Het effect van tijdelijke onthouding versus tijdelijke vermindering op het gewoontegebruik van de
smartphone
Naam: xxxxxxxxxx
Studentnummer: xxxxxxxxxx
Cursus: Onderzoekspracticum Experimenteel Onderzoek (PB0422)
Examinatoren: Dr. Ron Pat-El en Dr. Natascha de Hoog
Inleverdatum: 12-06-2025
, Abstract
De smartphone is niet meer weg te denken in het huidig straatbeeld. Het sociale leven van
veel mensen hangt samen met het gebruik van de smartphone. Er is een groeiende groep die het
gebruik van de smartphone als storend, ongezond, overmatig en / of problematisch ervaart (Radtke
et al. 2022). De mensen zijn zoekende naar een gezond gebruik van de smartphone. Eerder
onderzoek van Brailovskaia et al. (2023) had al positieve resultaten met de zogenoemde ‘sweet-
spot’-interventie, de gebruikers ervaart de voordelen zonder te veel last te hebben van de negatieve
gevolgen. Het doel van dit onderzoek was om hierop door te gaan. Daarnaast werd gekeken of of wel
of geen onthouding van alternatieve digitale apparatuur effect had.
Aan het onderzoeken deden 540 deelnemers mee van 18 jaar en ouder. Het onderzoek was
een volledig gerandomiseerd experimenteel post-test-only ontwerp. De deelnemers waren verdeeld
over 3x2 condities; gebruik van smartphone (normaal, onthouding en vermindering) en gebruik van
digitale alternatieve apparatuur (onthouding of normaal). Door middel van een SDU Device Tracker
werden het gemiddeld aantal ontgrendelingen op de smartphone gemeten. In de analyse is ook
rekening gehouden met de persoonlijkheidskenmerk zelfcontrole.
De bevindingen lieten zien dat de verminderingsinterventie van smartphone gebruik in
combinatie met onthouding van alternatieve digitale apparatuur de effectiefste interventie is. Het
onderzoek gaf een waardevolle bijdrage aan bestaande literatuur. Tevens biedt het mogelijkheden
voor praktische implicaties en inzichten voor toekomstig onderzoek.
, Het effect van tijdelijke onthouding versus tijdelijke vermindering op het gewoontegebruik van de
smartphone
Smartphones zijn tegenwoordig voor veel mensen een essentieel onderdeel van het dagelijks
leven. In 2019 gebruikte 82,5% van de Nederlanders van 12 jaar en ouder een smartphone om te
internetten en in 2022 verstuurde meer dan 88% van diezelfde bevolkingsgroep berichten via
Whatsapp (CBS, 2019, 2022). De toegang tot mobiel internet heeft geleid tot de ontwikkeling van
verschillende applicaties en functies voor mobiele telefoons. Naast bellen, kun je met smartphones
foto’s en video’s maken, e-mails verzenden, bankzaken regelen en het nieuws bekijken. Mensen
hebben via hun smartphone toegang tot sociale media en kunnen er spellen op spelen. Ondanks de
positieve aspecten van smartphones is er een groeiende groep gebruikers die hun eigen gebruik als
storend, ongezond, overmatig en/of problematisch ervaart (Radtke et al., 2022). Om een gezonde
balans te vinden tussen smartphonegebruik en het offline leven, zoeken sommige gebruikers naar
strategieën en hulpmiddelen om hun smartphonegebruik te minderen. Deze strategieën variëren van
het gebruik van mobiele applicaties die helpen bij het controleren van gebruik en zelfhulpboeken tot
de jaarlijkse ‘National Day of Unplugging’ en zelfs digitale detoxreizen (Radtke et al., 2022; Syvertsen,
2017).
De vraag naar initiatieven om smartphonegebruik te minderen, suggereert dat het gedrag
moeilijk te veranderen is. Dit is in lijn met de bevinding dat overmatig gebruik zichzelf lijkt te
versterken (Montag et al., 2015). Een ander, gerelateerd perspectief op overmatig
smartphonegebruik stelt dat het een vorm van gewoontegedrag is dat vrijwel automatisch en
onbewust wordt uitgevoerd (Shaw et al., 2018). Dit wordt verder ondersteund door de observatie
dat bepaalde gedragingen, zoals automatisch naar de telefoon grijpen of meldingen controleren,
deels onbewust van aard lijken te zijn (Billieux et al., 2008; Brailovskaia et al., 2023). Als
smartphonegebruik inderdaad voornamelijk gewoontegedrag is, dan ondersteunt de
wetenschappelijke literatuur indirect de stelling dat het niet gemakkelijk te veranderen is. Het is
algemeen aanvaard dat onbewuste gedragspatronen die voortkomen uit gewoonte niet eenvoudig te
doorbreken zijn (Montag et al., 2015).
Op basis van dit uitgangspunt is er onderzoek gedaan naar interventies om
smartphonegebruik aanhoudend te verminderen. Veel van deze interventies zijn gedragsgericht en
behelzen een tijdelijke onderbreking van het smartphonegebruik (Radtke et al., 2022). Hoewel
gedragsgerichte interventies over het algemeen potentie hebben om smartphonegebruik te
veranderen, is het de vraag welke interventievorm het meest effectief is (Elhai et al., 2016; Kent et
al., 2021; Radtke et al., 2022). Met name is het van belang om te onderzoeken of volledige
onthouding van smartphonegebruik ook na afloop van de interventie tot blijvende
smartphone
Naam: xxxxxxxxxx
Studentnummer: xxxxxxxxxx
Cursus: Onderzoekspracticum Experimenteel Onderzoek (PB0422)
Examinatoren: Dr. Ron Pat-El en Dr. Natascha de Hoog
Inleverdatum: 12-06-2025
, Abstract
De smartphone is niet meer weg te denken in het huidig straatbeeld. Het sociale leven van
veel mensen hangt samen met het gebruik van de smartphone. Er is een groeiende groep die het
gebruik van de smartphone als storend, ongezond, overmatig en / of problematisch ervaart (Radtke
et al. 2022). De mensen zijn zoekende naar een gezond gebruik van de smartphone. Eerder
onderzoek van Brailovskaia et al. (2023) had al positieve resultaten met de zogenoemde ‘sweet-
spot’-interventie, de gebruikers ervaart de voordelen zonder te veel last te hebben van de negatieve
gevolgen. Het doel van dit onderzoek was om hierop door te gaan. Daarnaast werd gekeken of of wel
of geen onthouding van alternatieve digitale apparatuur effect had.
Aan het onderzoeken deden 540 deelnemers mee van 18 jaar en ouder. Het onderzoek was
een volledig gerandomiseerd experimenteel post-test-only ontwerp. De deelnemers waren verdeeld
over 3x2 condities; gebruik van smartphone (normaal, onthouding en vermindering) en gebruik van
digitale alternatieve apparatuur (onthouding of normaal). Door middel van een SDU Device Tracker
werden het gemiddeld aantal ontgrendelingen op de smartphone gemeten. In de analyse is ook
rekening gehouden met de persoonlijkheidskenmerk zelfcontrole.
De bevindingen lieten zien dat de verminderingsinterventie van smartphone gebruik in
combinatie met onthouding van alternatieve digitale apparatuur de effectiefste interventie is. Het
onderzoek gaf een waardevolle bijdrage aan bestaande literatuur. Tevens biedt het mogelijkheden
voor praktische implicaties en inzichten voor toekomstig onderzoek.
, Het effect van tijdelijke onthouding versus tijdelijke vermindering op het gewoontegebruik van de
smartphone
Smartphones zijn tegenwoordig voor veel mensen een essentieel onderdeel van het dagelijks
leven. In 2019 gebruikte 82,5% van de Nederlanders van 12 jaar en ouder een smartphone om te
internetten en in 2022 verstuurde meer dan 88% van diezelfde bevolkingsgroep berichten via
Whatsapp (CBS, 2019, 2022). De toegang tot mobiel internet heeft geleid tot de ontwikkeling van
verschillende applicaties en functies voor mobiele telefoons. Naast bellen, kun je met smartphones
foto’s en video’s maken, e-mails verzenden, bankzaken regelen en het nieuws bekijken. Mensen
hebben via hun smartphone toegang tot sociale media en kunnen er spellen op spelen. Ondanks de
positieve aspecten van smartphones is er een groeiende groep gebruikers die hun eigen gebruik als
storend, ongezond, overmatig en/of problematisch ervaart (Radtke et al., 2022). Om een gezonde
balans te vinden tussen smartphonegebruik en het offline leven, zoeken sommige gebruikers naar
strategieën en hulpmiddelen om hun smartphonegebruik te minderen. Deze strategieën variëren van
het gebruik van mobiele applicaties die helpen bij het controleren van gebruik en zelfhulpboeken tot
de jaarlijkse ‘National Day of Unplugging’ en zelfs digitale detoxreizen (Radtke et al., 2022; Syvertsen,
2017).
De vraag naar initiatieven om smartphonegebruik te minderen, suggereert dat het gedrag
moeilijk te veranderen is. Dit is in lijn met de bevinding dat overmatig gebruik zichzelf lijkt te
versterken (Montag et al., 2015). Een ander, gerelateerd perspectief op overmatig
smartphonegebruik stelt dat het een vorm van gewoontegedrag is dat vrijwel automatisch en
onbewust wordt uitgevoerd (Shaw et al., 2018). Dit wordt verder ondersteund door de observatie
dat bepaalde gedragingen, zoals automatisch naar de telefoon grijpen of meldingen controleren,
deels onbewust van aard lijken te zijn (Billieux et al., 2008; Brailovskaia et al., 2023). Als
smartphonegebruik inderdaad voornamelijk gewoontegedrag is, dan ondersteunt de
wetenschappelijke literatuur indirect de stelling dat het niet gemakkelijk te veranderen is. Het is
algemeen aanvaard dat onbewuste gedragspatronen die voortkomen uit gewoonte niet eenvoudig te
doorbreken zijn (Montag et al., 2015).
Op basis van dit uitgangspunt is er onderzoek gedaan naar interventies om
smartphonegebruik aanhoudend te verminderen. Veel van deze interventies zijn gedragsgericht en
behelzen een tijdelijke onderbreking van het smartphonegebruik (Radtke et al., 2022). Hoewel
gedragsgerichte interventies over het algemeen potentie hebben om smartphonegebruik te
veranderen, is het de vraag welke interventievorm het meest effectief is (Elhai et al., 2016; Kent et
al., 2021; Radtke et al., 2022). Met name is het van belang om te onderzoeken of volledige
onthouding van smartphonegebruik ook na afloop van de interventie tot blijvende
