IKRAME B ViO
VERBINTENISSENRECHT IN DE ONDERNEMING
Les 1: 26/10: Inleiding tot het vak en tot Boek 5 ‘Verbintenissen’ (prof. dr. Sophie
Stijns)
S. STIJNS en S. DE REY, "Het nieuwe verbintenissenrecht in Boek 5 BW", RW
2022-2023, te verschijnen (ontvang je eind oktober in preview).
Verhaal van Boek V
Wat is dat, het nieuw verbintenissenrecht?
Je moet het samenlezen boek 5 met boek 1, omdat boek 1 eigenlijk maar een 11 of een
12 artikels bevat waarvan de meerderheid gehaald is uit boek 5, uit een oudere versie
van boek 5.
Wat is de basisboodschap?
Het boek 5 is maar van toepassing op contracten (dat is de belangrijkste
rechtshandeling) die gesloten worden NA 1 JANUARI 2023.
o Dus voor alle rechtshandelingen die plaatsvonden voor 01/01/2023, is niet boek
5 van toepassing, maar het oude recht !!!
o Het oude recht blijft ook van toepassing op de gevolgen van contracten die
opduiken in 2023 of nadien maar die gelinkt kunnen worden aan een contract
van voor januari 2023.
- Bijvoorbeeld; je hebt vandaag een compromis gesloten voor een
onroerende koop, je weet dat het compromis een onderhandse akte is, dat is
goedkoop. De koop is nu tot stand gekomen, het valt onder het oude recht.
Stel dat de authentieke akte maar verleden wordt eind januari 2023, wat
heel plausibel is en dat u dan betaalt en dat er een probleem is met de
betaling en dat de verkoper het contract wilt beëindigen, welk krijgt moet
hij toepassen? Het oude recht!
Dus op de toekomstige gevolgen van contracten die gesloten zijn onder het oude recht moet je
het oude recht blijven toepassen! COHABITATION
MAAR, Er is een tendens om het actuele recht, het oud BW, te interpreteren In het licht van
het nieuwe recht. Dus misschien dat men toch gaat zeggen als rechter “Ik ga aan de partijen
opleggen om te onderhandelen en zich inspireren van de nieuwe imprevisieregels”. Je kan dat
niet uitsluiten, dat zal niet gecasseerd worden.
Wat is nu de historiek van boek 5?
De wetsbepalingen van het verbintenissenrecht waren verouderd in vergelijking met
onze buurlanden
o Het is begonnen als een voorontwerp dat klaar was in december 2017. Wat u
daarvan moet weten: het is toen onderworpen aan een publieke consultatie.
1
,IKRAME B ViO
Dat wil zeggen dat na een voorstelling van de teksten aan de collega’s
die verbintenissenrecht en bijzondere overeenkomsten of inleiding
doceren in België, dat we de teksten hebben voorgesteld aan de
collega’s en onmiddellijk nadien die dag werden ze online gezet en
bleven ze tot 1 februari online. Dus 17 december voorstelling, tot begin
februari 2 maanden online en alle belanghebbende, zelfs particulieren
mochten hun opmerkingen geven. We hebben verschrikkelijk succes
gehad, 400 bladzijden input. We hebben dat dan geconsolideerd in een
document en dat document was meer dan 400 bladzijden, en dat waren
bv de collega’s van andere universiteiten die opmerkingen hadden, die
suggesties hadden. Magistraten die zich vooral beklaagden dat er
zoveel open normen in stonden. Dat erin stond ‘binnen een redelijke
termijn’ of ‘naar redelijkheid beoordelen’ en die vonden dat die open
normen veel werk was voor magistraten, dat ze dat niet graag zagen,
een bron
Wat zijn de krachtlijnen?
o Al wat verworven was in de cassatierechtspraak en in de doctrine, waar
unanimiteit over bestond, hebben we gewoon gecodificeerd.
We hebben geconsolideerd, een wettelijke verankering geboden aan
alles wat al verworven was.
o Ten tweede, is het gelden recht wat aangevuld en verduidelijkt. Maar we wilden
vooral vernieuwen, en de vernieuwing is vooral gekomen vanuit buitenlandse
inspiratie. Zo hebben we de rechtszekerheid hersteld denken we, en vooral de
voorspelbaarheid. De toegankelijkheid hebben we willen vergroten zodanig dat
ieder zijn weg zou vinden in het wetboek. En we hebben ook altijd oog gehad
voor proportionaliteit: sancties en remedies moeten maatwerk zijn.
Proportionaliteit: dus gedeeltelijk ontbinding/vernietiging is mogelijk.
o We hebben rekening gehouden met bronnen buiten Belgi
Wat zijn de grote vernieuwingen? Een paar voorbeelden. De wilsautonomie verstreken, dus
afdwingbaarheid van aanspraken van de schuldeiser hebben we gedaan door anticipatieve
sancties mogelijk te maken.
- De ‘exceptio timoris’ (de exceptie van vrees) en de ‘anticipatory breach’, dat zijn
sancties die de schuldeiser mag toepassen hoewel de niet-nakoming nog niet
gerealiseerd is, maar hij heeft ernstige vrees dat er een niet-nakoming komt tegen de
uitvoeringstermijn.
Ondanks het feit dat zijn schuldvordering nog niet opeisbaar is mag hij wel al beslissen de
ENAC in te roepen uit vrees of te ontbinden uit vrees, dat is zeer nieuw. Dus anticipatieve
sancties ten eerste. En ten tweede, bijna alle sancties kunnen op loutere kennisgeving, je moet
niet meer naar de rechter gaan, de schuldeiser kan dat eenzijdig en buitengerechtelijk, met een
loutere schriftelijke gemotiveerde kennisgeving. En dat geldt niet alleen voor de ontbinding
waar je dat zou verwachten, we passen het ook toe op de nietigverklaring van een contract
wegens dwaling, bedrog
Uitzondering, wanneer het contract dat je wilt vernietigen dat dat in een authentieke akte is
verleden.
2
,IKRAME B ViO
o Bv onroerende koopakte kan je niet zomaar buitengerechtelijk vernietigen
Maar al de rest kan wel
- Ook proportionaliteit is belangrijk: sancties mogen hard worden doorgevoerd maar ze
moeten proportioneel zijn.
- Het contractenrecht is enorm geëvolueerd, maar de meest opvallende evolutie is de
afwezigheid van de dynamische fase, van de onderhandelingsfase in het oude BW. Het
oude BW kijkt enkel naar moment van totstandkoming, statisch. Op dat moment zijn
er maar 4 geldigheidsvoorwaarden. Terwijl het nieuwe wetboek, maar ook de moderne
opvatting al 50 jaar, ziet dat er een dynamiek is die voorafgaat aan de consensus en dat
is de fase van onderhandelingen en noemen wij de ‘precontractuele fase’.
o Dus men moet rekening houden met de schema (cfr infra)
o We hebben vanaf nu ook een precontractuele periode van onderhandelingen.
Op een bepaald moment X is er een aanbod. Y, de tegenpartij mag
nadenken en heeft bedenktijd. Op een bepaald moment kan hij
aanvaarden, dat is Y, dat kan een week, maand, jaar later zijn of zelfs
zelfde dag van aanbond. En op moment dat de aanbieder kennis krijgt
van de aanvaarding hebben we kernmoment Z, dan komt een contract
tot stand, dan heb je consensus en op moment Z moet je 4
geldigheidsvoorwaarden hebben: geldige toestemming, oorzaak,
voorwerp, handelingsbekwaamheid.
Maar wat nieuw is in het BW in boek 5, is dat er nog een derde
fase is: de postcontractuele fase. En er bestaat ook zoiets als
postcontractuele bedingen, verbintenissen en aansprakelijkheid.
!!! in de precontractuele fase is er sprake van
buitencontractuele AH in de postcontarctuele fase is
het contract reeds tot stand gekomen en dus is er sprake
van een contractuele AH
Conclusie; we hebben nu 3 fases in het totstandkoming
van een contract
3
, IKRAME B ViO
LES 2: 04/10: Onderhandelen en formaliseren van de precontractuele fase
Nieuw bewijsrecht sinds 1 november 2020.
Twee artikelen zijn voor ons van belang:
- Art. 8.8 BW, waar gezegd wordt dat in principe wij nu in een vrij bewijsstelsel
zitten.
Vroeger, oud BW, was een gereglementeerd bewijsstelsel waarvan het handelsrecht, dat
noemde toen nog niet ondernemingsrecht, maar handelsrecht, van afweek doordat in het
handelsrecht er toch wel zeer veel elementen zaten van vrij bewijsstelsel. Nu is het
uitgangspunt: Vrij bewijsstelsel, maar
- Art. 8.9 BW zegt wel wanneer je een rechtshandeling wil bewijzen, een meerzijdige
rechtshandeling, dus een contract, wanneer je een contract wil bewijzen van een
waarde van meer dan € 3.500, dan moet je een ondertekend geschrift hebben. En een
ondertekend geschrift dat weet je, dat is een onderhandse akte of een authentieke akte
Dus principe is 8.8, maar uitzondering indien meer dan 3. 500 euro art. 8.9 NBW
Pas op, voor eenzijdige rechtshandelingen gaat men wel alle bewijsmiddelen toelaten. Een
aanbod is een verbintenis uit eenzijdige rechtshandeling, kan men wel vrij bewijzen en dat is
relevant voor ons voor die precontractuele fase.
De B2B wet is ook nieuw ingeverd ingevoerd met een luik onrechtmatige bedingen.
Er gelden niet alleen regels rond onrechtmatige bedingen in contracten B2C. Maar sinds die
wet gelden er ook beperkingen op bedingen, tussen ondernemingen.
4
VERBINTENISSENRECHT IN DE ONDERNEMING
Les 1: 26/10: Inleiding tot het vak en tot Boek 5 ‘Verbintenissen’ (prof. dr. Sophie
Stijns)
S. STIJNS en S. DE REY, "Het nieuwe verbintenissenrecht in Boek 5 BW", RW
2022-2023, te verschijnen (ontvang je eind oktober in preview).
Verhaal van Boek V
Wat is dat, het nieuw verbintenissenrecht?
Je moet het samenlezen boek 5 met boek 1, omdat boek 1 eigenlijk maar een 11 of een
12 artikels bevat waarvan de meerderheid gehaald is uit boek 5, uit een oudere versie
van boek 5.
Wat is de basisboodschap?
Het boek 5 is maar van toepassing op contracten (dat is de belangrijkste
rechtshandeling) die gesloten worden NA 1 JANUARI 2023.
o Dus voor alle rechtshandelingen die plaatsvonden voor 01/01/2023, is niet boek
5 van toepassing, maar het oude recht !!!
o Het oude recht blijft ook van toepassing op de gevolgen van contracten die
opduiken in 2023 of nadien maar die gelinkt kunnen worden aan een contract
van voor januari 2023.
- Bijvoorbeeld; je hebt vandaag een compromis gesloten voor een
onroerende koop, je weet dat het compromis een onderhandse akte is, dat is
goedkoop. De koop is nu tot stand gekomen, het valt onder het oude recht.
Stel dat de authentieke akte maar verleden wordt eind januari 2023, wat
heel plausibel is en dat u dan betaalt en dat er een probleem is met de
betaling en dat de verkoper het contract wilt beëindigen, welk krijgt moet
hij toepassen? Het oude recht!
Dus op de toekomstige gevolgen van contracten die gesloten zijn onder het oude recht moet je
het oude recht blijven toepassen! COHABITATION
MAAR, Er is een tendens om het actuele recht, het oud BW, te interpreteren In het licht van
het nieuwe recht. Dus misschien dat men toch gaat zeggen als rechter “Ik ga aan de partijen
opleggen om te onderhandelen en zich inspireren van de nieuwe imprevisieregels”. Je kan dat
niet uitsluiten, dat zal niet gecasseerd worden.
Wat is nu de historiek van boek 5?
De wetsbepalingen van het verbintenissenrecht waren verouderd in vergelijking met
onze buurlanden
o Het is begonnen als een voorontwerp dat klaar was in december 2017. Wat u
daarvan moet weten: het is toen onderworpen aan een publieke consultatie.
1
,IKRAME B ViO
Dat wil zeggen dat na een voorstelling van de teksten aan de collega’s
die verbintenissenrecht en bijzondere overeenkomsten of inleiding
doceren in België, dat we de teksten hebben voorgesteld aan de
collega’s en onmiddellijk nadien die dag werden ze online gezet en
bleven ze tot 1 februari online. Dus 17 december voorstelling, tot begin
februari 2 maanden online en alle belanghebbende, zelfs particulieren
mochten hun opmerkingen geven. We hebben verschrikkelijk succes
gehad, 400 bladzijden input. We hebben dat dan geconsolideerd in een
document en dat document was meer dan 400 bladzijden, en dat waren
bv de collega’s van andere universiteiten die opmerkingen hadden, die
suggesties hadden. Magistraten die zich vooral beklaagden dat er
zoveel open normen in stonden. Dat erin stond ‘binnen een redelijke
termijn’ of ‘naar redelijkheid beoordelen’ en die vonden dat die open
normen veel werk was voor magistraten, dat ze dat niet graag zagen,
een bron
Wat zijn de krachtlijnen?
o Al wat verworven was in de cassatierechtspraak en in de doctrine, waar
unanimiteit over bestond, hebben we gewoon gecodificeerd.
We hebben geconsolideerd, een wettelijke verankering geboden aan
alles wat al verworven was.
o Ten tweede, is het gelden recht wat aangevuld en verduidelijkt. Maar we wilden
vooral vernieuwen, en de vernieuwing is vooral gekomen vanuit buitenlandse
inspiratie. Zo hebben we de rechtszekerheid hersteld denken we, en vooral de
voorspelbaarheid. De toegankelijkheid hebben we willen vergroten zodanig dat
ieder zijn weg zou vinden in het wetboek. En we hebben ook altijd oog gehad
voor proportionaliteit: sancties en remedies moeten maatwerk zijn.
Proportionaliteit: dus gedeeltelijk ontbinding/vernietiging is mogelijk.
o We hebben rekening gehouden met bronnen buiten Belgi
Wat zijn de grote vernieuwingen? Een paar voorbeelden. De wilsautonomie verstreken, dus
afdwingbaarheid van aanspraken van de schuldeiser hebben we gedaan door anticipatieve
sancties mogelijk te maken.
- De ‘exceptio timoris’ (de exceptie van vrees) en de ‘anticipatory breach’, dat zijn
sancties die de schuldeiser mag toepassen hoewel de niet-nakoming nog niet
gerealiseerd is, maar hij heeft ernstige vrees dat er een niet-nakoming komt tegen de
uitvoeringstermijn.
Ondanks het feit dat zijn schuldvordering nog niet opeisbaar is mag hij wel al beslissen de
ENAC in te roepen uit vrees of te ontbinden uit vrees, dat is zeer nieuw. Dus anticipatieve
sancties ten eerste. En ten tweede, bijna alle sancties kunnen op loutere kennisgeving, je moet
niet meer naar de rechter gaan, de schuldeiser kan dat eenzijdig en buitengerechtelijk, met een
loutere schriftelijke gemotiveerde kennisgeving. En dat geldt niet alleen voor de ontbinding
waar je dat zou verwachten, we passen het ook toe op de nietigverklaring van een contract
wegens dwaling, bedrog
Uitzondering, wanneer het contract dat je wilt vernietigen dat dat in een authentieke akte is
verleden.
2
,IKRAME B ViO
o Bv onroerende koopakte kan je niet zomaar buitengerechtelijk vernietigen
Maar al de rest kan wel
- Ook proportionaliteit is belangrijk: sancties mogen hard worden doorgevoerd maar ze
moeten proportioneel zijn.
- Het contractenrecht is enorm geëvolueerd, maar de meest opvallende evolutie is de
afwezigheid van de dynamische fase, van de onderhandelingsfase in het oude BW. Het
oude BW kijkt enkel naar moment van totstandkoming, statisch. Op dat moment zijn
er maar 4 geldigheidsvoorwaarden. Terwijl het nieuwe wetboek, maar ook de moderne
opvatting al 50 jaar, ziet dat er een dynamiek is die voorafgaat aan de consensus en dat
is de fase van onderhandelingen en noemen wij de ‘precontractuele fase’.
o Dus men moet rekening houden met de schema (cfr infra)
o We hebben vanaf nu ook een precontractuele periode van onderhandelingen.
Op een bepaald moment X is er een aanbod. Y, de tegenpartij mag
nadenken en heeft bedenktijd. Op een bepaald moment kan hij
aanvaarden, dat is Y, dat kan een week, maand, jaar later zijn of zelfs
zelfde dag van aanbond. En op moment dat de aanbieder kennis krijgt
van de aanvaarding hebben we kernmoment Z, dan komt een contract
tot stand, dan heb je consensus en op moment Z moet je 4
geldigheidsvoorwaarden hebben: geldige toestemming, oorzaak,
voorwerp, handelingsbekwaamheid.
Maar wat nieuw is in het BW in boek 5, is dat er nog een derde
fase is: de postcontractuele fase. En er bestaat ook zoiets als
postcontractuele bedingen, verbintenissen en aansprakelijkheid.
!!! in de precontractuele fase is er sprake van
buitencontractuele AH in de postcontarctuele fase is
het contract reeds tot stand gekomen en dus is er sprake
van een contractuele AH
Conclusie; we hebben nu 3 fases in het totstandkoming
van een contract
3
, IKRAME B ViO
LES 2: 04/10: Onderhandelen en formaliseren van de precontractuele fase
Nieuw bewijsrecht sinds 1 november 2020.
Twee artikelen zijn voor ons van belang:
- Art. 8.8 BW, waar gezegd wordt dat in principe wij nu in een vrij bewijsstelsel
zitten.
Vroeger, oud BW, was een gereglementeerd bewijsstelsel waarvan het handelsrecht, dat
noemde toen nog niet ondernemingsrecht, maar handelsrecht, van afweek doordat in het
handelsrecht er toch wel zeer veel elementen zaten van vrij bewijsstelsel. Nu is het
uitgangspunt: Vrij bewijsstelsel, maar
- Art. 8.9 BW zegt wel wanneer je een rechtshandeling wil bewijzen, een meerzijdige
rechtshandeling, dus een contract, wanneer je een contract wil bewijzen van een
waarde van meer dan € 3.500, dan moet je een ondertekend geschrift hebben. En een
ondertekend geschrift dat weet je, dat is een onderhandse akte of een authentieke akte
Dus principe is 8.8, maar uitzondering indien meer dan 3. 500 euro art. 8.9 NBW
Pas op, voor eenzijdige rechtshandelingen gaat men wel alle bewijsmiddelen toelaten. Een
aanbod is een verbintenis uit eenzijdige rechtshandeling, kan men wel vrij bewijzen en dat is
relevant voor ons voor die precontractuele fase.
De B2B wet is ook nieuw ingeverd ingevoerd met een luik onrechtmatige bedingen.
Er gelden niet alleen regels rond onrechtmatige bedingen in contracten B2C. Maar sinds die
wet gelden er ook beperkingen op bedingen, tussen ondernemingen.
4
