstenen
zijn v sociale regels.
1. Het perspectief van de antropoloog
Recht bestaat uit menselijk handelen en regels volgens welke rechters
geschillen beslechten. De regels vd rechter zijn ook regels waarnaar de
mensen dienen te handelen, mensen zullen zich met de tijd wel voegen nr
regels die de rechter kent. Een regel is niet alleen iets volgens welke in de
regel w gehandeld mr ook iets waarnaar men hoort te handelen.
Rechterlijke beslissingen hebben invloed op het feitelijk handelen vd
mensen.
,Voor Erhlich is recht wat mensen als recht beschouwen en zien als
standaarden voor hun handelen. -> levend recht: het geheel à regels
waarop mensen zich oriënteren in hun dagelijkse handelingen. Het
verandert voortdurend, overeenkomstig de behoeften vd mensen. De
regels die tss de mensen gelden is het ‘echte recht’. Het officiële recht is
een afschaduwing.
Voor austin z de dagelijkse regels geen recht. Het zijn sociale regels en
normen waarnaar de mensen leven. Ze kunnen niet behoren tot het
geldende recht zolang ze niet z bekrachtigd dr n soeverein. Voor austin is
het levend recht, positief moraal. Beiden menen dat we buiten het recht
moeten treden om tot n goed begrip te komen. Beide willen het recht
wetenschappelijker maken.
Erhlich vind dat austin niet voldoende loskomt vh perspectief vd
praktijkjusrit. Volgens hem is het de echte wetenschap vh recht pas
mogelijk vanuit het standpunt vd antropoloog. Hij meent dat
rechtswetenschappers stilzwijgend vanuit gaan dat de regels volgend
welke mensen ouden moeten e-leven (rr) ook de daadwerkelijke regels z
wrnaar mensen hun leven feitelijk inrichten.
2. Wederzijdse verwachtingen
Recht wortelt ih GR. Sociale regels stammen uit de gewoonte. Gewoonte
lijkt geen normatieve kracht te hebben. Lon Fuller meent dat het GR
beschouwd moet worden als een onvolkomen recht. volgens opinio
neccesitatis ontstaat het GR uit herhalende handelingen indien zulke
handelingen w verricht vanuit een gevoel van verplichting. Het GR w
tautologie.
Iets is alleen een regel als degene die volgens deze regel handelt het
gevolg heeft dat hij zo hoort te handelen. Fuller zegt dat de gewoonte een
normatieve verplichting wordt wnr iemand de indruk heeft gewekt dat hij
volgens die gewoonte zal handelen en de ander zijn eigen handelingen op
die verwachting heeft afgestemd.
Regels maken het mogelijk dat menen hun handelingen op elkaar
afstemmen. Fuller vindt dat ook het officiële recht deze functie serieus
moet nemen. Het recht is volgens hem niet uitsluitend een verzameling
verboden die zeggen wat je niet mag doen. Hij vergelijkt recht met taal.
Taal zijn regels, communicatiemiddelen.
3. ‘Telt als’-regels
Searle was geïnteresseerd in institutionele feiten. Deze onderscheiden zich
van feitelijke feiten omdat institutionele berusten op een afspraak.
, Afspraken zijn het gevolg van het feit dat aan een bepaald feit of
handeling een bepaalde status wordt toegevoegd.
Een object heeft de status van een grens en mensen gedragen zich op een
manier die ze vinden passen bij iet dat ze aanvaarden als een grens. ->
statusfuncties. Telt als-afspraken is voor de institutionele werkelijkheid wat
een molecuul is voor de fysieke werkelijkheid. Het hele netwerk aan regels
en conventies is te begrijpen als een stapeling van dergelijke elementaire
deeltjes. De telt als-afspraken zijn bouwstenen voor regels aan de hand
waarvan men zich kan oriënteren op het gedrag van de ander en daarmee
zijn eigen gedrag weer vorm kan geven.
4. Besluit
Bij austin staat 1 functie centraal: het realiseren van de wensen van de
soeverein. De belangrijkste functie van regels volgens Fuller is dar ze
ervoor zorgen dat mensen hun handelingen op elkaar kunnen afstemmen.
Ze dienen niet alleen het verticale verkeer tussen overheid en onderdaan
maar juist het horizontale verkeer tussen burgers. Ze zijn in fuller’s
woorden een ‘program for living together’. Een programma dat meestal als
vanzelfsprekend wordt ervaren. Pas wanneer iemand langskomt die deze
regels overtreedt wordt men zic er van bewust dat ze bestaan eb blijkt het
noodzakelijk te zijn deze te expliciteren.
Dit netwerk van regels en conventies wordt door de mensen als Erhlich en
Fuller gezien als het sociale cement dat mensen à elkaar bindt. Het zorgt
ervoor dat mensen met elkaar samenleven en dat als er geschillen zijn,
deze opgelost worden zonder tussenkomt vh officiële recht.
Galanter wees erop dat de overgrote meerderheid van de geschillen nooit
voor de rechter komt. En van de geschillen die daar wel komen wordt het
merendeel afgedaan zonder dat een volledig proces wordt gevoerd omdat
een van de partijen zich terugtrekt. Het overgrote deel van de geschillen
wordt beslecht door een beroep te doen op het reservoir à regels dat
onder beschikking staat.
Het is mogelijk dat de telt als-regel een dergelijk verbod met zich
meebrengt. De horizon verbreding maakt ons gevoeliger voor diversiteit:
er zijn verschillende soorten regels met verschillende functies.
Gehoorzaamheid van de burger is volgens Asten ook alleen te begrijpen
als de poging om dergelijke sancties te ontlopen. Regels worden namelijk
niet alleen gevolgd uit angst voor sancties. Ze kunnen een grote rol spelen
niet alleen in het recht maar ook in het sociale verkeer, het is niet de enige
reden dat we regels volgen. Men leeft deze na omdat men zich gebonden
en verplicht voelt te doen.
